Apatta nege daıyn bolý kerek? Los-Andjelestegi qazaq radıoǵa dilgir bolǵanyn aıtty

1999
Adyrna.kz Telegram

Amerıkanyń Los-Andjeles aımaǵynda bolyp jatqan órt adamdardyń birinshi kezekte nege daıyn bolýy kerektigin kórsetti. Bul oqıǵa aldaǵy yqtımal apattarǵa sabaq bolsa kerek.

2025 jyldyń 7 qańtarynda Los-Andjeles okrýginde birneshe tabıǵı órt bastaldy. Saldarynan on myńdaǵan adam evakýaııalanyp, birneshe adam qaza tapty, al ekologııa men múlikke keltirilgen zııan mıllıardtaǵan dollarǵa baǵalandy.

NE BOLDY?

7 qańtardan bastap, Los-Andjeles okrýginde órt bastaldy. Beısenbi kúni jaǵdaı boıynsha myńdaǵan úıler men basqa ǵımarattar janyp, 135 myńnan astam adam evakýaııalandy, keminde 5 adam qaza tapqany týraly aqparat taraǵan. Elektr energııasy men sýmen jabdyqtaý kóptegen aýdandarda óshirildi. 7 qańtarda bastalǵan órtten beri 28 adam qaza taýyp, 16 myńǵa jýyq ǵımarat zaqymdanǵan.

TURǴYNNYŃ JAZBASY

Los-Andjeleste turatyn qazaq, óz mamandyǵy jýrnalıst Sáken Qaıyrbergenuly 13 qańtar kúni Facebook jelisinde órt týraly aqparat jarııalady.

«Apattyń sumdyq saldary endi jarııalana bastady. Órt kezinde shuǵyl ketýge májbúr bolǵan turǵyndar úı-jaılaryna endi oralyp, ókinishke oraı, basym bóligi, ornyn sıpap qaldy.  Psıhologııalyq jaǵdaı múshkil.

Medıa tanymal Gollıvýd tulǵalarynyń taǵdyryn talqylap álek. Mell Gıbson, Entonı Hopkıns, taǵy basqa kınogerler, basqa da shoý-bız ókilderi mıllıondaǵan dollarǵa baǵalanǵan záýlim saraılarynan aıyrylypty.  Ataqtylar negizinen, Palisades aýdanynda qonystanǵan. Eń aýqymdy órt sol jaqta boldy. Degenmen,  jalyn eshkimdi de aıamady. Bárin teńestirdi.

Eaton órti jalmaǵan Altadena qalasy, ózim kúnara ersili-qarsyly ótetin bolǵasyn, tanys aýdan. Bul taý etegindegi baıyrǵy turǵyndar aýdany. Kóshesi de, aýasy da taza, naǵyz eńbekqor jandar turatyn, kóbine balaly otbasylar shoǵyrlanǵan jer. Tóńirekte jer úıler, tómen qabatty ǵımarattar basym.  Altadına - Pasadınanyń jalǵasy. Los Andjelesten sál qashyq bul qalalardyń óz ákimshiligi, derbes polıııa jáne órt sóndirý qyzmetteri bar.

Áýeden túsirilgen órtten keıingi kadrlar tutastaı kórshiles kóshe bloktarynyń dymy qalmaı,janyp ketkenin kórsetti. Typ-tıpyl. Soraıǵan baǵanalar da sırek.  “Qalaısha úıdiń túgi qalmaǵan?” dep tańyrqaıtyn bolarsyz… Shyndyǵynda, úılerdiń barlyǵy derlik, aǵashtan turǵyzylǵan. Iıa, keı úılerdiń tuǵyryna, ne kóp qabatty úılerdiń konstrýkııasyna beton paıdalanady. Al qabyrǵa (ishki-syrtqy ), basqa da bólikterine qoldanylatyn negizgi materıal - aǵash. Úılerdiń basym bóligi eski.  Ot tıgende, shyrpydaı laýlap, toqtaýsyz janýynyń bir sebebi sodan. Aǵash, árıne tym arzan da materıal emes. Degenmen, úı baǵasyna áser etetin, negizinen - jer quny.  

Aǵash, ekologııalyq jaıly materıal. Ári (!), Kalıfornııanyń taǵy bir qateri - jer silkinisi saldaryn meılinshe azaıtýǵa, tıimdi desedi…» - dep jazdy ol.

