Ýaqytsha qamaý ornynan "joǵalyp, qaıta tabylǵan" Dýlat Aǵadildi juma kúni Bas prokýratýraǵa kelgen kezde polıııa ustap, elınograd aýdany polıııa bólimine jetkizdi. Ol bılikke belsendilerdi qýdalaýdy toqtatý talabyn jetkizý úshin qamaý ornynan óz erkimen ketkenin málimdedi.
Qarashanyń 15-i kúni tańerteń Qazaqstan bas prokýroryna shaǵymyn jetkizý úshin Nur-Sultandaǵy Bas prokýratýra ǵımaratyna kelgen jergilikti belsendi Dýlat Aǵadildi polıııa qyzmetkerleri ustap, kólikke salyp, alyp ketti. Polıııa áketer aldynda 42 jastaǵy belsendi sol jerge kelgen birneshe jaqtasy men jýrnalısterge "jergilikti quqyq organdary óz quqyǵyn óreskel buzǵanyna shydamaı" ýaqytsha qamaý mekemesinen qashýǵa májbúr bolǵanyn aıtty. Osydan bir kún buryn Qazaqstan ishki ister mınıstrligi ókilderi qarashanyń 4-i kúni ákimshilik sot sheshimimen 10 táýlikke qamalǵan Dýlat Aǵadildiń Aqmola oblysy elınograd aýdany polıııa bóliminiń ýaqytsha qamaý ızolıatorynan qashyp ketkeni týraly habarlaǵan edi.
DÝLAT AǴADILDIŃ TALABY
Juma kúni áleýmettik jelide taraǵan vıdeoda Dýlat Aǵadil taǵdyryna alańdaýshylyq bildirgen barshaǵa alǵysyn aıtyp, óziniń aman-saý ekenin sezdirip habarlasa almaǵany úshin týys-jaqyndarynan keshirim suraıdy. Budan soń belsendi Qazaqstannyń bas prokýratýrasy, Ishki ister mınıstrligi jáne Joǵarǵy sot basshylyǵyna basyndaǵy jaǵdaıdy baıandap, olardan ózin qabyldaýyn suraǵan.
"elınograd aýdany ishki ister bólimi, prokýratýra men sot organy meni jazyqsyz qýdalap, bir aıdyń ishinde bes ret ákimshilik jaza qoldanyp, qamaýda ustady, shydamym shegine jetken soń qashýǵa májbúr boldym" dep túsindirgen ol.
Aǵadil qamaýda otyrǵan kezde ózi jáne basqa da belsendilerdi qýdalaýǵa qarsylyq bildirip, Joǵarǵy sot, Bas prokýratýra men Ishki ister mınıstrligine aryz jazǵanyn, biraq eshqandaı jaýap almaǵanyn aıtady.
"Quqyq qyzmetkerleri eki jyldan beri meni kóshede, ıa kólikte ketip bara jatqan jerimnen esh negizsiz ustap áketýdi ádetke aınaldyrdy. Jurttyń kókeıindegi máseleni aıtqany úshin belsendilerdi qýdalaýǵa salyp, zańsyzdyqtarǵa jol berip otyrǵan elınograd aýdany polıııa, sot jáne prokýratýra organy basshylaryn jaýapqa tartýdy talap etemin" deıdi Aǵadil.
Osydan bir kún buryn Nur-Sultan qalasynda Qazaqstan ishki ister mınıstrligine Aǵadil týraly tolymdy aqparat berýdi talap etip barǵan azamattarǵa mınıstrliktiń Ákimshilik polıııa komıtetiniń ókili Kárim Jarylqasynov "ájethanaǵa suranǵan belsendi kezekshiniń telefonǵa jaýap berýge aınalǵan sátin paıdalanyp qashyp ketti" dep habarlaǵan edi. Dýlat Aǵadil IIM ókiliniń ol sózin joqqa shyǵardy.
"Ájethanaǵa surandy degeni – ótirik. 55-60 adamǵa arnalǵan ızolıatorda qamaýda jalǵyz otyrdym. Mekemeni kúzetetin úsh qyzmetkerdiń ekeýi sol túni jumys ornynda bolǵan joq, bireýi uıyqtap jatty, meniń qashýyma eshkim kómektesken joq, ol jerden ózim kettim" dedi ol.
