Qazaqstan Respublikasynyŋ Premer-ministrı Oljas Bektenovtyŋ maqalasy qoǧamda qyzu talqylanyp jatyr. Onda Qazaqstannyŋ soŋǧy alty jyldaǧy damu jetıstıkterı jan-jaqty baiandalǧan. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ basşylyǧymen elde jüzege asyrylǧan ekonomikalyq damu, investisiialar, infraqūrylym, äleumettık sala jäne sifrlandyru baǧytyndaǧy bastamalar naqty statistikalyq derektermen negızdelıp, keŋınen sipattalǧan.
Sarapşylar avtordyŋ ūstanymyn qoldap, onyŋ derekterge süiene otyryp jasaǧan tūjyrymdaryn joǧary baǧalap otyr. Tarihşylar maqalada taldanǧan jaittarǧa özge qyrynan qarap, qosymşa zertteuler qajet ekenın alǧa tartady.
Qaiyrjan Äbdıhalyqov, Almaty Azamattyq aliansynyŋ töraǧasy, PhD:
Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qazaqstan Respublikasyn basqarǧanyna alty jyl toldy. Būl kezeŋ el üşın oŋaiǧa soqpady. Älemdık geosaiasi şielenıs, jahandyq COVID-19 pandemiiasy jäne özge de syn-qaterler memlekettıŋ damu jolynda ülken synaq boldy. Degenmen, Prezidenttıŋ sarabdal saiasaty men tabandy ūstanymynyŋ arqasynda Qazaqstan osy qiyndyqtarǧa tötep berıp, jaŋa damu tolqynyn bastan ötkerdı.
Premer-ministr Oljas Bektenovtyŋ maqalasynda otandyq ekonomikany ılgerıletken köptegen saladaǧy jetıstıkterge Qazaqstannyŋ qol jetkızgenı turaly aitylǧan. Menıŋşe, būl – memleket basşymyzdyŋ jüielı jūmysynyŋ nätijesı. Soŋǧy jyldardaǧy jäne qazırgı kezeŋnıŋ aiqyn belgısı – ekonomikanyŋ şikızattyq emes sektorlaryn barynşa qarqyndy damytu. Osy oraida, basty nazar ekonomikalyq ärtaraptandyruǧa audarylyp, öŋdeu önerkäsıbınıŋ üilesımdı damuyna basymdyq küşeitıldı.
Qazaqstan – dästürlı türde auyl şaruaşylyǧymen ainalysatyn aimaqtaǧy köşbasşy elderdıŋ bırı. Būl salany odan ärı damytu, agrobiznes pen agroönerkäsıp keşenın qoldau mäselelerı de kün tärtıbınde tūr. Sonyŋ aiǧaǧy – auyl eŋbekkerlerıne memleket tarapynan qoldaudyŋ küşeiuı. Būl şaralar auyl şaruaşylyǧynyŋ damuyna oŋ äserın tigızdı. Nätijesınde, ötken jyly Qazaqstan rekordtyq kölemde astyq öndırdı.
Halyqtyŋ äl-auqatyn arttyru – memlekettıŋ basty maqsaty. Oljas Bektenovtıŋ maqalasynda infraqūrylymdy jaŋǧyrtu men äleumettık salany qoldau mäselelerı keŋınen qozǧalǧan. Soŋǧy alty jylda elımızde energetika men kommunaldyq sektor jaŋartylyp, 4,4 myŋ şaqyrym jaŋa avtojol salyndy. Būǧan qosa, būryn-soŋdy bolmaǧan 250 jol boiyndaǧy servis nysandary boi köterdı. Būl memlekettıŋ infraqūrylymdy damytuǧa erekşe köŋıl böletınınıŋ aiqyn körsetkışı.
Qazaqstan – äleumettık baǧyttaǧy memleket. Prezidenttıŋ tıkelei bastamasymen soŋǧy alty jylda 1 367 jaŋa balabaqşa men 1 200-den astam mektep aşyldy. «Jaily mektep» baǧdarlamasy men auyldyq jerlerde densaulyq saqtau nysandaryn salu jobalary halyqqa aitarlyqtai paidasyn tigızude. Sonymen qatar, «Aŋsaǧan säbi» baǧdarlamasy aiasynda 9 myŋnan astam säbi dünie esıgın aşty. 2024 jyldan bastap ärbır kämeletke tolmaǧan balaǧa Ūlttyq qordan arnaiy qarjy bölınıp, ol bolaşaqta bılım aluǧa nemese baspana satyp aluǧa jūmsalmaq. Menıŋşe, alty jyl kürdelı kezeŋ bolǧanymen, halyq igılıgı üşın atqarylǧan jūmystar auqymdy ärı maŋyzdy. El bırlıgı men tūraqtylyǧyn saqtau, äleumettık-ekonomikalyq bastamalardy qoldau jäne damytu – Qazaqstannyŋ jarqyn bolaşaǧyna bastaityn basty qadamdar.
