Qazaqstanda ár is-áreketten zań men tártipke degen qurmet kórinip turatyn áleýmettik memlekettiń aıshyqty beınesi aıqyndalyp keledi. Bul týraly Prezıdenttiń reformalaryn iske asyrýǵa arnalǵan Májilistiń jalpy otyrysynda Palata spıkeri Erlan Qoshanov aıtyp berdi.
Májilis tóraǵasy atap ótkendeı, 2022 jylǵy 16 naýryzda dál osy zalda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qazaqstandyqtarǵa «Jańa Qazaqstan: jańarý men jańǵyrý joly» atty tarıhı Joldaýyn jarııalady.
Ol álem úshin de, Qazaqstan úshin de almaǵaıyp, kúrdeli synaqtardyń kezeńinde Prezıdenttiń sózderi eldiń eńsesin kóterip, rýhyn oıatyp, ultymyzdy uıystyrǵanyna nazar aýdardy.
«Shyn máninde, Jańa, Ádiletti Qazaqstan qol jetpes arman emes. Ol – halqymyzdyń talap-tileginen, qoǵamnyń suranysynan týyndaǵan qajettilik, ómirdiń shyndyǵy. Al, reformalar jaı ǵana zańdy ózgertý emes, tutas memleket pen qoǵamnyń bolmys-bitimin jańartý, jańǵyrtý», – dedi Erlan Qoshanov.
Májilis spıkeri Qazaqstanda 30 jyl boıy sýperprezıdenttik basqarý formasy qoldanylyp, onyń sońy kúrdeli saıası daǵdarysqa alyp kelgenin eske saldy. Úsh jyl buryn elimizde basqarý júıesiniń burynǵy qaǵıdattary tolyqtaı qaıta qaralyp, bılik tarmaqtary arasynda tıimdi teńgerim ornatylǵan múlde jańa memlekettik-saıası júıe qalyptastyryldy.
Aralas saılaý júıesi boıynsha ótken Parlament saılaýy qoǵamdy «oıatty», halyq jańa kóshbasshylardy izdep, olardy belsendi túrde usyna bastady. Al ákimderdi saılaý elektoraldyq naýqandy qalypty, úırenshikti jaǵdaıǵa aınaldyryp, azamattarǵa sheshim qabyldaý úderisterine áser etýge naqty tetikter berdi.
«Endi Prezıdenttiń janynda jańartylǵan, qajetti ókilettikteri bar jáne qoǵamnyń senimine ıe bolǵan Parlament, Úkimet, Konstıtýııalyq Sot jáne saıası partııalar paıda boldy. Ár is-áreketten zań men tártipke degen qurmet kórinip turatyn áleýmettik memlekettiń aıshyqty beınesi aıqyndalyp keledi. Osy sátten bastap Ádiletti Qazaqstan jaı ǵana uran emes, naqty múmkindikke aınalýda», – dedi Májilis spıkeri.
Erlan Qoshanov Parlamenttegi zań shyǵarý proesi túbegeıli ózgeriske ushyraǵanyna toqtaldy. Buǵan deıin zań jobalarynyń basym bóligi Úkimet tarapynan ázirlenip, usynylatyn bolsa, qazir depýtattardyń zań shyǵarýshy retindegi róli aıtarlyqtaı artty. Olar mańyzdy reformalarǵa ózderi bastamashylyq jasap, halyqtyń naqty suranysyna jaýap beretin zańdardy qabyldaýda.
Konstıtýııalyq sottyń qurylýy jáne ombýdsmen ınstıtýtynyń jumysyn kúsheıtý sot tóreligi men ádildikti qamtamasyz etýge jasalǵan úlken qadam ekeni atap ótildi. Konstıtýııalyq sot jańa quqyqtyq qurylymda basty orynǵa ıe boldy. Qarapaıym halyqtyń ótinishteri negizgi onyń sýbektisine aınaldy. Oǵan toǵyz myńnan astam ótinish bildirip úlgergen. Jańa sot demokratııalyq baqylaýdyń jáne Memleket basshysynyń reformalaryn qorǵaýdyń mańyzdy bólshegine aınaldy. Prezıdenttiń adam quqyqtaryn, balalar quqyqtaryn qorǵaý, múgedektigi bar adamdary jáne kásipkerlerdi qorǵaý jónindegi ýákilderge jan-jaqty qoldaý kórsetýi halyqty quqyqtyq qorǵaýdy jańa sapaly deńgeıge kóterdi.
Erlan Qoshanov Parlamentte zań shyǵarý proesi túbegeıli ózgergenin aıtty. Buryn zań jobalarynyń basym bóligi Úkimet tarapynan ázirlenip, Parlamentke usynylatyn bolsa, búginde mańyzdy reformalardyń bastamashysy retinde depýtattardyń róli aıtarlyqtaı artty. Olar halyqtyń naqty qajettilikteri men suranystaryna jaýap beretin zańdar qabyldap jatyr.
Sonymen qatar úsh jyl ishinde júrgizilgen reformalar aıasynda áleýmettik ádildik qaǵıdattaryn júzege asyratyn birqatar mańyzdy zań qabyldanǵanyn atap ótti. Olardyń qatarynda zańsyz alynǵan aktıvterdi qaıtarý, balalar men áıelderdiń quqyqtaryn qorǵaý týraly, «Ulttyq qor — balalarǵa» jáne basqa da zańdar bar.
Erlan Qoshanov Ulttyq quryltaı forým ǵana emes, yqpaldy qoǵamdyq-saıası ınstıtýtqa aınalǵanyn atap ótti. Jýyq arada ǵana ótken Quryltaıdyń kezekti otyrysynda Memleket basshysy birqatar jańa mindet qoıdy. Olardyń ishinde salyq reformasy, destrýktıvti dinı aǵymdarmen kúres, sondaı-aq depýtattardyń bastamasymen ázirlengen shekaralyq aımaqtardy damytý týraly zań jobasy bar. Májilis spıkeri quryltaıda Memleket basshysy jalpyulttyq is-qımyl josparyn belgilep, barlyq qazaqstandyqtardy ony iske asyrýǵa belsendi atsalysýǵa shaqyrǵanyn atap ótti.
«Biz múlde jańa, sát saıyn qubylyp, ózgerip jatqan tarıhı dáýirde ómir súrip otyrmyz. Al, tarıhta ekinshi múmkindik degen bolmaıdy. Halyq, ult retinde sony túsinýimiz kerek. Jarqyn bolashaq degenimiz – taǵdyrdyń jáı ǵana syıy emes. Bizdiń adal eńbegimizdiń, tókken terimizdiń óteýi bolatynyn jadymyzdan shyǵarmaıyq. Bul jolda ult bolyp, jurt bolyp jumylyp, birge jumys isteýimiz kerek», – dedi Erlan Qoshanov.
Eldegi reformalardyń qazirgi jaǵdaıyna Ulttyq ǵylym akademııasynyń vıe-prezıdenti Asqar Jumadildaev, ekonomıst Jaqsybek Kúlekeev, saıası sholýshy Ǵazız Ábishev jáne Májilis depýtattary óz baǵasyn berdi.
