7 qazanda AQSh saýda mınıstrligi "qara tizimge engen Qytaı kompanııalary endi amerıkalyq kompanııalardan Vashıngtonnyń ruqsatynsyz taýar satyp ala almaıdy" dep málimdedi.

Málimdemede "sankııa salynǵan kompanııalar Qytaıdyń uıǵyrlarǵa, qazaqtarǵa jáne basqa da dinı azshylyq toptarǵa qarsy repressııa naýqanyna, jappaı ustaýǵa jáne olardy jańa tehnologııalarmen ańdýǵa atsalysqan" dep jazylǵan.

AQSh sankııa salǵan kompanııalar arasynda Qytaıdyń 20 qoǵamdyq qaýipsizdik bıýrosy, vıdeo baqylaý júrgizetin Hikvision fırmasy, adam júzin anyqtaý qurylǵylaryn daıyndaıtyn Sense Time jáne Megvii Technology kompanııalary bar.

Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev qyrkúıekte Pekınge barǵan saparynda Hikvision kompanııasynyń shtab-páterin aralaǵan. Qazaqstandyq basylymdar Hikvision basshysy Chen zýnnıan Toqaevqa "Ortalyq Azııadaǵy kommerııalyq jobalaryn" tanystyrǵanyn jazǵan edi. Chen zýnnıan 2015 jyly Hikvision Qazaqstanda ókildigin ashqanyn aıtqan. Qazaqparat agenttigi Toqaev kompanııanyń aqyldy monıtor qurylǵysyn kórgenin habarlaǵan.

8 qazan keshkisin Qytaı syrtqy ister mınıstrligi Pekınde brıfıng ótkizip, AQSh-tyń sankııasyn "basqa eldiń ishki isine aralasý" dep synady.

"AQSh-tan jedel túrde óz qatesin túzep, shyǵarǵan sheshimderin qaıta ózgertýdi shaqyramyz. AQSh Qytaıdyń ishki isine aralasýdy toqtatýy kerek. Qytaı óz múddesi men derbestigin, qaýipsizdigi men damýyn qorǵaý úshin naqty áreketter jasap, sheshimder qabyldaıdy" dedi Qytaı syrtqy ister mınıstrliginiń resmı ókili Gen Shýan.

Ótken aıda AQSh memlekettik hatshysy Maık Pompeo "Qytaıdyń Shyńjańdaǵy repressııa naýqany terrorızmmen kúres emes. Bul – Qytaıdyń óz azamattaryn joıý áreketi" dep málimdegen. Pompeo bul sózin 22 qyrkúıekte Nıý-Iorkte BUU jıynynyń syrtynda Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Tájikstan, Túrkimenstan jáne Ózbekstan syrtqy ister mınıstrlerimen kezdeskende aıtqan.

Bul – AQSh-tyń Qytaı kompanııalaryna salǵan birinshi shekteýi emes. Bıyl mamyrda AQSh prezıdenti Donald Tramptyń ákimshiligi Qytaıdyń
Huawei kompanııasyna sankııa salǵan. Álemdegi eń baı ekonomıkaǵa ıe AQSh pen Qytaı arasynda qazir saýda soǵysy júrip jatyr. Vashıngton men Pekın bir-biriniń taýarlaryna túrli salyq pen tarıf engizgen.

Shyńjańdaǵy qazaqtar men uıǵyrlardyń qysym kórip, lagerge qamalyp jatqany týraly aqparat 2017 jyly kókteminde shyǵa bastaǵan. Ótken jyly BUU Shyńjańda mıllıonǵa jýyq etnıkalyq uıǵyr men ózge de túrkitildes ult ókilderin Qytaıdyń soltústik-batysyndaǵy "saıası tárbıe lagerlerinde" ustap otyrǵany týraly málimdegen. Basynda mundaı aqparatty teristegen Pekın keıin ony "ekstremızmge qarsy shara" dep túsindirgen jáne saıası lagerlerdi "til úırenip, kásipke baýlıtyn ortalyqtar" dep ataǵan.

Keıin Qytaı postsovettik elderden, Arab elderinen jáne Ońtústik-Shyǵys Azııa elderinen ókilder shaqyryp, Shyńjańdy aralatqan. Olardyń arasynda Qazaqstannyń Qytaıdaǵy elshiliginiń ókili de bar. Shyńjańǵa barǵan dıplomattardyń kóbi "tárbıeleý ortalyqtaryn" maqtaǵan. Biraq Pekın Shyńjańǵa AQSh-tyń, Batys elderiniń jáne BUU ókilderin kirgizbeı otyr.

Shildede Japonııa, Avstralııa, Ulybrıtanııa, Kanada, Franııa, Germanııa, Shveıarııa bastaǵan 22 eldiń BUU-daǵy elshileri uıymnyń Adam quqyǵy keńesine hat jazyp, Shyńjańdaǵy dinı azshylyqtar qamaýda otyrǵan lagerlerdegi qysymdy aıyptaǵan. Artynsha 37 eldiń BUU-daǵy elshileri de Adam quqyǵy jónindegi keńeske hat joldap, Pekınniń Shyńjańdaǵy saıasatyn qoldaıtynyn málimdedi. Olardyń qatarynda Reseı, Saýd Arabııasy, Belarýs, Tájikstan, Túrkimenstan bar.

"Jaqyndarymyz lagerde qamaldy" degen ondaǵan qazaqstandyq Almatyda, Nur-Sultanda túrli jıyn ótkizip, halyqaralyq uıymdardan jáne Qazaqstan bıliginen kómek suraǵan. Resmı Nur-Sultan Shyńjańdaǵy qazaqtar máselesin basynda "Qytaıdyń ishki isi" dep ataǵan. Biraq keıin syrtqy ister mınıstrligi Shyńjańdaǵy qazaqtar máselesi dıplomatııalyq joldarmen sheshilip jatqanyn habarlaǵan.

Bıyl qazannyń basynda Qazaqstan syrtqy ister mınıstri Muhtar Tileýberdi "Shyńjańdaǵy lagerde qazir qazaqtar joq" dep málimdegen. Ol Qytaıdaǵy qaıta tárbıeleý ortalyǵynda qansha qazaq otyryp shyqqanyn ashyp aıtpady. Biraq Shyńjańdaǵy qazaqtar máselesin kóterip júrgen Qazaqstandaǵy "Atajurt eriktileri" "lagerde qazaqtar qalmady" degen mınıstr sózin joqqa shyǵarady.

"Azattyq" radıosy