Dosaly Salqynbek, tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty, Satbayev University professory, Qazaqstan pedagogikalyq ǧylymdar akademiiasynyŋ akademigı:
QR Premer-ministrı Bektenovtyŋ maqalasyn oqyp şyqtym. Maqalada Qasym-Jomart Toqaevtyŋ alty jyldyq prezidenttık kezeŋındegı Qazaqstannyŋ äleumettık-ekonomikalyq jäne infraqūrylymdyq damuyndaǧy jetıstıkterı keŋınen taldanǧan. Avtor eldıŋ ekonomikalyq ösımı, investisiialyq saiasat, önerkäsıptık öndırıstıŋ keŋeiuı jäne infraqūrylymdyq jobalar siiaqty maŋyzdy aspektılerdı naqty statistikalyq mälımettermen negızdep körsetedı. Maqalada elımızdıŋ öŋdeu önerkäsıbınıŋ qarqyndy damuy men eksport qūrylymyndaǧy özgerıster erekşe nazar audartady. Ekonomikany ärtaraptandyruǧa baǧyttalǧan memlekettık saiasattyŋ nätijesınde mūnai-gaz sektorynyŋ ülesı tömendep, öŋdeuşı önerkäsıp pen auyl şaruaşylyǧy önımderınıŋ eksporty aitarlyqtai ösken. Sondai-aq avtor energetikalyq sektordyŋ jaŋǧyrtyluy men atom energetikasyn damytu mäselesıne de toqtalǧan
Men tarihşy retınde Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qazaqstan tarihyn tügendeuge qosqan ülesın erekşe atap ötkım keledı. Prezident tarihi ädılettılıktı qalpyna keltıru, ūlttyq mūralardy zertteu jäne tarihi sanany jaŋǧyrtu baǧytynda jüielı jūmystar atqardy. Toqaevtyŋ bastamasymen qazaq tarihynyŋ aqtaŋdaq betterı qaita qaralyp, quǧyn-sürgın qūrbandaryn tolyq aqtau boiynşa auqymdy zertteuler jürgızıldı. Keŋestık däuırde ädıletsız jazaǧa ūşyraǧan tūlǧalardyŋ esımderı qaita oralyp, olardyŋ eŋbekterı ǧylymi ainalymǧa engızıldı.
Qai qoǧam bolmasyn, sol qoǧamdaǧy adami qūndylyqtar, adam tärbiesı, jastardy otansüigıştıkke baulu, patriotizm mäselelerı ärdaiym bırınşı kezekte tūratyny belgılı. Osy tūrǧydan alǧanda, Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev osy qūndylyqtardy erekşe nazarda ūstap keledı. Prezidenttıŋ jyl saiynǧy halyqqa Joldaularynda jäne soŋǧy tört jyldan berı ötkızılıp kele jatqan Ūlttyq Qūryltaida eŋ basty mäsele – adami qūndylyqtar men ūlttyq tarih ekenı aiqyn körınedı. Osy baǧytta Memleket basşysy 2020 jyldyŋ 30 mamyrynda – Aşarşylyq jäne saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu künıne orai ündeu jariialap, tarihi ädıldıktı qalpyna keltıru jūmystaryn aiaqtau jäne saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtau üşın arnaiy memlekettık komissiia qūrudy tapsyrdy. Osyǧan säikes, 2020 jylǧy 24 qaraşada №456 «Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn tolyq aqtau jönınde komissiia qūru turaly» Jarlyqqa qol qoiylyp, memlekettık komissiia qūryldy. Atalǧan komissiia elımızdıŋ maŋyzy bar qalalarynda jäne oblys ortalyqtarynda jūmys ıstei bastady. Almaty qalasy boiynşa qūrylǧan komissiia qūramynda men de qyzmet atqardym. Būl komissiia otandyq tarihşylar üşın ülken serpılıs äkeldı. Öitkenı osy uaqytqa deiın tarihşylardyŋ Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ, Almaty qalalyq Polisiia departamentınıŋ arhivterıne kıruıne eş mümkındık bolmaǧan edı. Al memlekettık komissiianyŋ qūryluy arqyly asa qūpiia saqtalǧan qūjattarmen tanysu mümkındıgı tudy. Sonyŋ arqasynda būryn aqtalmaǧan, ısterı şaŋ basyp jatqan, jalǧan saiasi aiyptarmen jazalanǧan qanşama qairatkerlerdı aqtau jūmysy jürgızıldı. Būl komissiia jūmysynyŋ nätijesınde tarihşylar qūndy zertteuler jasap, ırgelı eŋbekter jariialady. 