Elimizde jyl saıyn úshemder qatary artyp keledi. Ara-tura tórtemderdiń ómir esigin ashqanyn da qulaǵymyz shalyp qalady. Úsh jyl buryn birden tórt balanyń ata-anasy atanǵan almatylyq Esentaı men Nazymgúldiń de shańyraǵy erekshe qýanyshqa bólengen-tuǵyn.
Almaty qalasynyń tarıhynda tuńǵysh ret dúnıege kelgen tórtemderdiń esimderi de erekshe: Bekaısha, Nuraısha, Gúlaısha jáne Janaısha. Ókinishke qaraı, elimizde egizderdi bylaı qoıǵanda, tipti tórtemder men úshemderdiń de áleýmettik jaǵdaıyn jasaý máselesi qarastyrylmaǵan. Bul otbasyda tórtemnen keıin taǵy bir kenje bóbek ómir esigin ashqan bolatyn. Almatydaı qymbat shaharda bes birdeı balanyń balabaqshasyn tóleý ata-anaǵa batpan salmaq ekeni aıtpasa da túsinikti. Tórtemniń anasy Nazymgúl Qýanǵan joǵary jaqqa hat jazyp, tórtemniń balabaqsha aqysyn 50 paıyzǵa jeńildetýge áreń qol jetkizipti. Alaıda «bul bir jylǵa ǵana jasalǵan ýaqytsha jeńildik emes pe?» – dep kúdiktenedi ol. Biraq qazaqtyń «bir qozy týsa, bir túp jýsan artyq shyǵady» degen sózi beker bolmasa kerek. Ákimqaralardyń nazaryna iligip, baspanaly bolǵan bul otbasyǵa úısiz-kúısiz júrgen kóp qazaqtyń qyzyǵa qaraıtyny ras. Kerekýlik Batyrhan men Olganyń shańyraǵynda ómirge kelgen mańdaıy torsyqtaı úsh ul qazir ózdiginen otyratyn dárejege jetip qaldy. «Alǵash ret aýrýhanaǵa qabyldaýǵa kelip, dárigerdiń «Sizde úshem bolady» degen sózin estigende, árıne, biraz qobaljydym. Qudaıdyń jazǵany ǵoı. Qýanyshymda shek bolmady», – dep alǵashqy áserimen bólisti anasy. Bir ana qursaǵynan týǵan úsh ulǵaAńsar, Ánýar jáne Arlan degen esimder berilgen. Olga men Batyrhannyń shańyraǵyndaǵy úshemniń úsh jasar aǵasy Sanjar bolsa, ol da anasyna – qolqanat, baýyrlaryn oınatýǵa jarap qalǵan.
Tórt balanyń anasy bolý baqytyna ıe bolǵan 23 jastaǵy Olga taǵy da qursaq kóterip, qazaqtyń sanyn kóbeıtýge ázir ekenin jasyrmaıdy. «Bir qolymen álemdi, bir qolymen besikti terbetken ana atty qurmetti atqa ıe bolyp otyrǵanyma qýanyshtymyn. Men úshin ana bolýdan artyq baqyt joq. Bolashaqta, taǵy qyz súısem degen armanym bar», – deıdi O.Nurǵazına. Qazirgi kezde Batyrhan men Olga eki bólmeli páterdi jaldap turyp jatyr. «Kóp tilegi – kól» degen emes pe? Osyǵan oraı, elimizdiń demografııalyq ahýalyna úles qosýshy Nurǵazınder otbasy baspanaly bolsa degen tilegimiz de joq emes.
Dúnıege sábı ákelý – baqyt. Egiz sábı ákelý – ekiniń birine buıyra bermeıtin baqyt. Al úshem, tórtem tabıǵattyń óte sırek kezdesetin syıy bolyp sanalady. Elimizde úshemderdiń týylýy jyldan-jylǵa ósip keledi.
Úshemdi dúnıege ákelgen keıbir otbasylarǵa sol óńir basshylarynyń qamqorlyǵymen, aýqatty azamattar esebinen páter berilip, jergilikti ákimdikter tarapynan otyn-sý, azyq-túlikpen qaraılasý sııaqty bir rettik járdem berý deregi kezdesedi. Alaıda halqymyzdyń sanyn kóbeıtýde eleýli úles qosyp otyrǵan, dúnıege úshem ákelý baqytyn ıelengen ata-analardyń barlyǵyna birdeı mundaı qamqorlyq jasalyp, baspana berilip jatqan joq. Óıtkeni, dúnıege úshem ákelip otyrǵan otbasylarǵa memleket tarapynan jórgekpul men bir jasqa tolǵanǵa deıingi beriletin járdemaqylardan basqa kómek qarastyrylmaǵan.
Úshemder men tórtemderdi 18 jasqa tolǵanǵa deıin memleket qamqorlyǵyna alý, baspanamen qamtamasyz etý, balalardy kútýge arnaıy medbıke taǵaıyndaý sııaqty máseleler sheshilgeni jón. Qytaı fabrıkasynda jumys isteıtin bir áıeldiń ómirge tórtem ákelgeni esińizde bolar. Qytaıda bala týýǵa shek qoıylatyndyǵyna qaramastan, jańaǵy 4 náreste 18 jasqa deıin úkimet qamqorlyǵyna alynǵan edi. Almatylyq Baýyrjan men Janat Ábıǵalıevter shańyraǵynda týylǵan Tomırıs, Zarına, Ámına esimdi úshemder qazir bir jastan asyp qalǵan. Ata-analary da balabaqsha aqysyn tóleý qıynǵa soǵatynyn tilge tıek etýde. Al sábıler jańadan týylǵan kezde anasy úsheýine birdeı qarap úlgere almaı, qınalǵanyn aıtady. «Bul ýaqytta arnaıy memlekettik kútýshiniń kómegi sózsiz qajet. Úshemder óte názik keledi» deıdi, – Janat.
Urpaq – ómirdiń máni. Bala – ǵumyrdyń jalǵasy. Eldiń bolashaǵy da – osy búgingi náresteler. Endeshe, egizderdi, úshemder men tórtemderdi aıryqsha qamqorlyqqa alatyn arnaıy memlekettik zań qajet-aq. Mundaı zań qabyldanar sáttiń aýyly alys emes dep úmitteneıik.
Arman SERIKULY
