HADISTERDIŃ SANDAI KÓPTIGI
Ahmed Ámın hadıs oılap shyǵarýshylardyń kestesin aqyldysha bylaı aıqyndaıdy: “Qyzyqtysy, eger hadısterdi anyqtaýshy retinde qolǵa alatyn bolsaq, pıramıda pishindes ekendigini kóremiz. Pıramıdanyń tóbesin paıǵambarymyzdyń dáýiri dep eseptesek, tómenge túsken saıyn(paıǵambarymyzdyń dáýirinen alystaǵan saıyn) pıramıdanyń eńi keńeıýde. Pıramıdanyń irgetasyna jetkenimizde paıǵambarymyzdyń dáýirinen qanshalyqty keńeıip ketkenin kóremiz. Negizinde qısyndysy kerisi bolýy kerek edi. Sebebi paıǵambarymyzben ómir keshken adamdar hadısterdi (paıǵambardyń sóılegen sózderin) eń kóp biletin adamdar edi. Sonsoń olardyń bul dúnıeden qoshtasýlary menen hadısterdi biletinderdiń sany azaıyp solaısha joǵarydaǵy pıramıda terisinen qalyptasýy qajet edi. Alaıda Omaııa dáýirindegi hadıster, Islamnyń alǵashqy dáýirindegi hadısterden anaǵurlym kóp ekendigini bilemiz.” (Ahmed Ámın Dýha ýl-Islam) Keıbir hadıs ǵulamalarynyń baıandaýlary boıynsha 2 mıllıon hadıs bar. Eń senimdi retinde qabyldanatyn Býharı kitabyndaǵy hadısterdi 600 myń hadıs arasynan tańdalǵanyny ,al Mýslım kitabyndaǵy bolsa 300 myń hadıs arasynan tańdalyp alynǵany bildiriledi. Abý Daýdtyń Sýnanyndaǵy hadıster 500 myń hadısten, mazhap qurýshysy Malık Mýattasyn 100 myń hadısten, Ibn Hanbal bolsa Mýsnadyn 750 myń hadısten tańdap alǵany aıtylady. Mýhammed paıǵambarlyǵyn shamamen 23 jyl atqarǵanyn oılasaq: 23×365=8395 kún paıǵambarlyq mindetin atqarǵan jáne shamamen 2 mıllıon hadısti Mýhammed paıǵambarlyǵyn atqarǵan 23 jyldyń ár kúnine 200 den astam hadıs aıtqan bolady. Eksperıment retinde bir adamǵa bir jyl buryn eń kóp birge ýaqyt ótkizgen adamynyń; ákesiniń, balasynyń, eriniń, zaıybynyń, dosynyń ıakı joldasynyń hadısterin (sózderin) jáne jasaǵan is-áreketterin jazýyn surasaq,sosyn aradan bir jyl ótse de jazylǵan hadıstiń(sózdiń) sanyn kórgenimizde, paıǵambarymyzdyń qaıtys bolýynan eki júz jyldan keıin bastalǵan, kúni basyna eki júz rıýaıat jasalǵan sózderdiń jalpy sanynan da bulardyń ishinde jalǵan qospalardyń qanshalyqty kóp ekendigin túsinýge bolady. Búkil osy hadıs kitaptaryn jazǵan adamdardyń barlyq hadısterdi jatqa bilgenderi jáne ózderiniń jeke kózqarastary boıynsha eń durys dep bilgen hadısterdi tańdap alǵandary aıtylady. Mýhaddısterdiń qansha hadıs (jatqa) bilgenderin aıta alýlary úshin, bútkil hadısterdi bir jerge jazyp, sosyn olardy sanaýlary tıisti edi, áıtpese eshkim 600 myń hadısty jatqa bilgendigin týraly aıta almaıdy. Eger de qazaqsha sóılesetin bir qaýymǵa, kúndelikti áńgimelerinde qansha sóz qoldanatyndaryn surasaq eshkimniń tolyqtaı jaýap bere almaıtyndyǵyna kýá bolamyz. Al áńgime 600 myń degen sandyq belgige shyqqanda jatqa alynǵan nárseni sanaý da múmkin emes.