2023 jyly özımnıŋ «Erlık pen qasıret» atty zertteu eŋbegım jaryq kördı. Būl eŋbekte osy künge deiın belgısız bolyp kelgen tarihi tūlǧalardyŋ ädıletsız jazadan arşylyp, olardyŋ şynaiy saiasi beinesı aşyldy. Osy sekıldı qanşama qairatkerler özderınıŋ ädıl baǧasyn alyp jatyr. Sonymen qatar, belgılı tarihşy Mämbet Qoigeldı bastaǧan ǧalymdar toby 2024 jyldyŋ soŋynda 12 tomdyq «Alaş ısı» atty ırı kölemdı eŋbektı jaryqqa şyǧardy. Aldaǧy uaqytta būl zertteuler orta mektepter men joǧary oqu oryndarynda oqytylatyn bolady.
Memleket basşysynyŋ tarih salasyndaǧy eŋ maŋyzdy bastamalarynyŋ bırı – «Täuelsızdık bärınen qymbat» atty maqalasy. 2021 jyldyŋ basynda jariialanǧan būl eŋbekte Prezident:«Bostandyq bızge oŋailyqpen kelgen joq. Ata-babalarymyz azattyq jolynda arpalysty. Talai zūlmat zamandar men näubetterdı bastan ötkerdı. Osynyŋ bärı halyqtyŋ esınde saqtalyp, ūrpaqtan ūrpaqqa berıluı tiıs»,– dep, ūlttyq tarih ǧylymyn damytu qajettıgın atap öttı. Prezident qazaqstandyq tarih ǧylymyna sapaly serpılıs jasap, halqymyzdyŋ ötkenın tereŋ zertteu, tarihi sanany jaŋǧyrtu jäne ūlttyŋ jaŋa tarihi dünietanymyn qalyptastyru jūmystaryn küşeitudı talap ettı. Sonymen qatar, osy maqalada Memleket basşysy jetı tomdyq akademiialyq eŋbektı äzırleu turaly tapsyrma berdı. Qazırgı taŋda būl eŋbek tolyq aiaqtalyp, juyrda jaryq köredı dep ümıttenemız.
Prezident öz Joldaularynda, sondai-aq Ūlytau, Türkıstan, Atyrau, keşegı Kökşetauda ötken Qūryltailarda tarihi sanany jaŋǧyrtu mäselesın tūraqty türde köterıp keledı. Ol tarihymyzdy dūrys zerttep, mektepter men joǧary oqu oryndarynda sapaly oqytudy basty nazarda ūstau qajettıgın jiı aitady. 2022 jyly ūlt ūstazy Ahmet Baitūrsynūlynyŋ 150 jyldyq mereitoiy respublikalyq deŋgeide atalyp öttı. Būl tarihi jäne ruhani salada halqymyz üşın ülken serpılıs boldy. Sonymen qatar, Memleket basşysynyŋ tıkelei tapsyrmasymen 2024 jyly Qazaqstan Joşy ūlysynyŋ qūryluynyŋ 800 jyldyǧyn atap öttı. Būl da ortaǧasyrlyq tarihymyzdy jaŋǧyrtu jolyndaǧy maŋyzdy qadamdardyŋ bırı boldy. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ ūlttyq tarih pen ruhani qūndylyqtarǧa erekşe män beruı otandyq tarihşylar men zertteuşıler üşın ülken mümkındık aşty. Tarihi ädıldıktı qalpyna keltıru baǧytyndaǧy jūmystar öz nätijesın berıp, būryn belgısız bolyp kelgen köptegen tarihi tūlǧalar aqtaldy. Sonymen qatar, otandyq tarih ǧylymynda jaŋa zertteuler paida bolyp, olardyŋ nätijelerı bılım beru salasyna engızılude. Aldaǧy uaqytta da Prezidenttıŋ osy saladaǧy bastamalary jalǧasyn tabady dep senemız.
