Ekınşı düniejüzılık soǧystyŋ ardagerı, diktor Änuarbek Baijanbaevtyŋ 100 jyldyq mereitoiyna arnalǧan «Qazaqtyŋ Baijanbaevy» atty estelık kıtap jaryqqa şyqty.
Älemge qazaqtyŋ söz önerın qoŋyr ünımen tanytqan Änuarbek Baijanbaevtyŋ önegelı ömırı men şyǧarmaşylyǧyna arnalǧan būl kıtapta zamandastarynyŋ, şäkırtterınıŋ jäne belgılı qalamgerlerdıŋ estelıkterı men öleŋ-jyrlary toptastyrylǧan. Tuyndynyŋ jaryq köruıne «Atamūra» korporasiiasynyŋ prezidentı, ūlt janaşyry ärı mesenat Rahymǧali Qūl-Mūhammed qoldau bıldırgen. Kıtapty qūrastyruda Qūdaibergen Tūrsyn men Amanjan Eŋsebaiūlynyŋ eŋbegı zor bolsa, Serık Qaliev redaktorlyq etken. Jiyn barysynda:
«Kıtaptyŋ aty maǧan ūnap otyr. Soŋǧy kezge deiın Änaǧa turaly söz bolsa, bärımız qazaq tılınıŋ elitasy dep keldık. Sol elitany bız Namazalymen bırge körgenbız. Men äskeri aqparat oqimyn. Al Baijanbaev bükıl halyqtyŋ, aqyn-jazuşylardyŋ, myqty jurnalisterdıŋ jazǧandaryn özı oqityn», - dep radio ardagerı Qūsman İgısın öz estelıgımen bölıstı.
Ūlttyq kıtaphanada ötken tanystyrylym şarasynda«Qazaq radiolary» JŞS Bas direktory Nūrtas Sūltanūly, professorlar Namazaly Omaşev pen Kenjehan Matyjanov, belgılı ǧalymdar İslam Jemenei, Käken Qamzin, Saǧatbek Medeubek jäne basqa da ziialy qauym ökılderı söz söiledı. Kıtaptyŋ demeuşısı «Qazaqtyŋ Baijanbaevy» atty kıtaptyŋ qalai şyqqany turaly aityp berdı.
«Osy kıtapqa keletın bolsaq, qalai demeuşılık jasaǧanymdy aitqym keledı. Qolymyzdan kelgenşe ūlttyq qūndylyqtarymyzdy demep jüremız. Bırde maǧan bır bauyrymyz aitty. «Şeşendık önerdı damytu üşın ülken konkurs jariialap jatyrmyz. Soǧan demeuşılık bolsaŋyz» dedı. Sol jerde Amanjan aǧamyzben tanystym. Keiınnen ol kısı «Qazaq radiosy turaly bır kıtap şyǧaru kerek. Köp adam «şyǧaramyz» dep uäde etken. Keiın şyǧarmai kettı. Soǧan qoldau bıldırşı. Aty «Qazaqtyŋ Baijanbaevy» dedı. Qazaq degende ol kıtapty oqiyn dedım. Bız negızı estelık kıtapty köp şyǧarmaimyz. Onyŋ ışınde artyq-kemı bolady. Akademik Qozybaev, Qasym Qaisenov, Kamal Smailovqa şyǧarǧanymyz bar. Men eŋ aldymen «uäde bere almaimyn, oqiyn» dedım. Oqyp, būl kıtapqa riza boldym. Sebebı Qazaq radiosynyŋ ǧasyrdan asatyn tarihy bız bılmeitın qūpiialarǧa toly eken. Mysaly, Şäken Aimanovty oqyrmandar kino salasynyŋ maitalmany dep bılse, ol kısı de osy diktorlyq qyzmet atqarǧan eken. Onyŋ basynda Mina Seiıtova apamyz da bolǧan. Mänşük Mämetovamen bırge medisinada oqyǧan eken.
