Májilis depýtaty Janarbek Áshimjan QR Premer-mınıstri Oljas Bektenovke joldaǵan depýtattyq saýalynda TikTok platformasynyń jastarǵa zııandy áserin eskere otyryp, oǵan shekteý qoıý nemese baqylaýdy kúsheıtý máselesin kóterdi.
Onyń aıtýynsha, búginde balalardyń negizgi aqparat kózi – áleýmettik jeliler. TikTok-tyń jasóspirimder arasynda keń taralýy olardyń psıhologııalyq, áleýmettik jáne akademııalyq damýyna keri áserin tıgizýde. Ulttyq qundylyqtar men dástúrlerden alshaqtatyp, jastardy teris áreketterge jeteleıtin mazmundardyń kóbeıýi alańdaýshylyq týǵyzady.
Depýtat TikTok-tyń Qazaqstanda úlken tanymaldyqqa ıe bolǵanyn atap ótti. Búginde bul platformada 14,1 mıllıon qazaqstandyq tirkelgen, al onyń negizgi paıdalanýshylary – balalar men jasóspirimder. Alaıda, munda paıdasynan zııany basym kontentterdiń erkin taralyp jatqany belgili. Olardyń qatarynda pornografııa, sýııdke shaqyrý, dinı ekstremızm, qumar oıyndardy jarnamalaý, ádepsiz áreketterdi kórsetý, boqaýyz sózder, býllıng jáne tyıym salynǵan zattardy nasıhattaý syndy teris mazmundaǵy materıaldar bar. Jastardyń mundaı aqparattarǵa eriksiz ushyrap, olardyń yqpalyna túsýi urpaq tárbıesine keri áserin tıgizýde.
Depýtat TikTok-taǵy túrli chellendjder men trendterdiń zııandylyǵyna da nazar aýdardy. Mysaly, «Mysyq serýeni» dep atalatyn chellendj mán-maǵynasy joq áreketterdi nasıhattap, 500 mıllıonnan astam qaralym jınaǵan. Sonymen qatar, jas qyzdardy ádepsiz qylyqtarǵa baýlıtyn vıdeolar, bıler men túrli ádetterdi úıretetin kontentter qarqyndy túrde taralyp jatyr. Sonyń saldarynan jas býyn ulttyq qundylyqtardan ajyrap, áleýmettik jelide kórgenin qaıtalap, tárbıesizdikke boı aldyryp jatyr. TikTok-ty shamadan tys qoldaný jasóspirimderdiń psıhıkasyna keri áserin tıgizip qana qoımaı, olardyń ýaqytyn ónimsiz ótkizýine ákelýde. Al dárigerler telefonǵa telmirgen balalardyń arasynda keıingi bes jylda kóz aýrýlary kúrt kóbeıgenin alǵa tartady.
Bul máseleni kóptegen elder sheshý joldaryn qarastyryp, belgili bir sharalar qabyldap úlgerdi. Qytaıdyń ózinde TikTok platformasy balalar úshin ýaqyt lımıtimen shektelse, Reseı, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Tájikstan elderi bul jelige tolyq nemese ishinara tyıym saldy. Franııa úkimeti jasóspirimderdiń ınternetke qoljetimdiligin zańnamalyq deńgeıde rettep, al Avstralııa 16 jasqa deıingi balalarǵa TikTok qoldanýǵa zańmen shekteý engizdi. Eýropalyq Odaq, Kanada, Ulybrıtanııa, Jańa Zelandııa sııaqty memleketter de 2023 jyly balalar qaýipsizdigine baılanysty tıisti sharalar qabyldady.
Osyny eskere otyryp, depýtat Úkimetke eki negizgi usynys joldady. Birinshisi – TikTok-taǵy ulttyq qundylyqtarǵa, ádepke jáne dástúrimizge qaıshy keletin, balalardyń sanasyn ýlaıtyn kontentke qatań shekteý qoıý. Ekinshisi – TikTok-ty kámelettik jasqa tolmaǵan balalardyń paıdalanýyna tyıym salý nemese qatań shekteýler engizý máselesin qarastyrý. Depýtat osy másele boıynsha Úkimetten zańda kórsetilgen merzim ishinde naqty jaýap berýdi talap etti.
