Qazaqstanda är ıs-äreketten zaŋ men tärtıpke degen qūrmet körınıp tūratyn äleumettık memlekettıŋ aişyqty beinesı aiqyndalyp keledı. Būl turaly Prezidenttıŋ reformalaryn ıske asyruǧa arnalǧan Mäjılıstıŋ jalpy otyrysynda Palata spikerı Erlan Qoşanov aityp berdı.
Mäjılıs töraǧasy atap ötkendei, 2022 jylǧy 16 nauryzda däl osy zalda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev qazaqstandyqtarǧa «Jaŋa Qazaqstan: jaŋaru men jaŋǧyru joly» atty tarihi Joldauyn jariialady.
Ol älem üşın de, Qazaqstan üşın de almaǧaiyp, kürdelı synaqtardyŋ kezeŋınde Prezidenttıŋ sözderı eldıŋ eŋsesın köterıp, ruhyn oiatyp, ūltymyzdy ūiystyrǧanyna nazar audardy.
«Şyn mänınde, Jaŋa, Ädılettı Qazaqstan qol jetpes arman emes. Ol – halqymyzdyŋ talap-tılegınen, qoǧamnyŋ sūranysynan tuyndaǧan qajettılık, ömırdıŋ şyndyǧy. Al, reformalar jai ǧana zaŋdy özgertu emes, tūtas memleket pen qoǧamnyŋ bolmys-bıtımın jaŋartu, jaŋǧyrtu», – dedı Erlan Qoşanov.
Mäjılıs spikerı Qazaqstanda 30 jyl boiy superprezidenttık basqaru formasy qoldanylyp, onyŋ soŋy kürdelı saiasi daǧdarysqa alyp kelgenın eske saldy. Üş jyl būryn elımızde basqaru jüiesınıŋ būrynǧy qaǧidattary tolyqtai qaita qaralyp, bilık tarmaqtary arasynda tiımdı teŋgerım ornatylǧan mülde jaŋa memlekettık-saiasi jüie qalyptastyryldy.
Aralas sailau jüiesı boiynşa ötken Parlament sailauy qoǧamdy «oiatty», halyq jaŋa köşbasşylardy ızdep, olardy belsendı türde ūsyna bastady. Al äkımderdı sailau elektoraldyq nauqandy qalypty, üirenşıktı jaǧdaiǧa ainaldyryp, azamattarǧa şeşım qabyldau üderısterıne äser etuge naqty tetıkter berdı.
«Endı Prezidenttıŋ janynda jaŋartylǧan, qajettı ökılettıkterı bar jäne qoǧamnyŋ senımıne ie bolǧan Parlament, Ükımet, Konstitusiialyq Sot jäne saiasi partiialar paida boldy. Är ıs-äreketten zaŋ men tärtıpke degen qūrmet körınıp tūratyn äleumettık memlekettıŋ aişyqty beinesı aiqyndalyp keledı. Osy sätten bastap Ädılettı Qazaqstan jai ǧana ūran emes, naqty mümkındıkke ainaluda», – dedı Mäjılıs spikerı.
Erlan Qoşanov Parlamenttegı zaŋ şyǧaru prosesı tübegeilı özgerıske ūşyraǧanyna toqtaldy. Būǧan deiın zaŋ jobalarynyŋ basym bölıgı Ükımet tarapynan äzırlenıp, ūsynylatyn bolsa, qazır deputattardyŋ zaŋ şyǧaruşy retındegı rölı aitarlyqtai artty. Olar maŋyzdy reformalarǧa özderı bastamaşylyq jasap, halyqtyŋ naqty sūranysyna jauap beretın zaŋdardy qabyldauda.
Konstitusiialyq sottyŋ qūryluy jäne ombudsmen institutynyŋ jūmysyn küşeitu sot törelıgı men ädıldıktı qamtamasyz etuge jasalǧan ülken qadam ekenı atap ötıldı. Konstitusiialyq sot jaŋa qūqyqtyq qūrylymda basty orynǧa ie boldy. Qarapaiym halyqtyŋ ötınışterı negızgı onyŋ subektısıne ainaldy. Oǧan toǧyz myŋnan astam ötınış bıldırıp ülgergen. Jaŋa sot demokratiialyq baqylaudyŋ jäne Memleket basşysynyŋ reformalaryn qorǧaudyŋ maŋyzdy bölşegıne ainaldy. Prezidenttıŋ adam qūqyqtaryn, balalar qūqyqtaryn qorǧau, mügedektıgı bar adamdary jäne käsıpkerlerdı qorǧau jönındegı uäkılderge jan-jaqty qoldau körsetuı halyqty qūqyqtyq qorǧaudy jaŋa sapaly deŋgeige köterdı.