Änuarbek Baijanbaev aǧamyzdyŋ da ömırı qily bolǧan. Kıtapty oqyp, odan saiyn jaqsy köre bastadym. Būl kıtapty bız şyǧaramyz dedık. Basynda qalyŋ kıtap bolǧan. Bıraq mümkındık bolsa bır adam turaly otyz betke de, üş betke de jazuǧa bolady. Redaktory Serık Qaliev degen bauyrymyz. Osy jıgıtter maǧan ūsynys aitty. «Almatydan söilep tūrmyz» degendı bılmeitın qazaq joq şyǧar. Sol dauys, aǧamyzdyŋ sözın elestetıp otyrdyq. Bız bılmeitın köp adamdar radioda, osy salada ıstegen eken. Qazaq radiosymen bırge öskenbız. Bırınşı Sauyq apaiymyzdyŋ 80 jyldyǧyna arnap kıtap şyǧardyq. Al keiın 20 nauryz künı «Qazaqtyŋ Baijanbaevy» kıtabyn şyǧardyq. Kıtaptyŋ oqyrmandary köp bolsyn! Qazaq radiosynyŋ qyzmetkerlerıne şyǧarmaşylyq tabys tıleimın», - dedı kıtapqa demeuşı bolǧan «Atamūra» korporasiiasynyŋ prezidentı Raqymǧali Qūl-Mūhammed.
«BAIJANBAEV KÜNIN ENGIZU KEREK»
Radio ardagerı Ruslana Qūdaibergenova Qazaq radiosynyŋ ötkenı men bügını turaly aitty.
«Ol kısınıŋ esımı eşqaşan ūmytylmauy kerek. Sondyqtan jäi ǧana kıtaptyŋ tūsaukeserın ǧana atap ötu emes, är jyly 7 mamyr künı, radio künı, Jeŋıs künınıŋ qarsaŋynda Baijanbaev künın, Baijanbaev sabaqtaryn atap ötu kerek. Keiıngı ūrpaq Baijanbaevtyŋ kım bolǧanyn bılu kerek. Radionyŋ därejesı qazır öte tömendep kettı. Men qatty qynjylamyn. Öitkenı, Qazaq radiosynyŋ eŋbegı ūşan teŋız bolǧan. Ony bır mezette milliondaǧan adam tyŋdaǧan, tyŋdap ta kele jatyr. Bıraq onyŋ mänı, maŋyzy kömeskelenıp bara jatyr. Radio būryn mädeniettıŋ, önerdıŋ, barlyq salanyŋ ūiytqysy boldy. Bärı Qazaq radiosynda toǧysatyn. Bärınıŋ dausy «Altyn qorda» saqtauly. Radiony ūmytuǧa bolmaidy», - dep öz oiyn bıldırdı.
ALTYN QORDA SAQTALǦAN ESTELIKTER
Keştı jürgızgen «Qazaq radiosy» men «Şalqar» radiosynyŋ aǧa redaktory Baqyt Jaǧyparūly Änuarbek Baijanbaevtyŋ ömır belesterıne toqtalyp öttı. Sondai-aq, tyŋdauşylarǧa Änuarbek Baijanbaevtyŋ "Altyn qorda" saqtalǧan jandy dauystaǧy jazbalary tyŋdatyldy. Şara barysynda dästürlı änşı Erkın Şükıman jürekterdı terbegen äsem än oryndady.
Tanystyrylym aiasynda ūiymdastyrylǧan körmede Änuarbek Baijanbaevtyŋ jeke mūraǧatynan alynǧan medaldary, kuälıkterı men sirek fotosuretterı köpşılık nazaryna ūsynyldy.
Odan bölek, Qazaqstannyŋ Halyq ärtısı, diktor Änuarbek Baijanbaev turaly kıtaptyŋ tūsaukeserınde «Altyn qordan» arnaiy materialdar qoiyldy. Sonyŋ bırı - 1944 jyly Baijanbaevty jūmysqa qabyldaǧan Omarǧazy Ospanovtyŋ sözı.