Odan bólek, Los-Andjelestegi qazaqtyń jazbasynda:

«Endi órttiń neden shyqqany týraly tanymal nusqalarǵa toqtalaıyq. Qys ýaqytynda Ońtústik Kalıfornııany mazalaıtyn Santa Ana ókpek jeli  soǵatyny týraly meteorologtar eskertpesi apattan úsh kún buryn taraldy. Biraq, órt qaýpi týraly, boljam aıtylmady.

Qysqa sıpattama: jel, seısenbi, 7 qańtarda tańerteń kóterildi. Kúshi birtindep eselendi. Túske qaraı Pacific Palisades aýdanynda órt shyqqany týraly habar taraı bastady.

Tústen keıin jel daýylǵa aınaldy. Bir sátte qarqyny tym qatty bolǵany sondaı, aǵashtar qulap, shatyr jabyndylaryn aspanǵa kóterdi. Tóńirek astan-kesten boldy. Bul túski 4.30 shamasy bolatyn.

Tysqa shyqqanymda, sharbaqtyń bir bóligi julynyp túskenin kórdim. Kórshilerdiń kómegimen, qorshaýdy keri súırep júrgen sátte, qalqaıyp kórinip turǵan taý jotasy boıymen (San Gabrıel taýynyń bir silemi), órt laýlap jatqanyn ańǵardyq…

Qatty daýyldan elektr jelisi úzilip, odan keıingi 27 saǵattaı ýaqyt, qýat bolmady.

Mobıldi ınternet, qýat bolmasa (telefon batareıasy otyrsa), tez sónedi.  Eń tıimdi gadjet - baıyrǵy portatıvti radıoqabyldaǵysh eken. Bar aqparatty qoǵamdyq radıodan tyńdadym.

Taý túnimen jandy. Jel baǵytymen ot yǵysyp, Pasadena, sosyn,Sierra Madre sekildi taý etegindegi basqa qalalar baǵytynda tarap jatty. Búginde  taýdyń teriskeıine oıysyp, qazir sóndirýshiler baǵyndyrýǵa bar kúshin jumsaýda.

Sonymen, alapat órtke sebepshi - Santa Ana jeli degen versııa bar. Ottyń tutanýyna tikeleı ne túrtki bolǵany belgisiz. Tergeýshiler, elektr jelisi tuıyqtalǵan degen joramaldy tekserýde. Qýat tasymaldaýshy kompanııaǵa (Southern California Edison Company) qatysty sotqa aryz da túsken», - dep jazdy Sáken Qaıyrbergenuly.

Sondaı-aq, ol naızaǵaı, jańa jyldyq otshashý, klımattyq ahýal dep birneshe nusqany da usynǵan.

«Jut - jeti aǵaıyndy. Bul órttiń shyǵynyn esepteýdiń ózi aılarǵa sozylatyn sııaqty. Shyǵyndy kim óteıdi? Eshkimniń jaýap berýge júregi daýalamaı kúıip turǵan suraq osy qazir. Birqatar saqtandyrý kompanııalary órt bastalǵan sátte, aýqymyn ańǵaryp, óz sharttaryn shuǵyl ózgertýge árekettense kerek. Kalıfornııa prokýratýrasy saqtandyrýshylarǵa shartty ózgertýge, baǵany kóterýge tyıym salatyn moratorıı qabyldady.

Taǵy bir tyıym - baǵany on paıyzdan joǵary kóterýge jol bermeý týraly sheshim. Bul kez-kelgen ónimge, azyq-túlikke, qyzmet túrlerine qatysty. Tótenshe jaǵdaı kezinde asyra paıda tapqysy keletin bıznes jaýapqa tartylatyny eskerildi…» - delingen Los-Andjelestegi qazaq jýrnalısiniń jazbasynda.

ALDAǴY QAÝIP - JAŃBYR

Los-Andjeleste aldaǵy ýaqytta jańbyr jaýyp, sel júrýi múmkin. Qalalyq keńesiniń múshesi Treısı Parks órtten qalǵan zattardyń jańbyr sýymen birge lastanýǵa sebep bolýy múmkin ekenin eskertken.

«Órt ǵımarattardy, kólikterdi, elektronıkany, plastık pen jıhazdy joıdy. Bul jańbyr kezinde jaǵalaýǵa aǵyp ketetin toksıkalyq qospalarǵa ákelýi múmkin», - dep habarlaǵan.