Erlan Qoşanov Parlamentte zaŋ şyǧaru prosesı tübegeilı özgergenın aitty. Būryn zaŋ jobalarynyŋ basym bölıgı Ükımet tarapynan äzırlenıp, Parlamentke ūsynylatyn bolsa, bügınde maŋyzdy reformalardyŋ bastamaşysy retınde deputattardyŋ rölı aitarlyqtai artty. Olar halyqtyŋ naqty qajettılıkterı men sūranystaryna jauap beretın zaŋdar qabyldap jatyr.
Sonymen qatar üş jyl ışınde jürgızılgen reformalar aiasynda äleumettık ädıldık qaǧidattaryn jüzege asyratyn bırqatar maŋyzdy zaŋ qabyldanǧanyn atap öttı. Olardyŋ qatarynda zaŋsyz alynǧan aktivterdı qaitaru, balalar men äielderdıŋ qūqyqtaryn qorǧau turaly, «Ūlttyq qor — balalarǧa» jäne basqa da zaŋdar bar.
Erlan Qoşanov Ūlttyq qūryltai forum ǧana emes, yqpaldy qoǧamdyq-saiasi institutqa ainalǧanyn atap öttı. Juyq arada ǧana ötken Qūryltaidyŋ kezektı otyrysynda Memleket basşysy bırqatar jaŋa mındet qoidy. Olardyŋ ışınde salyq reformasy, destruktivtı dıni aǧymdarmen küres, sondai-aq deputattardyŋ bastamasymen äzırlengen şekaralyq aimaqtardy damytu turaly zaŋ jobasy bar. Mäjılıs spikerı qūryltaida Memleket basşysy jalpyūlttyq ıs-qimyl josparyn belgılep, barlyq qazaqstandyqtardy ony ıske asyruǧa belsendı atsalysuǧa şaqyrǧanyn atap öttı.
«Bız mülde jaŋa, sät saiyn qūbylyp, özgerıp jatqan tarihi däuırde ömır sürıp otyrmyz. Al, tarihta ekınşı mümkındık degen bolmaidy. Halyq, ūlt retınde sony tüsınuımız kerek. Jarqyn bolaşaq degenımız – taǧdyrdyŋ jäi ǧana syiy emes. Bızdıŋ adal eŋbegımızdıŋ, tökken terımızdıŋ öteuı bolatynyn jadymyzdan şyǧarmaiyq. Būl jolda ūlt bolyp, jūrt bolyp jūmylyp, bırge jūmys ısteuımız kerek», – dedı Erlan Qoşanov.
Eldegı reformalardyŋ qazırgı jaǧdaiyna Ūlttyq ǧylym akademiiasynyŋ vise-prezidentı Asqar Jūmadıldaev, ekonomist Jaqsybek Külekeev, saiasi şoluşy Ǧaziz Äbışev jäne Mäjılıs deputattary öz baǧasyn berdı.
Aralas sailau jüiesı boiynşa ötken Parlament sailauy qoǧamdy «oiatty», halyq jaŋa köşbasşylardy ızdep, olardy belsendı türde ūsyna bastady. Al äkımderdı sailau elektoraldyq nauqandy qalypty, üirenşıktı jaǧdaiǧa ainaldyryp, azamattarǧa şeşım qabyldau üderısterıne äser etuge naqty tetıkter berdı.
«Endı Prezidenttıŋ janynda jaŋartylǧan, qajettı ökılettıkterı bar jäne qoǧamnyŋ senımıne ie bolǧan Parlament, Ükımet, Konstitusiialyq Sot jäne saiasi partiialar paida boldy. Är ıs-äreketten zaŋ men tärtıpke degen qūrmet körınıp tūratyn äleumettık memlekettıŋ aişyqty beinesı aiqyndalyp keledı. Osy sätten bastap Ädılettı Qazaqstan jai ǧana ūran emes, naqty mümkındıkke ainaluda», – dedı Mäjılıs spikerı.
