AQSh prezıdenti Donald Tramp amerıkalyq kompanııalarǵa basqa elderdegi sheneýnikter men saıasatkerlerge para berýge tyıym salatyn zańnyń qoldanylýyn toqtatýdy buıyrdy, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly DW-ge silteme jasap.
Dúısenbi kúni Aq úı basshysy AQSh-tyń ádilet mınıstrligine 1977 jyldan beri qoldanysta bolǵan sheteldegi sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres týraly zańdy (Foreign Corrupt Practices Act, FCPA) qoldanbaýdy mindetteıtin jarlyqqa qol qoıdy. Ol bul zańnyń oryndalýy amerıkalyq bıznestiń sheteldegi básekege qabilettiligin tómendetetinin málimdedi.
Tramptyń pikirinshe, para berýden qaýiptengen amerıkalyq kásipkerler sheteldik básekelesterine qaraǵanda teńsiz jaǵdaıda qalyp, bıznespen aınalysý múmkindiginen aıyrylady.
"Bul Amerıka úshin áldeqaıda kóp bıznes ákeledi", – dedi Tramp Aq úıdegi kabınetinde jarlyqqa qol qoıý kezinde jýrnalısterge. Jarlyqtyń mátininde bul zań AQSh múddesine zııan keltiretini atap kórsetilgen.
Reuters agenttiginiń habarlaýynsha, Donald Tramp bul zańdy óziniń alǵashqy prezıdenttik merziminde-aq joıýdy kózdegen. Ol Djımmı Karter prezıdenttigi kezinde qabyldanǵan zańdy "sumdyq" dep atap, "búkil álem amerıkalyqtardyń bul zańdy saqtaıtynyna kúledi" dep málimdegen.
Sonymen qatar, Tramp bas prokýror Pem Bondıge osy zańǵa qatysty qazirgi jáne ótken áreketterdi taldap, ony qoldanýdyń jańa nusqaýlyqtaryn daıyndaýdy tapsyrdy.
Transparency International halyqaralyq sybaılas jemqorlyqqa qarsy uıymy AQSh prezıdenti Donald Tramptyń jarlyǵyna dereý jaýap berdi. Uıymnyń málimdeýinshe, bul sheshim AQSh-tyń jahandyq sybaılas jemqorlyqpen kúresýdegi mańyzdy quralynyń kúshin joıady.
2024 jyly AQSh ádilet mınıstrligi men baǵaly qaǵazdar jáne bırjalar jónindegi komıssııa FCPA aıasynda 26 isti tergeýge alǵan. Jyl sońyna qaraı keminde 31 kompanııa bul zań aıasynda tekserilýi kerek bolǵan.
AQSh-tyń Sheteldegi sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres týraly zańy (FCPA) Qazaqstanda jumys isteıtin birqatar kompanııalarǵa birneshe ret qoldanylǵan.
Eń atyshýly isterdiń biri – "Qazaqgeıt" (Kazakhgate). Bul oqıǵada amerıkalyq kásipker Djeıms Gıffen qazaqstandyq joǵary laýazymdy sheneýnikterge munaı kelisimsharttaryn alý úshin mıllıondaǵan dollar para berdi dep aıyptalǵan. Tergeý barysynda burynǵy prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń esimi jıi ataldy. Ofshorlyq shottar arqyly qomaqty qarajat aýdarylyp, amerıkalyq ınvestorlarǵa tıimdi kelisimder jasalǵany belgili boldy. Nazarbaev resmı túrde aıyptalmaǵanymen, bul janjal AQSh bıznesi men Qazaqstan bıliginiń joǵary deńgeıde tyǵyz baılanysta bolǵanyn kórsetti.
2018 jyly álemdegi eń iri ınvestıııalyq bankterdiń biri Goldman Sachs AQSh-tyń sheteldegi sybaılas jemqorlyqqa qarsy zańy (FCPA) aıasynda tergeýge alyndy. Bank Malaızııa sheneýnikterine para bergeni úshin aıyptaldy. 2009 jyly Malaızııa úkimeti el ekonomıkasyn damytý úshin "1MDB" memlekettik qoryn qurǵan. Goldman Sachs bul qorǵa 6,5 mıllıard dollar kóleminde oblıgaııa shyǵarýǵa kómektesken. Alaıda keıinnen bul qarajattyń basym bóligi urlanǵany anyqtaldy. Tergeý nátıjesinde bank kelisimshart alý úshin malaızııalyq sheneýnikterge para bergeni belgili boldy. Qazaqstanda Goldman Sachs-tyń aty sybaılas jemqorlyq janjaldarymen atalǵan joq. Degenmen, bank Astana International Exchange (AIX) bırjasynyń akıonerleriniń qataryna engen. Bul bırja Nursultan Nazarbaevtyń jarlyǵymen qurylǵan Astana halyqaralyq qarjy ortalyǵy (AIFC) ashylǵan kúni iske qosylǵan.
Depýtat Ermurat Bapı Qazaqstannyń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen Vladımır Pýtınniń jýyrdaǵy kezdesýin AQSh-taǵy yqtımal qylmystyq isimen baılanystyrdy.
Bapıdiń aıtýynsha, AQSh Ádilet mınıstrligi álemdik kleptokrattarǵa qatysty jańa qylmystyq is daıyndap jatyr. Eger buǵan deıin bul iske AQSh azamattary, kompanııalary, saqtandyrý uıymdary jáne sarapshylar tartylǵan bolsa, endi AQSh sýbektileriniń qyzmetin paıdalanǵan kez kelgen sheteldik saıasatkerge qarsy is qozǵalýy múmkin.
Sondaı-aq, Bapı Qazaqstanda burynǵy prezıdentterdiń densaýlyǵy men jeke ómirine qatysty málimetterdi qupııalaý týraly túzetýler qabyldanýyn osy daýǵa daıyndyqtyń bir bóligi bolýy múmkin dep esepteıdi.