Sonymen qatar, bılik sel men kóshkinniń aldyn alý úshin Pacific Coast Highway boıynda beton tosqaýyldar ornatyp, jaǵalaýdaǵy aýmaqtardy nyǵaıtýmen aınalysýda. Jańbyr sýyn tazartý jáne onyń aǵysyn báseńdetý úshin arnaıy jamylǵylar men saban tosqaýyldar qoldanylýda.  

FAKTI ME, FEIK PE?

BAQ betinde Gollıvýd belgisiniń órtengeni týraly aqparat tarap, álemdi dúr silkindirgen bolatyn. Alaıda X áleýmettik jelisiniń qoldanýshylary Los-Andjelestegi áıgili Gollıvýd belgisiniń órtengeni týraly taraǵan sýretterdiń shyndyqqa janaspaıtynyn jáne bul sýretter jasandy ıntellekt arqyly jasalǵanyn aıtýda.

«Gollıvýd belgisi órtengen joq... Kóptegen jańalyq paraqshalary men basqa da akkaýnttar kerisinshe aqparat berip, II-men jasalǵan sýretterdi taratýda», — delingen jazbalardyń birinde.  

Instagram, TikTok qosymsha qoldanýshylary Gollıvýd beligisiniń janynda ne aınalasynda sýret pen vıdeojarııalap, Gollıvýd belgisiniń órtengenine eshqandaı dálel joq ekenin kórsetip jatyr.

Odan bólek, birneshe saıttarda qyzyl jalynnyń jasandy ıntellekt arqyly jasalǵan sýretteri jarııalanǵan. Kóptegen adamdar shynaıy sýret pen jasandy ıntellekt jasaǵan materıaldy ajyrata almaýda. Osyǵan saı feık aqparattar da jelide qaptap júr.

TARIHTAǴY JOIQYN ÓRT

Los-Andjelestegi órt áli sóndirilmegen. Sheteldik BAQ-ta qyzyl jalyn qaıta órship jatqany týraly aqparat taraýda. Aımaqta ondaǵan myń turǵyn úshin evakýaııa týraly mindetti buıryqtar engizilgen. Okrýgtiń órt sóndirý qyzmetiniń basshysy órtke qarsy kúres resýrstary bir-eki iri órtke arnalǵanyn, biraq bir mezgilde tórt órttiń bastalýyna daıyn bolmaǵanyn moıyndady. Jaǵdaıdy kúsheıtip turǵan kúshti jelder avıaııanyń jumysyn ýaqytsha toqtatýǵa májbúr etse, Palıseıds aýdanyndaǵy órt gıdranttary isten shyqqan.  

«Los-Andjelesten shamamen 72 shaqyrym soltústikte ornalasqan Hıýzdegi órt 10 000 akrdan (4000 gektar) astam aýmaqty qamtyp, aımaqtaǵy ondaǵan myń adamdy evakýaııalaýǵa májbúr etti. Bul aımaq tarıhyndaǵy eń joıqyn órttermen kúresip jatqan edi. Soltústik jaǵynda taǵy eki iri órt bolyp, keminde 28 adamnyń ómirin qıyp, Los-Andjeles okrýginiń birneshe aýdanyn joıyp jibergen», – dep jazady BBC.  

31 000-nan astam adam evakýaııalandy. Sebebi órt Kastaık kóliniń tóńiregindegi taýly jerlerde úlken jalyn men qoıý tútin týdyrdy. Bul aımaq birneshe turǵyn úı aýdandary men mekteptermen shektesedi. Los-Andjeles okrýginiń sherıfi Robert Lýnanyń aıtýynsha, jergilikti túrmeden shamamen 500 tutqyn evakýaııalanýda.  

Jergilikti BAQ-tyń habarlaýynsha, Hıýz órtiniń mańyndaǵy turǵyndar óz úıleri men baqtaryn sý shashyp qorǵaýǵa tyryssa, basqalary asyǵys evakýaııalanýda.  

Orora Technologies kompanııasynyń jylý barlaý derekteri men boljamdaryna sáıkes, órt shyqqan jerinen ońtústikke jáne batysqa qaraı taralýy múmkin.  

Symbat Naýhan

«Adyrna» ulttyq portaly

Реклама
  • ИП Попов А.П.
  • ИНН: 602715631406
Продукт, который восстанавливает суставы на 100: Это обычный...
Реклама
  • ИП Попов А.П.
  • ИНН: 602715631406
Видео с выпускного "убило" всех родителей: кто это заснял?!
Реклама
  • ИП Попов А.П.
  • ИНН: 602715631406
Продукт, который восстанавливает суставы на 100: Это обычный...
Pikirler