Býharıdyń 600.000 myń hadısti bilgendigini tekserip qaraıyq. Býharı ómir boıy eshqandaı jumys jasamaǵandyǵyn, dym uıyqtamaǵandyǵyn jáne árbir hadıstyń sahıhtyǵyna, rıýaıat shynjyrynyń myqtylyǵyna kózi jetýi úshin árbir hadısti zertteýge 2 saǵat bergendigin joramaldasaq, tek osy merzim 130 jyldan kóp ýaqyt alady. Alaıda Býharıdyń keıde bir hadıstyń, bir sılsılániń, hadıs jetkizýshiniń senimdiligine kózi jetýi úshin aılap, jyldap saıahat jasaǵandyǵyn esimizge túsirsek, Býharıdyń bilgen barlyq hadısteriniń sahıhtigin zertteýi úshin myńdaǵan jyldar da jetpeıtin edi. Qysqasha kelip aıtqanda, Býharı hám basqa da mýhaddısterdiń, bilgen bútkil hadısterdiń senimdiligin zerttep tek eń senimdilerdi tańdap alǵandary jaıyndaǵy bekimderi aqylǵa sımaıdy.
Sonymen menim túsinigimde búgingi musylmandyq dástúr ne nárse? Ol:
- Muhammed paıǵambar aıtypty delinetin «hadısterdiń» tolyp jatqan jınaqtary. Bul – ádebı dástúr.
- Ózderiniń shyǵý tegin paıǵambardyń kezinen taratatyn «mazhabtar» atty huqyqtyq mektepter.Bul- ǵuryptyq-huqyqtyq dástúr.
- Ózderin qupııa, ezoterıkalyq bilim ıesi sanaıtyn sopylardyń ordeni. Sopylardyń aıtýynsha, bul bilimdi Muhammed óz serikteriniń ishinde tańdaýlylaryna berip, sodan jalǵasyp kele jatyr-mys. Bul – mıstıkalyq dástúr.
- «Shııttik» dástúrdegi bılik paıǵambardyń qyzy Fatıma men kúıeý balasy Álıdiń urpaqtarynda bolýy tıis dep sanaıtyn «ımamat doktrınasy». Saıası dástúr.
- 18 ǵasyrda Muhammed ıbn Ábdi Ál-Vahhab negizin salǵan mazhabtardan tys saıası-reakııalyq «salafııa» mektebi.
- Dástúrli musylmandyqtyń sheńberinde sońǵy ýaqyttarda paıda bolǵan «djamaa tablıg», «ıhvan ýl-mýslımın», «hızb ýt-tahrır»t.b osylar sııaqty jańa kertartpa toptar.
Reakıondy ortaǵasyrlyq arab-parsy dúnıetanymyna shaqyratyn dástúr men ony qorǵap-saqtaýshy din ıeleri musylmandardyń jeke damýyna da, Islamnyń bir Qudaı júıesi retinde álemdik deńgeıde qaıta órkendeýine de basty kedergi bolyp otyr. Alaıda,sol saıasılanǵan dinı dástúrge adam aqyly men janyn bıletip otyrǵan ne? Ol – jeke adamnyń ózi. Onyń nemquraıdylyǵy, nadandyǵy. Óziniń osy kúıge túsip, adasýmen júrgenine kináli ári jaýapty – sol musylmannyń ózi. Quran ózgeni týra joldan taıdyrǵan adamdy da, ózin týra joldan taıdyrýǵa múmkindik bergen adamdy da jaýapqa tartady. Jeke adamdy tek onyń ózi ǵana qutqara alady.
1:6 ,1:7 ,13:11
MYNALAR QURANDA-DINDE JOQ
«Quran bir ózi jektilikti emes» degen bos daý.
Hadısterdiń (sózderdiń) dinniń bastaýy bolatyny.
Mazhap ımamdarynyń pátýasymen halal men haramnyń anyqtalýy.
Dindi mazhapqa sáıkestendirý úshin burmalaý.
Mazhaptardy dinmen teńestirý.
Qurandy túsinbesten oqý.
Qurandy ólikterdiń kitabyna aınaldyrý.
Paıǵambardy hadıster arqyly Quranǵa qaıshy úkimder keltirdi dep kórsetý.