Banu Narbekova, Abai atyndaǧy QazŪPU Akademiialyq qyzmet jönındegı prorektory, tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty, dosent:
Bırer kün būryn Premer-ministr Oljas Bektenovtyŋ maqalasy jariialandy. Onda 2019 jyly 19 nauryzda Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ memleket tızgının qolyna alǧany jäne osy alty jyl ışınde atqarylǧan jūmystar, jetken jetıstıkter söz boldy.
Bılım men ǧylym salasynyŋ mamany retınde soŋǧy jyldary jüzege asqan reformalar men jetıstıkterge erekşe toqtalǧym keledı. Barşaŋyzǧa belgılı, Prezidentımız joǧary bılım jüiesıne ülken mındetter jüktedı. Solardyŋ bırı – eŋbek naryǧynyŋ sūranysyna sai kadrlar daiarlau. Būl maqsatta barlyq bılım beru baǧdarlamalary qaita saraptamadan ötıp, jaŋa atlas negızınde mamandar daiarlau jüiesı qalyptasty. Sonymen qatar, joǧary bılımnıŋ geografiialyq jäne geosaiasi aiasyn keŋeitu mäselesıne erekşe köŋıl bölındı. Elımızdıŋ joǧary oqu oryndary 34 strategiialyq ärıptestık ornatyp, nätijesınde 20-dan astam JOO-da älemnıŋ üzdık universitetterınıŋ filialdary aşyldy. Būl bastama bolaşaqta joǧary bılım sapasyn arttyryp, azamattarymyzǧa ozyq täjıribege negızdelgen bılım aluǧa mümkındık beredı.
Soŋǧy jyldary ǧylymǧa da airyqşa nazar audaryluda. Prezident tapsyrmasy boiynşa ǧylym salasynda jaŋa zaŋ qabyldanyp, ǧylymdy qoldanbaly baǧytta damytu mäselesı köterıldı. Osyǧan bailanysty doktoranttardy daiarlau jüiesı jolǧa qoiyldy. Prezidenttıŋ qoldauymen jyl saiyn 1000 grant bölınıp, qazırgı taŋda 3000-ǧa juyq doktorant bılım aluda. Būl körsetkış jyl saiyn artyp keledı.
Jas ǧalymdardy qoldau şaralary da küşeitılude. Olar üşın şeteldıŋ jetekşı ǧylymi ortalyqtary men universitetterınde taǧylymdamadan ötu mümkındıgı qarastyrylǧan. Jyl saiyn 500 jas ǧalym şetelde bılımın jetıldırude. Aita keterlık, ǧylymdy kommersiialandyruǧa erekşe nazar audarylyp otyr. Endı ǧylymmen tek zertteu jürgızu ǧana emes, ony öndırıspen ūştastyryp, ǧylymi jetıstıkterdı naqty önımge ainaldyru jäne naryqqa şyǧaru maŋyzdy mındetke ainaldy. Osy maqsatta jas ǧalymdarǧa jyl saiyn 1000 grant bölınude.
Bız pedagogikalyq universitet bolǧandyqtan, Prezident jüktegen negızgı mındetterdıŋ bırı – sapaly pedagog kadrlardy daiarlau jäne olardyŋ äleumettık äleuetın arttyru. Osyǧan orai, mūǧalımderdı daiarlau ısınde mekteptermen jäne orta bılım beru ūiymdarymen ärıptestık odan ärı nyǧaiyp keledı. Joǧary bılım salasyndaǧy basty ürdısterdıŋ bırı – sifrlyq bılım berudı damytu. Bügınde jasandy intellekt ekonomika men türlı salalarda maŋyzdy röl atqaryp otyr. Osy baǧytta 20 universitettıŋ bazasynda 40-tan astam IT kafedrasy ırı kompaniialardyŋ qatysuymen aşyldy. Sondai-aq 25 myŋ student Coursera onlain platformasynan kurstar ötıp, bılımın jetıldırude. Osy atqarylǧan jūmystar auqymdy reformalardyŋ tek bastamasy ǧana. Aldaǧy uaqytta da bız elımızdıŋ bılım jäne ǧylym jüiesın jetıldırıp, jaŋa belesterdı baǧyndyruǧa ūmtylamyz.
