Baıaǵyda bir kisi: «Men sýretshi, árshi, artıst bola almaıtynymdy túsindim!» – depti dosyna aǵynan jarylyp. Sonda dosy: «E-e-e… biz de kezinde dombyra dyńǵyrlatyp, boıaý battastyryp, ról oınaǵandaı bolǵanbyz. Al qazir júrmiz ǵoı…», – depti ishindegisin aqtaryp. «Ómirsheń óner týyndysyn týdyrý shyn darynnyń ǵana qolynan keledi» degendi el aýzynan jıi estımiz. Biraq sol ónerdiń búgingi hal-jaǵdaıy qalaı? Qandaı irili-usaqty jańalyqtar bar? Áńgimeni osy tóńirekke burǵan edik.
Sońǵy ýaqyttary mýzyka, onyń ishinde dástúrli án ónerinde este qalar ýaqıǵalar, erekshe sátter barshylyq deı alamyn. Máselen, osydan eki-úsh jyl buryn «Qazaqtyń 1000 kúıi» men «Qazaqtyń 1000 áni» atty antologııa jaryq kórdi. Bul jınaqqa týǵan topyraǵymyzda tarydaı shashylyp jatqan ár jer, ár aımaqtan jınalǵan ánder, kúıler endi. Osynaý úlken bastamaǵa muryndyq bolǵan «El» prodıýserlik ortalyǵyna dán rızamyz. Bul antologııaǵa buryndary naqyshyna keltire oryndaǵan, jalpy, halyq umyta bastaǵan nebir dúldúlder endi. Mońǵolııa men Qytaıdaǵy qandastarymyzdan jınalǵan tyń dúnıelermen tanysyp, janrlyq ereksheligine qaraı adamnyń saýsaǵyndaı sala-salaǵa bólingen jańa shyǵarmalardy kórip, shyny kerek, qatty qýandyq. Endi, odan beri syrǵyp saǵat, jyljyp ýaqyt ótip jatyr. Endigi basty nárse – jańa shyǵarmalardy, qundy delingen týyndylardy halyqqa tanystyrý, jetkizý, nasıhattaý.
Qazir jasyratyny joq, qazaq rýhanııatyn shoý, shoýlyq mádenıet basyp, janshyp barady. Estrada alǵa ozyp, dástúrli án óneri kenjelep qaldy. Bul óte qaýipti úrdis! Sebebi, án-kúı – qazaqtyń bolmysy, qazaqtyń mádenıeti, qazaqtyń taǵdyry! Al ult taǵdyryna beı-jaı qaraýǵa haqymyz joq…
Mysaly, jyl saıynǵy «Sháken juldyzdary» atty kıno-festıval tolyǵymen jolǵa qoıyldy deýge bolady. Álemniń myqty-myqty degen kıno mańynda júrgen mamandar sol úlken sharaǵa qonaq bolady. Dástúrli án ónerine de osyndaı keshendi joba kerek. Bar dúnıemizdi, baı muramyzdy muqym elge kórsete almasaq, onda nesine júrmiz dep te oılaısyń, keıde… Júsipbek Elebekov, Dánesh Raqysh, Keldenbaı Ólmesekov syndy aǵalarymyzdyń shyǵarmalarynyń basym bóligi ún-taspaǵa jazylmaı qalýynyń kesirinen, halyqqa jetpegeni ókinishti jaıt. Sondyqtan, saǵattyń tili sııaqty soǵyp turatyn, turaqty túrde ótkiziletin úlken joba kerek degen nárse kóptiń kókeıinde júr. Qazaq jerinde jyraýlyq, ánshilik, kúıshilik mektep qalyptastyrǵan uly ónerpazdardyń murasyn nasıhattaý, ult jadyna sińirý aldyńǵy kezekte turýy kerek dep oılaımyn. Arydan bastaǵanda halyq aýyz ádebıeti, beriden bastaǵanda Qurmanǵazy, Súgir, Mahambet, Dáýletkereı, Jambyl, Kenen, Aqan Seri, Birjan sal, Jaıaý Musa, Nartaı Bekejanov, Shákir Ábenov, Manarbek Erjanov, Qalı Baıjanov, Shashýbaı, Maıralardyń el arasynda, el aýzynda júrgen, áli zerttelmegen qanshama dúnıeleri bar. Irgeli telearnalardan dástúrli án kórsetilmeıdi. Al jeke oryndaýshylardan kóz súrinedi. «Kóksandyqqa» telmirip otyrǵan kórermen rýhanı lázzat, aıyzyń qanatyn ári nár beretin án-kúıge sýsap otyr emes pe?! Bolashaqta bul kókeıkesti máseleler óz sheshimin tabady dep úmittenemin. Úmitsiz – shaıtan!..
