Şved polisiiasy 2023 jyly Qūrandy örtep, bırneşe narazylyq şaralaryn ūiymdastyrǧan 38 jastaǧy iraktyq Salvan Momikanyŋ qaitys bolǧanyn habarlady. Bes küdıktı qolǧa tüstı, dep habarlaidy “Adyrna” VVS-ge sılteme jasap.
Şved BAQ—nyŋ jazuynşa, Momikany Siodertele qalasynda öz üiınde atyp öltırılgen. Ol däl sol kezde TikTok-ta tıkelei efir jürgızıp jatqan.
Onyŋ ölımı turaly sot habarlaǧannan keiın belgılı boldy. Beisenbı künı oǧan «ūlttyq topqa qarsy ügıt-nasihat jürgızu» aiyby boiynşa şeşım şyǧuy tiıs edı. Aiyptauşylardyŋ nūsqasy boiynşa, Momika men onyŋ serıgı Salvan Nadjem tek Qūrandy örtep qana qoimai, mūsylmandarǧa qatysty qorlaityn sözder aitqan.
Sot şeşım qabyldaudy 3 aqpanǧa deiın keiınge qaldyrdy, sebebı «Salvan Momika qaitys bolǧandyqtan, ükım şyǧaruǧa qosymşa uaqyt qajet». Būǧan deiın Siodertele qalasynda atys bolǧany jäne denesınde oq jaraqattary bar er adamnyŋ auruhanada köz jūmǧany habarlanǧan bolatyn. Keiın polisiia qaza tapqan adamnyŋ Momika ekenın rastady.
Salvan Nadjem X äleumettık jelısınde Momikanyŋ ölımı turaly jaŋalyqtan keiın, «men kelesı bolamyn» dep jazbady.
Momika 2018 jyly İraktan Şvesiiaǧa köşıp kelgen. 2021 jyly ol üş jylǧa sozylatyn tūru vizasyn alǧan. Özınıŋ X äleumettık jelısındegı akkauntynda ol özın aramei tılınde söileitın assiriialyq dep tanystyryp, katoliktık otbasynda öskenın aitqan.
2023 jyly Momika islamǧa qarsy bırneşe narazylyq aksiialaryn ūiymdastyrdy. Onyŋ alǧaşqy aksiiasy Stokgolmdegı basty meşıttıŋ janynda, mūsylmandardyŋ İd al-Adha meiramy (keibır elderde Kurban-bairam dep atalady) künı öttı. Būl aksiia polisiiamen kelısılgen jäne küzetılgen bolatyn.
«Men Stokgolmdaǧy ülken meşıttıŋ aldynda narazylyq ötkızbekşımın jäne Qūranǧa qatysty öz közqarasymdy bıldırgım keledı. Men ony jyrtyp, örteimın», - dep jazdy Momika polisiiaǧa bergen ötınışınde.
Bastapqyda polisiia aksiiaǧa kelısuden bas tartty, bıraq ūiymdastyruşylar apelliasiialyq sotqa jügınıp, sot olardyŋ ötınışın zaŋdy dep tanydy, nätijesınde ekı aptadan keiın sot şeşımımen rūqsat berıldı.
Momika İrak elşılıgı aldynda da osyǧan ūqsas aksiia ötkızgen. Ol özınıŋ narazylyq şaralary mūsylmandarǧa emes, tek islamǧa baǧyttalǧanyn, ärı olardyŋ maqsaty Şvesiia halqyna Qūrandaǧy habarlardan qorǧanu ekenın aitty.
Şvesiiada Qūrandy demonstrativtı türde örtegender būǧan deiın de bolǧan, bıraq olar ultraoŋşyldar bolǧan. Endı būl oqiǧa eldıŋ islam älemımen qarym-qatynasyn qiyndatty. Saud Arabiiasy, İrak, İran, Marokko jäne basqa da mūsylman elderı şved bilıgınıŋ äreketın aiyptap, mälımdemeler jasady. Marokko öz elşısın kerı şaqyrudy şeştı, al İrak syrtqy ıster ministrlıgı Momikany ekstradisiialaudy talap ettı. İraktaǧy narazylyqtar barysynda demonstranttar şved elşılıgın ekı ret basyp kırıp, ekınşı ret elşılık ǧimarattaryn örtedı.
Şved barlau qyzmetı terroristık qauıp deŋgeiın 1-den 5-ke deiıngı deŋgei boiynşa törtke köterdı, al polisiia bolaşaqta qasiettı kıtaptardy örteitın ötınışterdı qabyldamaudy bastady — sonyŋ ışınde Tora men Injıldı örteudı josparlaǧandar bolsa da.
Şvesiia ükımetı Momikanyŋ aksiiasynan keiın qasiettı kıtaptardy qorlau äreketın aiyptady, bıraq söz bostandyǧy men jinalys qūqyǧy konstitusiialyq türde qorǧalatynyn atap öttı. Alaida 2023 jyldyŋ qazan aiynda 2020 jyly Qūrandy örtegenı üşın alǧaş ret aiyptau ükımı şyǧaryldy. Linchioping qalasynyŋ audandyq soty 27 jastaǧy er adamdy «etnikalyq topqa qarsy ügıt-nasihat jürgızu» aiyby boiynşa kınälı dep tauyp, oǧan şartty jaza taǧaiyndady.
Momika men onyŋ narazylyqtaryn ūiymdastyruşy serıgı Salvan Nadjemge de osyndai aiyp taǧyldy. Olardyŋ ısınde tört ıs bar.
Momika Şvesiiadan deportasiialanuǧa jaqyn boldy: köşı-qon agenttıgı ol baspana sūraǧan kezde jalǧan aqparat bergenın anyqtady. Onyŋ tūru vizasy qaitaryldy. Deportasiialau būiryǧy şyǧaryldy, bıraq qauıpsızdık sebepterımen ol toqtatylǧan.
Agenttık ökılı Iesper Tengrottyŋ aituynşa, «Būl adam tuǧan elıne qaitsa, azaptaluy jäne adamdyq qadır-qasietıne nūqsan keltırıluı mümkın, sondyqtan bız deportasiialau üşın kedergı bar dep şeştık». Sonyŋ nätijesınde Momika jaŋa tūru vizasyn aldy.
