Osy otyrysta qaralǵan máselelerdiń biri - «Oralman» ataýyn ózgertý týraly boldy. Nátıjesinde depýtat Qýanysh Sultanov pen Nurlan Dýlatbekovtyń usynysymen «Oralman» ataýy «Baýyrlas» degen sózben almastyrylatyn bolyp sheshildi.
Kópten beri «Oralman» ataýyn «Qandastar» dep ózgertý jaıly aıtylyp júrgen. Májiliske de osy usynyn kirgen eken. Tipti memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń ózi sońǵy ataýdyń durys ekenin aıtqan. Alaıda depýtattar «qandas» sózine qyryn qabaq tanytyp, «baýyrlas» sózine búırekteri burdy.
Bárimiz biletindeı, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev sáýir aıynda «Egemen Qazaqstan», «Aıqyn» gazetterine bergen alǵashqy suhbatynda «oralman» degen sózge qarsy ekenin aıtqan edi.
- Qoǵamdyq pikirge qozǵaý salǵan otandastar máselesin qoldan saıasattandyrýǵa bolmaıdy. Sheteldegi qandastarymyzdy («oralman» degen sózge men qarsymyn) Atamekenge qaıtarý isi eshqashan nazardan tys qalǵan emes, qalmaıdy da. Álemniń túkpir-túkpirindegi qandastarymyzdyń basyn týǵan jerde biriktirý – bizdiń paryzymyz, - degen bolatyn Prezıdent.
Memleket basshysy bul ustanymyn keıin de birneshe márte bildirdi. Ásirese maýsym aıynda ótken prezıdenttik saılaýy qarsańynda óziniń saılaýaldy baǵdarlamasynda shetelden kelgen qazaqtardy «Qandastar» dep ataýdy resmı usynǵan edi.
- «Oralman» dep atalyp jurgen turǵyndarymyzben jumys isteımiz, olardy bizdiń qoǵamymyzǵa beıimdep, jaqyn tartý úshin «Qandastar» dep ataýdy usynamyn, - degen edi.
Onyń ústine, «Qandastar» ataýy sońǵy kezde beıresmı túrde «Oralman» sózin aýystyra bastaǵan. Baspasózde de, qarapaıym jurt arasynda da shetelden kóship kelgen qazaqtardy qandastar dep ataý qalyptasyp úlgergen. Alaıda depýtattardyń qulaǵyna bul sóz jaǵa qoımaǵan sekildi. Budan buryn aıtylmaǵan, jat «Baýyrlas» ataýyn engizip jiberdi. Bul ataý alǵash táýelsizdik alǵanda paıda bolǵan «Oralman» sózimen birdeı tyń sóz bolyp otyr.
«Oralman» bolsyn, «Qandas» nemese «Baýyrlas» bolsyn bári de shetelden kelgen qazaqtarǵa ýaqytsha ǵana beriletin ataý. Anyqyraq aıtqanda, ózge elden kóship kelgen qazaq «Oralman» mártebesin alyp, Qazaqstan azamattyǵyna qol jetkizgenge deıingi ýaqytta ǵana oralman sanalady. Al azamattyq alǵan soń kádimgi QR azamaty bolady. Demek, bizdiń bılik úshin eń mańyzdysy shetelden kelgen qandastardy qalaı ataý emes, qazaq eline kelgen qazaqtardyń qujattyq máselesin jeńildetip, qalaǵan ýaqytynda QR azamattyǵyn alýyna jaǵdaı jasaý bolmaq.
Endigi másele, depýtattar halyq qalaǵan, prezıdent usynǵan «Qandastar» ataýynan nege qashty? Kezekti Májilis otyrysyna kóshi-qon máselelerine baılanysty otyzǵa jýyq usynys engizgen Aýyt Muqıbek myrzanyń aıtýynsha, «Qandas» ataýyn depýtattar qoldamaı otyr.
- Biz de sol «Qandas» degen ataýdy jaqtap, Prezıdenttiń usynysyn Jumys tobynyń aldyńǵy otyrysynda oqyp berip, depýtattardyń esine saldyq. Nege ekenin bilmeımin, Halyq qalaýlylary «Qandas» sózine kelgende kibirtiktep, baspaı-aq qoıdy, - deıdi.
«Oralman» ataýyn ózgertý jaıly kópten beri aıtylyp júrse de, bizdiń Zań shyǵarýshy organ qozǵala qoımaǵan edi. Tek prezıdent Toqaev aıtqan soń ǵana osy isti qolǵa aldy. Sonyń ózinde qulaqqa sińip, suranyp turǵan «Qandas» sózin emes, eshkim estimegen «Baýyrlas» ataýyn qabyldap otyr.
Bir tańǵaldyrǵany, kez-kelgen talqylaýǵa qarsylyq tanytpaı, "qosylam" dep qol kóterip otyra beretin depýtattar dál osy joly Prezıdent usynysynan bas taryp, óz degenderin jasap otyr. Soǵan qaraǵanda májilistiń minberi burynǵydan bıikteı bastaǵan kórinedi.
Bizdiń oıymyzsha, bul jerde depýtattar qazaqtyń sory bolǵan «Kópultty Qazaqstan» uranynan yǵyp otyr. Sebebi, «qandas» sózi «qazaq» degendi bildiredi. Al «Elimiz — kópultty, kópkonfessııaly el» dep jalpylap júrgen qazaq bıligi «ultshyl» bolýdan ólerdeı qorqady. Bılik qana emes, qarapaıym halyq ta «ultshyl» degen sózden Keńes odaǵy kezindegideı jasqanady. Bunyń bárine sol baıaǵy «ulttar dostyǵy», «ulttar teńdigi» degen jattandy urandar kináli.
«Yntymaǵy jarasqan kópultty» degen bir aýyz sóz úshin halqymyzdyń múddesin qurban etýden taıynbaımyz. Ózge ulttardan memlekettik tilde sóıleýdi, balasyn qazaqsha mektepke berýdi talap etpek túgili óz elimiz, óz jerimizde turyp eldi-mekender men kóshelerge qazaqsha ataý bere almaı júrmiz. Bul azdaı «Kópultty Qazaqstan» degen uran úshin endi qandastarymyzdy - qandas dep ataı almaı, «baýyr» dep maımóńkelep otyrmyz...
Qýanysh Qappas
Abai.kz