«Dástúrli án ónerine arnalǵan konertter bolyp tura ma, negizi? Bolsa, ýaqytyn, bolatyn jerin aıtyńyzshy», – degen kisiler boldy. Bul neniń kórinisi? Halyq ańqasy keýip, sý surap, ábden shóldegen adamsha rýhanı muraǵa sýsap otyr. Jylyna bir ret «Astana arqaýy» atty túrki tektes halyqtarynyń basyn qosqan festıval bolyp turady. Qart qobyzyn, qara dombyrasyn qushaqtaǵan baýyrlarymyz óz ónerlerin ortaǵa salady. Osy festıvaldiń aıasynda ótetin «Astana myńjyldyq toǵysynda» atty konert tolyǵymen jyrshylarǵa arnalǵan. Sońǵy konertinde tańerteńnen bastap, qara keshke deıin jeti jyraý «Qyz Jibekti» jyrlady. Onyń aldyńǵy jyly «Alpamysty» jyrlady. Osyndaı qundy dúnıeler joǵalyp barady. «Astana arqaýynyń» moınyna san-salaly konertterdi artyp qoısa, qazaq óneri órkendeıdi dep oılaımyn. Biraq kóńilge medeý bolatyn bir nárse – qazaq barda qazaq óneri ólmeıdi. Bul jerdegi eń basty soraqylyq, biz jyl saıyn stýdentterdi oqýǵa qabyldaımyz. Pedagog retinde jastardyń dástúrli ónerge degen yntasy óte az ekenin baıqaımyz. Nege? Sebebi, kóńil bólinbeıdi. Sondyqtan, amalsyzdan aqshaly, tez tanylýǵa bolatyn jerlerge ketedi.
Al ondaı basqa aýyz toltyryp aıtatyn iri-iri konertter joqtyń qasy. Osydan biraz jyl buryn Ǵalym Dosken bastaǵan «El» prodıýserlik ortalyǵynyń uıymdastyrýymen «Injý-marjan» atty úlken joba bolǵan. Úsh aıda bir ret ónerpazdardy ár oblystarǵa jınap, konert beretin. Bul jobada jyrshylyq mektep pen aldyńǵy tolqyn aǵalar, keıingi tolqyn iniler degendeı, bir býynaralyq baılanys bolǵan. Sol arqyly jas ánshiler, jas kúıshiler tanyldy. Eki jyl buryn bul joba toqtap qaldy. Shyn júıriktiń baǵy baılanyp, aıtaıyn degen dúnıesin aıta almaı daǵdaryp qalǵan jaıy bar. «Injý-marjan» sııaqty festıvaldi saǵynyshpen eske alamyz. Óıtkeni, ánshige orta kerek. Ánshiniń baǵyn ashatyn tyńdarman. «Aıtýshyńnan tyńdaýshyń myqty bolsyn» dep atam qazaq beker aıtpaǵan. Qazirgi kezde bizdi qoldap otyrǵan bir qarashańyraq bar. Qazaq dalasyna kúni-túni nasıhattap, ánderimizdi úzbeı taratyp otyratyn – «Qazaq radıosyna» alǵysymyz sheksiz.
«Qazaq ádebıeti».