Etnograf Baǧdat Müptekeqyzy şaraǧa qatysty öz oiyn bıldırıp, Facebook paraqşasynda jazba jariialady.
«Qazaqtyŋ ūlttyq boiauymen baitaq dalany erekşe qoŋyr dauysymen baurap alǧan Qazaq radiosynyŋ äigılı diktory, Qazaq SSR Halyq ärtısı Änuarbek Baijanbaevtyŋ ǧasyrlyq toiyna arnalyp jazylǧan "Qazaqtyŋ Baijanbaevy" atty kıtapta öz estelıgımdı osylai atap edım. Äigılı diktordyŋ dübırlı toiyn ekı jyl asyǧa kütıp jürsek te, "Atamūra" korporasiiasynyŋ prezidentı, ūlt janaşyry, mesenat Raqymǧali Abrarūly bauyrymyzdyŋ demeuşılıgı arqasynda, Qūdaibergen Tūrsyn, Amanjan Eŋsebaiūldary ekı jyl būryn bastap, Serık Qaliev bauyrymyz qostaǧan qalyŋ kıtaptyŋ Tanystyrylymy Almatydaǧy Ūlttyq kıtaphanada aituly oqiǧa bolyp, dürıldep-aq, öttı! Astanadan at arytyp kelgen "Qazaq radiolary" JŞS-nıŋ Bas direktory Nūrtas Sūltanūly, ǧalymdar: Namazaly Omaşev, Kenjehan Matyjan, İslam Jemenei, Käken Qamzin, Saǧatbek Medeubek, Bolatbek Tölepbergen, Qymbat Dosjan, ardagerler: Qūsman İgısın, Ruslana Qūdaibergenova, Baqytjan Atageldiev, Särsenbek Bekmūratūly, Temırhan Mombekūly, Bürkıt Bekmaǧanbet, Sailaubai Toilybaev, Farihan Atahanova, keiıngı buyn: Baqyt Jaǧypar, Esbolat Esbolat Aidabosyn, Arman Äubäkır, Jarqyn Sälenūly, Oŋǧar Qūral sekıldı söz önerınıŋ "tamyrşylary", belgılı ǧalymdar, äsem äuendı äueletken Erkın Şükımandai öner qairatkerlerı, Almatynyŋ bırşama ziialysy qaumalaǧan basqosu maǧynaly, ärı tartymdy deŋgeide ūiymdastyrylǧany aŋǧarylyp tūrdy. Talai tarlandardyŋ, attary alysqa taraǧan ırı tūlǧalardyŋ toilarynyŋ tızgının ūstap jürgen aqyn, Qazaq radiosyndaǧy qalamy jüirık jurnalist Baqyt Jaǧypar bauyrymyzdyŋ "bas-aiaǧyn tap-tūinaqtai" etıp, tüiındegen är sözı, Baijanbaevtyŋ baisaldy qoŋyr ünımen körkemdelgen josparly düniesı "qyzdyŋ jiǧan jügındei", qatparly qaltarystary joq, tekşelenıp, türlenıp, tyŋdauşyny da, aitary bar aqyl ielerın de bır arnaǧa toǧystyra bıldı. Estelıkter aityldy, este qalatyn, alda eskeruge tūrarlyq eleulı oilar ortaǧa tastaldy. Jaqsy äkenıŋ asyl qasietterın ardaq tūtyp, asyl mūrasyn aialap, ūrpaǧyna saqtap jürgen tūlpardyŋ tūiaǧy, Arys aǧamyz da balalaryn bügıngıdei erekşe toiǧa erte kelgenı, estelıkter tyŋdatyp, Qūrannyŋ ışınde bolsyn degenı, jaqsy äkenıŋ äruaǧyna degen qūrmetın körsettı. Bügınde sözge toqtamai bara jatqan, söz qadırı tömendegen, ärkım özınşe "söz jasap alǧan", söileu mädenietı meşeu tartqan zamanda, tuǧan tılınıŋ tıpten är ärpıne, dybystaluyna janyn sala qyzmet etıp, qazaqtyŋ taŋ särıden sergek tūryp, keş batqanşa qat-qabat şaruadan şarşamai, tün tynyştyǧyn tılegen qūlaqqa jaǧymdy maida qoŋyr dauysy talai ūrpaqty baurap alatyn qara sözdıŋ kemeŋgerı Baijanbaevtyŋ önegelı ömırı, bügınde aitylǧan özektı mäseleler joǧary jaqtan qozǧau bolsa, älı talai jasai bererı anyq», - dep jürekjardy lebızın bıldırdı.