Barlyq jaratylystyń Paıǵambarymyzdyń qurmetine bola jaratylǵandyǵy.
Paıǵambarlardy jarystyrý, olardy jikterge bólý jáne dárejelendirý.
Paıǵambarymyzdyń elshilikten burynǵy ómiriniń ózine elikteýshilik.
«Quranda kemshilik bar, basqa kitaptar ony tolyqtyrady» dep sený.
Keı adamdardy áýlıe etip, olardy jánnattik dep jarııalaý jáne qabirlerinde Quranǵa qaıshy tabyný amaldaryn jasaý.
Tarıqat pirlerin táńirlestirý.
Tarıqattardaǵy «rabyta» jáne esten tandyratyn «zikir» sııaqty amaldar.
Tek belgili bir mazhap ıakı tarıqat adamdarynyń ǵana jánnatqa kiretinin aıtý.
Iahýdıler men hrıstıandardyń barlyǵyn tutastaı tozaqtyq dep jarııalaý.
Dinge arabtardyń ıakı basqa bir qaýymnyń ádet-salttaryn kirgizý.
Jeke pikirine baǵyndyrý úshin dindi burmalaý.
Qurannan tys qaınar retinde «Paıǵambardyń súndeti» dep ekinshi úkim kózin ashý.
Kópshiliktiń árqashanda haq jaǵynda bolatynyna sený.
Mazhaptardyń tarıhı damýyn olardyń haqtyǵyna dálel dep kórsetý.
Eńbek etpesten Alladan tileý.
Aqyldy mensinbeý, elikteýshilikti durys dep sanaý.
Ǵylymdy jek kórý.
Ónerdi jek kórý.
Hadısterdi kór-soqyr qabyldaý.
Dindegi kıeli adamdar panteony.
Sahabalardyń ishinen kez kelgenine ilesýdiń izgilikke jeteleıtini.
Áıeldiń erkekten dárejesi tómen deıtin senim.
Áıel adamnyń basshy, ámirshi bola almaıtyny.
Áıel daýsynyń haram ekendigi.
Áıeldiń juma namazyna barmaıtyny.
Áıeldiń ıt, shoshqa sııaqty namazdy buzatyny.
Áıelderdiń kópshiliginiń tozaqtyq ekeni.
Áıelderdiń shárli (kesirli) bolatyny.
Áıelderdiń aqylynyń kem ekeni.
Áıelderdi úıge qamap qoıý.
Áıeliniń barlyq máselelerde kúıeýine baǵynýynyń paryz ekeni.
Eki áıel kýágerdiń bir erkek kýágerge teń ekeni.
Zınaqordy taspen atyp óltirý.
Taspen atyp óltirý týraly aıatty eshkiniń jegeni.
Erkekterge altynnyń haram bolýy.
Erkekterge jibektiń haram bolýy.
Altyn, kúmis ydysta tamaq jeýdiń haram ekendigi.
Músinge tyıym salý.
Sýretke tyıym salý.
Shahmatqa tyıym salý.
Mýzykaǵa tyıym salý.
Mıdııa, kalmar sııaqty teńiz taǵamdaryna tyıym salý.
Áıelderdi súndetke otyrǵyzý.
Saqal ósirýdiń saýap ekeni.
Saqal kesýdiń haram ekeni.
Qyna jaǵýdyń saýap ekeni.
Ekibettep jatýdyń shaıtannyń isi ekeni.
Jer tósekke jatýdyń saýap ekeni.
Oń aıaqpen úıge-tósekke kirý, shyǵý.
Sol aıaqpen aram jerlerge kirý.
Sol qolmen jeýge tyıym salý.
Sálde oraý.
Mısýak qoldanýdyń saýap ekeni.
Shapan kııýdiń saýap ekeni.
Aq, jasyl, qara tústi kıimderdiń saýap ekeni.
Sary men qyzyl tústi kıim kımeý.
Qurma jeýdiń saýap ekeni.
Jerge otyryp jeýdiń saýap ekeni.
Bir ydystan tamaq ishýdiń saýap ekeni.
Qolmen, úsh saýsaqpen jeýdiń saýap ekeni.
Sýdy úsh urttap ishýdiń saýap ekeni.
