Qazaqstan tarıhyn bizdiń ǵalymdar Reseı tarıhshylarymen birge jazatyn bolsa, tómendegi shaıqasty qalaı sýretter ekenbiz?
2014 jyly osy shaıqas týraly maqalam úshin jergilikti bir gazet ústimnen shaǵymdanǵanda, olardy Berik Ýálı men Amangeldi Qurmetuly toqtatyp edi...
Dál búgingi kúnderi Iqan shaıqasyna 160 jyl toldy...
6-8 jeltoqsan 1864 jyl orys áskeriniń tarıhyna qara kún bolyp engen.
Qypshaq Álimqul men Sadyq Kenesaryuly bastaǵan shaǵyn qoldan ońbaı jeńilip, 113 orys-kazagy jer jastanǵan soń Túrkistan ólkesindegi orys otarshyl áskeriniń basshylyǵy patsha aldynda qalaı aqtalýdyń jolyn taýyp ketti.
Olar Peterbýrgke "Túrkistanǵa Qoqannyń 10 myń áskeri tutqıyldan shabýyl jasap, 113 orys-kazagy qasyq qany qalǵansha shaıqasyp erlikpen qaza tapty" dep depesha jiberedi..
Osy arqyly olar 2 jep bıge, shyqty..
Birinshiden, ózderin aqtap qana qoıǵan joq, asa batyl etip kórsete aldy. Shaıqasqa qatysqandardyń barlyǵy Reseı memlekettik nagradalarymen marapattaldy. Óleńder jazyldy, kitaptar shyqty, Iqan túbinde eskertkish qoıyldy.
Ekinshiden, Túrkistandaǵy otarshyl áskerdi qarjylandyrýdy ulǵaıtyp, qarjynyń úlken bóligin ásker basshylyǵy óz qaltalaryna basty.
Orys otarshy áskerindegi jemqorlyq týraly orys jazýshysy Mıhaıl Evgrafovıch Saltykov-edrınniń 1869 -1872 jyldary jazylyp, keıin "Tashkenttik baıbatshalar" ("Gospoda Tashkenty") atty kitap bolyp shyqqan pamfletterinen oqýǵa bolady.
"V stepı shırokoı pod Ikanom"
V stepı shırokoı pod Ikanom
Nas okrýjıl kokane zloı,
I troe sýtok s basýrmanom
Ý nas kıpel krovavyı boı.
My otstýpalı... on za namı
Tolpamı tysıachnymı shel"
On pýt nash ýstılal telamı
I krov strýıl na snejnyı dol.
My zaleglı... svıstelı pýlı,
I ıadra rvalı vse v kýskı.
No my ı glazom ne smorgnýlı,
Stoıalı my... my - kazakı!
I smert nosılas... my redelı;
Geroıskı vse stoıal kazak.
Pro plen my slyshat ne hotelı,
A etogo jelal nam vrag.
Derjalıs my trı dnıa, trı nochı,
Trı nochı, dolgıe, kak god,
V krovı ı ne smykaıa ochı,
Zatem my rınýlıs vpered.
Vokrýg valılıs nashı bratıa,
Kokane kojý s nıh sdıral
I basýrmanskıe proklıatıa
Vosled nam s pýleı posylal.
Svınom probıtye, lejalı
Geroı nashı zdes ı tam
I sneg s prezrenıem brosalı
Gorstmı v lıo svoım vragam.
I obezglavlennoe telo
Rýbıl vrag v melkıe kýskı,
No my ne drognýlı, ı smelo
Vse jdalı smert, kak kazakı.
No vot v stepnoı dalı sverknýlı
Rodnye rýsskıe shtykı,
I vse otradnee vzdohnýlı,
Perekrestılıs kazakı.
Potom vzglıanýlı brat na brata,
I grýstno stalo: mnogıh net,
I vse onı ý sýpostata,
I k nım vedet krovavyı sled.
I etım sledom otstýpaıa,
Vrag trýpy mertvye terzal.
No, nashı golovy sbıraıa,
Svoıh on bolshe naschıtal.
I, snıavshı golový s geroıa,
Zlodeı k sedlý ee vıazal,
Chtob pohvalıtsıa posle boıa,
Kak on s lejachım voeval.
I mertvyh dlınnym karavanom
(Nam posle skazyvalı tak),
Pokonchıv boınıý pod Ikanom,
Povez podarok haný vrag.
A my, sobrav tela geroev,
Mogılý vyrylı, ı v neı,
Dlıa mıra vechnogo, pokoıa,
Zarylı vseh bogatyreı.
I mar nasypalı nad nımı;
Pýst vekı vechnye stoıt
I gromko s vetramı stepnymı
O nasheı slave govorıt!
Pýst govorıt, kak pod Ikanom
Nas okrýjıl kokane zloı,
I kak my bılıs s basýrmanom
Za slavý rodıny svıatoı!
Sergeı Zykov
Omir Shynybekuly