«BAIJANBAEV ESKERTKIŞI»
Jiynda söz söilegen Baqytjan Atageldiev bırneşe ūsynysyn aitty.
«Baijanbaevty tanymaityn qazaq joq edı. Bıraq qazır sol Änaǧaŋdy tanymaityn qazaq köbeiıp bara jatqany ökındıredı. Şırkın-ai, jyl saiyn Baijanbaev künı atalyp ötse... Almatynyŋ körnektı bır jerınen qazaqtyŋ ruhaniiatynyŋ tūlǧasy Baijanbaevqa ülken bır eskertkış qoiylsa deimız. Jyl saiyn eskertkıştıŋ janynda körkem söz oqityndardyŋ baiqauy ötıp otyruy kerek. Almatyda Serkebaevqa eskertkış tūrǧyzylyp jatyr. Serkebaev ta Baijanbaevtyŋ şäkırtı. Mūqaǧali aǧama qoiyldy. Mūqaǧali aǧam da Baijanbaevtyŋ şäkırtı. Ūlylardyŋ ūstazy bolǧan kısıge bır ülken eskertkış qoiuǧa Ükımettıŋ az qarajaty bölınse degen oi bar. Al endı Amanjan ekeumızdıŋ de ūstazymyz ǧoi. Bıraq menı efirge jetektep şyqqan Sauyq äpkemız boldy. Qazır radiony tyŋdasaŋyz da, teledidardy tyŋdasaŋyz da osy jürgızuşı deidı. Köbı sürınıp-jyǧylyp jatady. Ündestık zaŋy degennen müldem habary joq. Osyǧan qatysty oqu oryndardynda «söileu şeberlıgı» degen sabaqty qossa bolar edı. Önerge tärbieleitın oqu oryndarynda «sahna tılı» degen sabaq bar. Sabaq berıp jürgen qazaq tılınıŋ maitalman şeberlerı bar», - dedı radiojurnalist.
Jinalǧandar bır auyzdan «dūrys» dep, Baqytjan Atageldievtıŋ sözın qoldady.
Al qalamger Oŋǧar Qūral Facebook paraqşasynda:
"Kıtapty qūrastyruǧa atsalysqan barlyq azamattarǧa zor alǧys bıldıremız. Būl eŋbek bolaşaq ūrpaq üşın baǧa jetpes mūra bolyp qalary sözsız," – dep jazdy.
«Qazaqtyŋ Baijanbaevy» atty kıtapta bırqatar radio ardagerlerınıŋ sözı toptastyrylǧan. Amanjan Serıkovtyŋ «Qazaq körkemsöz mektebınıŋ qas şeberı», Iliia Jaqanovtyŋ «Sūŋqardai saŋqyldaityn Baijanbaev!», Qasymhan Ersarinnıŋ «Almatydan söilep tūrmyz», Qūsman İgısınnıŋ «Änaǧa», odan özge ziialy qauymnyŋ Änuarbek Baijanbaev turaly estelıkter berıldı.
Symbat Nauhan
«Adyrna»