Erlan Qoşanov Parlamenttegı zaŋ şyǧaru prosesı tübegeilı özgerıske ūşyraǧanyna toqtaldy. Būǧan deiın zaŋ jobalarynyŋ basym bölıgı Ükımet tarapynan äzırlenıp, ūsynylatyn bolsa, qazır deputattardyŋ zaŋ şyǧaruşy retındegı rölı aitarlyqtai artty. Olar maŋyzdy reformalarǧa özderı bastamaşylyq jasap, halyqtyŋ naqty sūranysyna jauap beretın zaŋdardy qabyldauda.
Konstitusiialyq sottyŋ qūryluy jäne ombudsmen institutynyŋ jūmysyn küşeitu sot törelıgı men ädıldıktı qamtamasyz etuge jasalǧan ülken qadam ekenı atap ötıldı. Konstitusiialyq sot jaŋa qūqyqtyq qūrylymda basty orynǧa ie boldy. Qarapaiym halyqtyŋ ötınışterı negızgı onyŋ subektısıne ainaldy. Oǧan toǧyz myŋnan astam ötınış bıldırıp ülgergen. Jaŋa sot demokratiialyq baqylaudyŋ jäne Memleket basşysynyŋ reformalaryn qorǧaudyŋ maŋyzdy bölşegıne ainaldy. Prezidenttıŋ adam qūqyqtaryn, balalar qūqyqtaryn qorǧau, mügedektıgı bar adamdary jäne käsıpkerlerdı qorǧau jönındegı uäkılderge jan-jaqty qoldau körsetuı halyqty qūqyqtyq qorǧaudy jaŋa sapaly deŋgeige köterdı.
Erlan Qoşanov Parlamentte zaŋ şyǧaru prosesı tübegeilı özgergenın aitty. Būryn zaŋ jobalarynyŋ basym bölıgı Ükımet tarapynan äzırlenıp, Parlamentke ūsynylatyn bolsa, bügınde maŋyzdy reformalardyŋ bastamaşysy retınde deputattardyŋ rölı aitarlyqtai artty. Olar halyqtyŋ naqty qajettılıkterı men sūranystaryna jauap beretın zaŋdar qabyldap jatyr.
Sonymen qatar üş jyl ışınde jürgızılgen reformalar aiasynda äleumettık ädıldık qaǧidattaryn jüzege asyratyn bırqatar maŋyzdy zaŋ qabyldanǧanyn atap öttı. Olardyŋ qatarynda zaŋsyz alynǧan aktivterdı qaitaru, balalar men äielderdıŋ qūqyqtaryn qorǧau turaly, «Ūlttyq qor — balalarǧa» jäne basqa da zaŋdar bar.
Erlan Qoşanov Ūlttyq qūryltai forum ǧana emes, yqpaldy qoǧamdyq-saiasi institutqa ainalǧanyn atap öttı. Juyq arada ǧana ötken Qūryltaidyŋ kezektı otyrysynda Memleket basşysy bırqatar jaŋa mındet qoidy. Olardyŋ ışınde salyq reformasy, destruktivtı dıni aǧymdarmen küres, sondai-aq deputattardyŋ bastamasymen äzırlengen şekaralyq aimaqtardy damytu turaly zaŋ jobasy bar. Mäjılıs spikerı qūryltaida Memleket basşysy jalpyūlttyq ıs-qimyl josparyn belgılep, barlyq qazaqstandyqtardy ony ıske asyruǧa belsendı atsalysuǧa şaqyrǧanyn atap öttı.
«Bız mülde jaŋa, sät saiyn qūbylyp, özgerıp jatqan tarihi däuırde ömır sürıp otyrmyz. Al, tarihta ekınşı mümkındık degen bolmaidy. Halyq, ūlt retınde sony tüsınuımız kerek. Jarqyn bolaşaq degenımız – taǧdyrdyŋ jäi ǧana syiy emes. Bızdıŋ adal eŋbegımızdıŋ, tökken terımızdıŋ öteuı bolatynyn jadymyzdan şyǧarmaiyq. Būl jolda ūlt bolyp, jūrt bolyp jūmylyp, bırge jūmys ısteuımız kerek», – dedı Erlan Qoşanov.
Eldegı reformalardyŋ qazırgı jaǧdaiyna Ūlttyq ǧylym akademiiasynyŋ vise-prezidentı Asqar Jūmadıldaev, ekonomist Jaqsybek Külekeev, saiasi şoluşy Ǧaziz Äbışev jäne Mäjılıs deputattary öz baǧasyn berdı.