"HALYQPEN OINAMAŃDAR"
Áleýmettik jelide taraǵan vıdeoda Dýlat Aǵadil Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevqa, burynǵy prezıdent Nursultan Nazarbaevqa jáne Bas prokýror Ǵızat Nurdáýletovke de úndeý jasaǵan.
"Halyqqa qarasyńyzdar, halyqpen oınamańyzdar. Taǵy da aıtamyn, elim, jerim degen adamdardy qýdalaýdy, repressııany toqtatyńyzdar!" degen Aǵadil qazirgi kezde Qazaqstanda qamaýda otyrǵan, quqyq qorǵaýshylar saıası tutqyn dep tanyǵan Aron Atabek, Maks Boqaev, Serik Jahın, Almat Jumaǵulov, Muhtar Jákishev, Qaıyrly Omar syndy azamattardy bostandyqqa shyǵarýdy talap etedi. Qazaqstan bıligi elde saıası kózqarasy nemese azamattyq belsendiligine bola qýdalanǵan eshkim joq dep málimdep keledi.
"Shekaraǵa, tipti ony qoıyp polıııaǵa qarasty ýaqytsha qamaý ızolıatoryna baqylaý ornata almaı otyryp, belsendilerdi qýdalaýdy, qarapaıym qazaqtyń ishinen "terrorıst", "ekstremıst" izdeýdi doǵaryńyzdar, ózderińizdiń naqty jumystaryńyzben aınalysyńyzdar" deıdi Dýlat Aǵadili bılikke qarata aıtqan sózinde.
Aǵadil bul vıdeony Bas prokýratýraǵa barar aldynda jazǵanyn eskertken.
"Eger osydan keıin basqasha sóılep, Toqaev pen Nazarbaevtan keshirim surap, qatelestim dep jatsam, ony erkimnen tys, qysymmen aıtylǵan dep esepteńizder. Al bul sózimdi óz erkimmen aıtyp otyrmyn" dep málimdegen ol.
Juma kúni tańerteń Dýlat Aǵadildi Bas prokýratýra aldynan alyp ketken polıııa qyzmetkerleri birneshe saǵattan soń ony Aqmola oblysy elınograd aýdandyq polıııa bólimine jetkizdi. Polıeıler ishke kirgizer aldynda belsendi sol jerge birge barǵan birneshe jaqtasy men jýrnalısterge "elınograd aýdanyndaǵy quqyq organdarynyń zańsyzdyǵyn jetkizý úshin qamalǵan jerden ketip qalǵanyn" taǵy qaıtalady.
ÁKIMShILIK JAZAMEN BIRNEShE RET QAMALǴAN BELSENDI
Ákimshilik sot sheshimimen 10 táýlikke qamalǵan belsendi Dýlat Aǵadildiń Aqmola oblysy elınograd aýdany polıııasynyń ýaqytsha qamaý ızolıatorynan "qashyp ketkeni" týraly aqparat qarashanyń 13-i kúni taraǵan. Ishki ister mınıstrligi ókilderi "ol serýendeýge suranyp, jartylaı bekitilgen terezesi arqyly syrtqa, eski dýaldyń sańylaýy arqyly kóshege shyǵyp ketken" dep habarlady.
Bostandyqqa shyǵýyna az qalǵan belsendiniń ızolıatordan "qashyp ketkenine" kúmán keltirgen jaqtastary beısenbi kúni Nur-Sultanda Bas prokýratýra, Ishki ister mınıstrligi men elınograd aýdany polıııa bólimine baryp, Aǵadil týraly túsinikteme berýdi talap etti.
Qarashanyń 14-i kúni elınograd aýdany polıııa bólimi Dýlat Aǵadil ákimshilik bap boıynsha qamaýda otyrǵandyqtan ony ızolıatordan ketip qalǵany úshin jazalamaıtynyn, "qalǵan bes kún otyryp shyqqan soń" bosatatynyn málimdegen.