Sýdy otyryp ishýdiń saýap ekeni.
Tamaq bitkende saýsaqtardy jalap tazalaýdyń saýap ekeni.
Alkagoldy átir jaǵýǵa tyıym salý.
Qara ıtterdi óltirý.
Túnde aınanyń betin jabý.
Sıqyr jasaý.
Quranmen sıqyr jasaý.
Tumar jasaý, taǵý.
Qurandy balgershilikke, kóripkeldikke paıdalaný.
Ysqyrýdyń shaıtannyń isi ekeni.
Kóz tııýden qorǵaıtyn monshaqtar.
Balgerler men kóripkelderdi dindar sanaý.
Satynyń astynan ótpeý, qara mysyqty qyrsyq sanaý.
Qabir azaby.
Syrat kópiriniń qyldan da jińishke ekeni, qurbandyq maldyń syrattan ótkizetini.
Ólgen adamnyń ornyna oraza ustaý.
Óliktiń ıakı basqa bireýdiń ornyna qajyǵa barý.
Óliktiń artynan jylaǵanda oǵan azap bolatyny.
Qııamettiń qashan bolatyny týraly málimetter.
Máhdı.
Dajjal (Tajal).
Isanyń qaıta keletini.
Násilshildik, arab násiliniń ústemdigi týraly málimetter.
Orazany qasaqana buzǵan adamnyń eki aı boıy úzilissiz oraza ustaýy.
Qajylyqta shaıtanǵa tas atý.
Zeketti belgili bir mólsherge salý.
Maldyń túligine qaraı zeket mólsherin aýystyrý.
Qurandy ustaý úshin dáret alýdyń shart ekeni.
Boı dáretsiz ár qadamnyń kúná ekeni.
Zilzálá men selde ólgenderdiń sháhıt bolyp sanalatyny.
Jersharynyń ógiz ben balyqtyń ústinde turǵany.
Zilzalanyń balyqtyń qozǵalysynan bolatyny.
Buqa, arystan jáne búrkit beıneli perishteler.
Jábraıldiń 600 qanaty týraly málimetter.
Allanyń jánnatta baltyryn kórsetýi.
Allanyń belgili kúnderde jer betine túsip, tańdaýly quldaryna ǵana kórinýi týraly málimetter.
Paıǵambardyń qatty qolqa salýy nátıjesinde Allanyń 50 ýaqyt namazdy 5 ýaqytqa azaıtqany.
Halıfalyq memleketi.
Monarhııa, halyqtyń qulǵa aınaldyrylýy.
Dinı tap – ruhbandyq.
Arab tilin jánnat tili dep jarııalaý.
Arab áripterin kıeli etip kórsetý.
«Dar ýl-harb» uǵymy arqyly terror jasaý.
Namaz oqymaıtyndardy óltirý ıakı sabaý, jazalaý.
Orazany zorlap ustatqyzý, oraza ustamaıtyndardy jazalaý.
Islamnan shyqqandardy óltirý.
Mázhábin aýystyrǵandardy sabaý, jazalaý.
Tek olja úshin joryqqa attaný.
Ishimdik ishkenderdi sabaý.
Dindi qıyndatý, jırikenishti etý.
Basty oramalmen tumshalap jabý.
Nıqap kııý.
Áıel adamnyń ózi jalǵyz saparǵa shyǵýyna bolmaıtyndyǵy.
Áıel adamnyń eriniń denesindegi irińge toly jarasyn jalasa da eriniń qaqysyn óteı almaıtyndyǵy.
Alladan basqa sájde jasaýǵa ulyqsat berilgen bolsa, áıeldiń erine sájde jasaýy.
Áıel adamnyń etekkiri kelgende namaz oqýǵa, oraza ustaýǵa, Quran oqýǵa jáne meshitke kirýge bolmaıtyndyǵy.
Áıelderge arnaıy ýnıforma.
Áıelderdiń erkektermen qol ustasyp amandasýǵa bolmaıtyndyǵy.
Áıeldiń jabyq bir jerde bir erkekpen ońasha qalýǵa bolmaıtyndyǵy.
Áıelderdiń makııaj qoldanýlaryna bolmaıtyndyǵy.