Dosaly Salqynbek, tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty, Satbayev University professory, Qazaqstan pedagogikalyq ǧylymdar akademiiasynyŋ akademigı:
QR Premer-ministrı Bektenovtyŋ maqalasyn oqyp şyqtym. Maqalada Qasym-Jomart Toqaevtyŋ alty jyldyq prezidenttık kezeŋındegı Qazaqstannyŋ äleumettık-ekonomikalyq jäne infraqūrylymdyq damuyndaǧy jetıstıkterı keŋınen taldanǧan. Avtor eldıŋ ekonomikalyq ösımı, investisiialyq saiasat, önerkäsıptık öndırıstıŋ keŋeiuı jäne infraqūrylymdyq jobalar siiaqty maŋyzdy aspektılerdı naqty statistikalyq mälımettermen negızdep körsetedı. Maqalada elımızdıŋ öŋdeu önerkäsıbınıŋ qarqyndy damuy men eksport qūrylymyndaǧy özgerıster erekşe nazar audartady. Ekonomikany ärtaraptandyruǧa baǧyttalǧan memlekettık saiasattyŋ nätijesınde mūnai-gaz sektorynyŋ ülesı tömendep, öŋdeuşı önerkäsıp pen auyl şaruaşylyǧy önımderınıŋ eksporty aitarlyqtai ösken. Sondai-aq avtor energetikalyq sektordyŋ jaŋǧyrtyluy men atom energetikasyn damytu mäselesıne de toqtalǧan
Men tarihşy retınde Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qazaqstan tarihyn tügendeuge qosqan ülesın erekşe atap ötkım keledı. Prezident tarihi ädılettılıktı qalpyna keltıru, ūlttyq mūralardy zertteu jäne tarihi sanany jaŋǧyrtu baǧytynda jüielı jūmystar atqardy. Toqaevtyŋ bastamasymen qazaq tarihynyŋ aqtaŋdaq betterı qaita qaralyp, quǧyn-sürgın qūrbandaryn tolyq aqtau boiynşa auqymdy zertteuler jürgızıldı. Keŋestık däuırde ädıletsız jazaǧa ūşyraǧan tūlǧalardyŋ esımderı qaita oralyp, olardyŋ eŋbekterı ǧylymi ainalymǧa engızıldı.
Qai qoǧam bolmasyn, sol qoǧamdaǧy adami qūndylyqtar, adam tärbiesı, jastardy otansüigıştıkke baulu, patriotizm mäselelerı ärdaiym bırınşı kezekte tūratyny belgılı. Osy tūrǧydan alǧanda, Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev osy qūndylyqtardy erekşe nazarda ūstap keledı. Prezidenttıŋ jyl saiynǧy halyqqa Joldaularynda jäne soŋǧy tört jyldan berı ötkızılıp kele jatqan Ūlttyq Qūryltaida eŋ basty mäsele – adami qūndylyqtar men ūlttyq tarih ekenı aiqyn körınedı. Osy baǧytta Memleket basşysy 2020 jyldyŋ 30 mamyrynda – Aşarşylyq jäne saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn eske alu künıne orai ündeu jariialap, tarihi ädıldıktı qalpyna keltıru jūmystaryn aiaqtau jäne saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn aqtau üşın arnaiy memlekettık komissiia qūrudy tapsyrdy. Osyǧan säikes, 2020 jylǧy 24 qaraşada №456 «Saiasi quǧyn-sürgın qūrbandaryn tolyq aqtau jönınde komissiia qūru turaly» Jarlyqqa qol qoiylyp, memlekettık komissiia qūryldy. Atalǧan komissiia elımızdıŋ maŋyzy bar qalalarynda jäne oblys ortalyqtarynda jūmys ıstei bastady. Almaty qalasy boiynşa qūrylǧan komissiia qūramynda men de qyzmet atqardym. Būl komissiia otandyq tarihşylar üşın ülken serpılıs äkeldı. Öitkenı osy uaqytqa deiın tarihşylardyŋ Ūlttyq qauıpsızdık komitetınıŋ, Almaty qalalyq Polisiia departamentınıŋ arhivterıne kıruıne eş mümkındık bolmaǧan edı. Al memlekettık komissiianyŋ qūryluy arqyly asa qūpiia saqtalǧan qūjattarmen tanysu mümkındıgı tudy. Sonyŋ arqasynda būryn aqtalmaǧan, ısterı şaŋ basyp jatqan, jalǧan saiasi aiyptarmen jazalanǧan qanşama qairatkerlerdı aqtau jūmysy jürgızıldı. Būl komissiia jūmysynyŋ nätijesınde tarihşylar qūndy zertteuler jasap, ırgelı eŋbekter jariialady. 