Dýlat Aǵadil áleýmettik máselelerdi kóterip, azamattyq quqyqtar men saıası bostandyqtardyń saqtalýyn talap etip júrgen belsendi retinde tanymal. Ol bılikke narazylyq akııalaryna qatysqany úshin buǵan deıin birneshe ret ákimshilik qamaýda bolǵan. Sońǵy ret qarashanyń 4-i kúni Aqmol kentinde "sotqa aparmaq bolǵan polıııanyń zańdy talabyna baǵynbaǵan" degen aıyp taǵylyp, sot sheshimimen 10 táýlikke qamalǵan. Qarashanyń 14-i kúni Nur-Sultanda Aǵadildiń jaqtastarymen kezdesken Qazaqstan ishki ister mınıstrligi Ákimshilik polıııa komıtetiniń ókili polkovnık Kárim Jarylqasynovtyń aıtýynsha, belsendige sot kesken jazaǵa "sotty qurmettemegeni úshin" taǵy bes táýlik jaza merzimi qosylǵan. "Dýlat Aǵadil qarashanyń 19-y kúni shyǵýy tıis bolatyn" dedi IIM ókili.
Buǵan deıin, qazannyń 28-i kúni elınograd aýdany soty Dýlat Aǵadildi "qazannyń 17-i kúni aýdandyq polıııa bóliminde bılik ókilderiniń talabyna moıynsunbaǵan" degen aıyppen 10 táýlikke qamaýǵa sheshim shyǵarǵan.
Tamyzdyń 27-i kúni Nur-Sultandaǵy mamandandyrylǵan aýdanaralyq ákimshilik soty belsendi Dýlat Aǵadildi "sherý ótkizý tártibin buzdy" dep aıyptap, on táýlikke qamaǵan. Belsendiniń ústinen bir kúnde eki sot ótken. "Beıbit mıtıng, sherý, pıket ótkizý tártibin buzý" baby boıynsha aıyp taǵylǵan ony bir sýdıa aqtasa, ile-shala ekinshi sot bolyp, basqa sýdıa dál sol bappen aıypty dep tanyp, on táýlikke qamaǵan.
Tamyzdyń 24-inde Aǵadil "polıııaǵa baǵynbady" degen aıyppen bes táýlikke qamalǵan edi. Advokaty Danııar Ahtanovtyń aıtýynsha, sot ony sol kúni Nur-Sultan polıııa departamentiniń aldynda "zańsyz akııa ótkizdi" dep aıyptap, dálel retinde belsendilerdiń tamyzdyń 23-i AQSh elshiligi men Áziret Sultan meshiti aldyndaǵy "saıası tutqyndardy" bosatýdy talap etken narazylyqtan túsirilgen vıdeony paıdalanǵan.
Dýlat Aǵadil ózine taǵylǵan barlyq aıyptardy moıyndaýdan bas tartqan.
Bıyl maýsymnyń 9-y, Qazaqstanda kezekten tys prezıdent saılaýy ótken kúni Nur-Sultanda polıeıler Azattyq radıosynyń tikeleı efırine bara jatqan Dýlat Aǵadildi ustap, Esil aýdandyq polıııa bólimine aparǵan. Keıin belsendi polıııa bóliminde bılik ókilderi ózine kúsh kórsetkeni týraly málimdep, Bas prokýratýraǵa shaǵym túsirgen edi.
Bıyl qarashanyń 7-i kúni Jenevada Qazaqstannyń eldegi adam quqyǵy ahýalyna baılanysty esebin tyńdaǵan BUU-nyń Adam quqyǵy keńesinde Batys elderi Nur-Sultandy azamattardyń oı-pikirin erkin bildirip beıbit mıtıngi men narazylyq sharalaryna shyǵý quqyǵyn qurmetteýge, ashyq ári demokratııalyq standarttarǵa saı saılaý ótkizýge, sóz jáne baspasóz bostandyǵyn qamatamasyz etýge shaqyrǵan. Sonymen birge Qazaqstannan oıyn ashyq aıtyp, bılikti synaǵandardy, mıtıngige shyqqandardy qýdalaýdy toqtatýdy, halyqaralyq qaýymdastyq aldyndaǵy mindetterin tolyq oryndaýdy suraǵan.
"Azattyq" radıosy
Foto avtory Sánııa Toıken