Eri tósekke shaqyrǵanda áıeldiń, bútkil isini tastap tósekke júgirý kerektigi.
Tipti maımyldar túgil zına jasaǵan maımyldy rájm jasap óltirgeni.
Jylqy, esek jáne jyrtqysh haıýandardyń etin haram qylý.
Temekiniń mákrúh ıakı haram bolǵany.
Haramnan basqa mákrúh kategorııasy.
Jynystyq qatynastyń kórpeniń astynda jasalýy.
Shomylyp jatqanda jynystyq múshege qaramaý, perishtelerden uıalý, áýretti oramalmen jaýyp jýyný.
Ájethanadaǵy tazalyqtyń sýmen jasalýyn paryzǵa aınaldyrý.
Kishi dáretti otyryp syndyrý.
Arap kóılegin kııý.
Keń shalbar kııý.
Kirdi belgili kúnde jýý, jynystyq qatynasqa belgili kúnderde kirý.
Ústine sidik shashyraǵan adamnyń qabyr azabyny tartatyndyǵy.
Dábbániń qulaǵy pildiki, kózi shoshqanyki, basy ógizdiki bolǵany.
Ultshyldyq, arap násilin basqa halyqtardan joǵary ustaý.
Iajúj jáne Májújdiń jer astynda ómir súretin boıy bir qarys maqluqtar ekendigi.
Quranda aıtylmaǵan namaz ýaqyttaryn paryzǵa aınaldyrý.
Quranda aıtylmaǵan rekaǵat sanyn paryzǵa aınaldyrý.
Namazdy arap tilinde oqylýy kerektigi.
Áıel adamǵa namazda ımam bolýyna tyıym salynýy.
Rýkýǵ jáne sájdelerde bir duǵanyń qaıtalanýy.
Namazdyń ár rekaǵatynda Fatıha súresiniń oqylýyn paryzǵa aınaldyrý.
Namazdaǵy sońǵy otyrýdy paryzǵa aınaldyrý.
Namazdyń paryzy, súndeti, ýájibi dep bólimshelerge aıyrý.
Namazda qoldardy qalaı baılaý kerektigin, aıaqtyń arasy qansha santımetr ashyq bolý kerektigin aıtý.
Taraýyq, aıt namazdary.
Qajylyqty birneshe kúnge sozyp, adamdarǵa qıynshylyqtar týǵyzý.
Qurban aıtta qurban-mal shalý.
Keıbir haramdardyń qajylyqtan keıin bastalatyny.
Zámzám sýynda, oqylǵan seker, tuz sııaqty nárselerden shıpa, saýap kútý.
Dáretti kishi jáne úlken dáretten basqa nárselerdiń de buzatyny.
Ǵusyl dáretti jynystyq qatynastan basqa nárselerdiń de buzatyny.
Dárettiń retin paryzǵa aınaldyrý.
Ǵusyl dárette aýyz ben muryndy shaıýdy paryzǵa aınaldyrý.
Ǵusyl dáretinde birinshi oń ıyqqa sonsoń sol ıyqqa úsh ret sý quıý.
Tisine plomba salǵandardyń dáreti men ǵusyl dáretteriniń eseptelmeýi.
Denesinde áshekeı sýreti bolǵan adamnyń dáreti men ǵusyl dáretteriniń eseptelmeýi.
Qarny aýyryp ólgen adamnyń sháhıt bolatyny.
Kúnniń sájde jasaý úshin batatyny.
Meshit ımamy, azanshysy sekildi dinı synyptar.
Betin boıaǵan áıeldi sabaý, makııajǵa tyıym salý.
Túıe sidigin ishý.
Aısha anamyzdyń Paıǵambarymyzǵa toǵyz(alty) jasynda kúıeýge shyqqany.
Hadısterde aıtylǵandaı Qurannyń túrli oqýlary men nusqalary
Qusaıynov Turarbek,
"Demos" QB tóraǵasy
Paıdalanylǵan ádebıetter tizimi:
http://netref.ru/trsin-jrtbaeva-ajin-gazetini-sratari-kezinde-siz-jazfan-nanbaj.html
http://emirsaba.org/azastan-respublikasi-bilim-jene-filim-ministrligi-pavlodar-mem-v4.html?page=4