2023 jyly özımnıŋ «Erlık pen qasıret» atty zertteu eŋbegım jaryq kördı. Būl eŋbekte osy künge deiın belgısız bolyp kelgen tarihi tūlǧalardyŋ ädıletsız jazadan arşylyp, olardyŋ şynaiy saiasi beinesı aşyldy. Osy sekıldı qanşama qairatkerler özderınıŋ ädıl baǧasyn alyp jatyr. Sonymen qatar, belgılı tarihşy Mämbet Qoigeldı bastaǧan ǧalymdar toby 2024 jyldyŋ soŋynda 12 tomdyq «Alaş ısı» atty ırı kölemdı eŋbektı jaryqqa şyǧardy. Aldaǧy uaqytta būl zertteuler orta mektepter men joǧary oqu oryndarynda oqytylatyn bolady.
Memleket basşysynyŋ tarih salasyndaǧy eŋ maŋyzdy bastamalarynyŋ bırı – «Täuelsızdık bärınen qymbat» atty maqalasy. 2021 jyldyŋ basynda jariialanǧan būl eŋbekte Prezident:«Bostandyq bızge oŋailyqpen kelgen joq. Ata-babalarymyz azattyq jolynda arpalysty. Talai zūlmat zamandar men näubetterdı bastan ötkerdı. Osynyŋ bärı halyqtyŋ esınde saqtalyp, ūrpaqtan ūrpaqqa berıluı tiıs»,– dep, ūlttyq tarih ǧylymyn damytu qajettıgın atap öttı. Prezident qazaqstandyq tarih ǧylymyna sapaly serpılıs jasap, halqymyzdyŋ ötkenın tereŋ zertteu, tarihi sanany jaŋǧyrtu jäne ūlttyŋ jaŋa tarihi dünietanymyn qalyptastyru jūmystaryn küşeitudı talap ettı. Sonymen qatar, osy maqalada Memleket basşysy jetı tomdyq akademiialyq eŋbektı äzırleu turaly tapsyrma berdı. Qazırgı taŋda būl eŋbek tolyq aiaqtalyp, juyrda jaryq köredı dep ümıttenemız.
Prezident öz Joldaularynda, sondai-aq Ūlytau, Türkıstan, Atyrau, keşegı Kökşetauda ötken Qūryltailarda tarihi sanany jaŋǧyrtu mäselesın tūraqty türde köterıp keledı. Ol tarihymyzdy dūrys zerttep, mektepter men joǧary oqu oryndarynda sapaly oqytudy basty nazarda ūstau qajettıgın jiı aitady. 2022 jyly ūlt ūstazy Ahmet Baitūrsynūlynyŋ 150 jyldyq mereitoiy respublikalyq deŋgeide atalyp öttı. Būl tarihi jäne ruhani salada halqymyz üşın ülken serpılıs boldy. Sonymen qatar, Memleket basşysynyŋ tıkelei tapsyrmasymen 2024 jyly Qazaqstan Joşy ūlysynyŋ qūryluynyŋ 800 jyldyǧyn atap öttı. Būl da ortaǧasyrlyq tarihymyzdy jaŋǧyrtu jolyndaǧy maŋyzdy qadamdardyŋ bırı boldy. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ ūlttyq tarih pen ruhani qūndylyqtarǧa erekşe män beruı otandyq tarihşylar men zertteuşıler üşın ülken mümkındık aşty. Tarihi ädıldıktı qalpyna keltıru baǧytyndaǧy jūmystar öz nätijesın berıp, būryn belgısız bolyp kelgen köptegen tarihi tūlǧalar aqtaldy. Sonymen qatar, otandyq tarih ǧylymynda jaŋa zertteuler paida bolyp, olardyŋ nätijelerı bılım beru salasyna engızılude. Aldaǧy uaqytta da Prezidenttıŋ osy saladaǧy bastamalary jalǧasyn tabady dep senemız.
Banu Narbekova, Abai atyndaǧy QazŪPU Akademiialyq qyzmet jönındegı prorektory, tarih ǧylymdarynyŋ kandidaty, dosent:
Bırer kün būryn Premer-ministr Oljas Bektenovtyŋ maqalasy jariialandy. Onda 2019 jyly 19 nauryzda Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ memleket tızgının qolyna alǧany jäne osy alty jyl ışınde atqarylǧan jūmystar, jetken jetıstıkter söz boldy.
Bılım men ǧylym salasynyŋ mamany retınde soŋǧy jyldary jüzege asqan reformalar men jetıstıkterge erekşe toqtalǧym keledı. Barşaŋyzǧa belgılı, Prezidentımız joǧary bılım jüiesıne ülken mındetter jüktedı. Solardyŋ bırı – eŋbek naryǧynyŋ sūranysyna sai kadrlar daiarlau. Būl maqsatta barlyq bılım beru baǧdarlamalary qaita saraptamadan ötıp, jaŋa atlas negızınde mamandar daiarlau jüiesı qalyptasty. Sonymen qatar, joǧary bılımnıŋ geografiialyq jäne geosaiasi aiasyn keŋeitu mäselesıne erekşe köŋıl bölındı. Elımızdıŋ joǧary oqu oryndary 34 strategiialyq ärıptestık ornatyp, nätijesınde 20-dan astam JOO-da älemnıŋ üzdık universitetterınıŋ filialdary aşyldy. Būl bastama bolaşaqta joǧary bılım sapasyn arttyryp, azamattarymyzǧa ozyq täjıribege negızdelgen bılım aluǧa mümkındık beredı.
Soŋǧy jyldary ǧylymǧa da airyqşa nazar audaryluda. Prezident tapsyrmasy boiynşa ǧylym salasynda jaŋa zaŋ qabyldanyp, ǧylymdy qoldanbaly baǧytta damytu mäselesı köterıldı. Osyǧan bailanysty doktoranttardy daiarlau jüiesı jolǧa qoiyldy. Prezidenttıŋ qoldauymen jyl saiyn 1000 grant bölınıp, qazırgı taŋda 3000-ǧa juyq doktorant bılım aluda. Būl körsetkış jyl saiyn artyp keledı.
Jas ǧalymdardy qoldau şaralary da küşeitılude. Olar üşın şeteldıŋ jetekşı ǧylymi ortalyqtary men universitetterınde taǧylymdamadan ötu mümkındıgı qarastyrylǧan. Jyl saiyn 500 jas ǧalym şetelde bılımın jetıldırude. Aita keterlık, ǧylymdy kommersiialandyruǧa erekşe nazar audarylyp otyr. Endı ǧylymmen tek zertteu jürgızu ǧana emes, ony öndırıspen ūştastyryp, ǧylymi jetıstıkterdı naqty önımge ainaldyru jäne naryqqa şyǧaru maŋyzdy mındetke ainaldy. Osy maqsatta jas ǧalymdarǧa jyl saiyn 1000 grant bölınude.
Bız pedagogikalyq universitet bolǧandyqtan, Prezident jüktegen negızgı mındetterdıŋ bırı – sapaly pedagog kadrlardy daiarlau jäne olardyŋ äleumettık äleuetın arttyru. Osyǧan orai, mūǧalımderdı daiarlau ısınde mekteptermen jäne orta bılım beru ūiymdarymen ärıptestık odan ärı nyǧaiyp keledı. Joǧary bılım salasyndaǧy basty ürdısterdıŋ bırı – sifrlyq bılım berudı damytu. Bügınde jasandy intellekt ekonomika men türlı salalarda maŋyzdy röl atqaryp otyr. Osy baǧytta 20 universitettıŋ bazasynda 40-tan astam IT kafedrasy ırı kompaniialardyŋ qatysuymen aşyldy. Sondai-aq 25 myŋ student Coursera onlain platformasynan kurstar ötıp, bılımın jetıldırude. Osy atqarylǧan jūmystar auqymdy reformalardyŋ tek bastamasy ǧana. Aldaǧy uaqytta da bız elımızdıŋ bılım jäne ǧylym jüiesın jetıldırıp, jaŋa belesterdı baǧyndyruǧa ūmtylamyz.
