Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Parlament palatalarynyń birlesken otyrysynda Qazaqstan halqyna joldaýyn jarııalady.
SYNDARLY QOǴAMDYQ DIALOG – QAZAQSTANNYŃ TURAQTYLYǴY MEN ÓRKENDEÝINIŃ NEGIZI
Qurmetti otandastar!
Qurmetti depýtattar, úkimet músheleri!
Barshańyzdy jańa parlamenttik maýsymnyń bastalýymen quttyqtaımyn!
Biz elimizdiń jańa tarıhyndaǵy mańyzdy beleske jaqyndap kelemiz. Otyz jylǵa jýyq ýaqyt buryn halqymyz óziniń Táýelsizdigin jarııalap, babalarymyzdyń ǵasyrlar boıy ańsaǵan armanyn oryndady. Osy ýaqyt ishinde Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń basshylyǵymen elimiz álemdegi bedeldI ári ornyqty memleketke aınaldy. Baıandy birligimizdiń arqasynda táýelsizdigimizdi nyǵaıtyp, halqymyzdyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa jol ashtyq. Bul jasampazdyq pen ilgerileý, beıbitshilik pen kelisim kezeńi boldy. Elimizdiń damý jolyn búkil álem moıyndap, qazaqstandyq, ıaǵnı Nazarbaev modeli dep atady. Qazir bizge Táýelsizdiktiń jetistikterin eselep, elimizdi damýdyń jańa sapaly kezeńine shyǵarý múmkindigi berilip otyr. Biz buǵan Elbasy saıasatynyń sabaqtastyǵyn saqtap, júıeli reformalar júrgizý arqyly qol jetkize alamyz. Ózderińizge belgili, osynyń bári meniń saılaý aldyndaǵy baǵdarlamamnyń negizi boldy. Qazir memlekettik organdar ony júzege asyrý úshin tıisti jumystar júrgizýde. Men halyqqa bergen ýádelerimdi mindetti túrde oryndaımyn.
V nasheı rabote sledýet ıshodıt ız neobhodımostı polnoı realızaıı Pıatı ınstıtýıonalnyh reform ı Plana Naıı, razrabotannyh Elbasy. Sledýet vozobnovıt rabotý sozdannoı ım Naıonalnoı komıssıı po modernızaıı. Dalee hotel by vyskazat svoı soobrajenııa po realızaıı nashıh obıh zadach, v chastnostı, moeı predvybornoı platformy.
I. SOVREMENNOE EFFEKTIVNOE GOSÝDARSTVO. Obeannaıa mnoı polıtıcheskaıa transformaııa býdet postepenno ı neýklonno osýestvlıatsıa s ýchetom ınteresov nashego gosýdarstva ı naroda. Mırovoı opyt svıdetelstvýet o tom, chto vzryvnaıa, bessıstemnaıa polıtıcheskaıa lıberalızaııa prıvodıt k destabılızaıı vnýtrıpolıtıcheskoı sıtýaıı ı daje k potere gosýdarstvennostı. Poetomý my býdem osýestvlıat polıtıcheskıe reformy bez «zabeganııa vpered», no posledovatelno, nastoıchıvo ı prodýmanno. Nash fýndamentalnyı prınıp: ýspeshnye ekonomıcheskıe reformy ýjenevozmojny bez modernızaıı obestvenno-polıtıcheskoı jıznı strany. «Sılnyı Prezıdent – vlııatelnyı Parlament – podotchetnoe Pravıtelstvo». Eto ee ne svershıvshıısıa fakt, a el, k kotoroı my doljny dvıgatsıa ýskorennymı tempamı. Eta formýla polıtıcheskoı sıstemy ıavlıaetsıa osnovoı stabılnostı gosýdarstva. Nasha obaıa zadacha – voplotıt v jızn konepııý «Slyshaego gosýdarstva», kotoroe operatıvno ı effektıvno reagırýet na vse konstrýktıvnye zaprosy grajdan. Tolko pýtem postoıannogo dıalogavlastı ı obestva mojno postroıt garmonıchnoe gosýdarstvo, vstroennoe v kontekst sovremennoı geopolıtıkı. Poetomý neobhodımo podderjıvat ı ýkreplıat grajdanskoe obestvo, vovlekat ego v obsýjdenıe naıbolee aktýalnyh obegosýdarstvennyh zadach s elıý ıh reshenııa. Imenno dlıa etogo sozdan predstavıtelnyı po svoemý sostavý Naıonalnyı Sovet obestvennogo doverııa, kotoryı býdet rabotat po rotaıonnomý prınıpý. V blıjaıshee vremıa vsem nam predstoıt osýestvıt sledýıýıe mery. Pervoe. Prodoljıt proess partıınogo stroıtelstva. Partııa «Nur Otan», blagodarıa nashemý Lıderý ı ee Predsedatelıý Nýrsýltaný Abıshevıchý Nazarbaevý, posledovatelno vypolnıaet nelegkýıý ı otvetstvennýıý mıssııý vedýeı polıtıcheskoı sıly strany. My doljny sotrýdnıchat ı s drýgımı polıtıcheskımı partııamı ı dvıjenııamı, provodıaımı konstrýktıvnýıý polıtıký na blago obestva. Osnovnye problemy, volnýıýıe nashe obestvo, doljny obsýjdatsıa ı nahodıt svoıo reshenıe ımenno v Parlamente ı v ramkah grajdanskogo dıaloga, no ne na ýlıah. Depýtaty mogýt ı doljny polzovatsıa svoımı zakonnymı pravamı, v tom chısle napravlıaıa zaprosy v Pravıtelstvo po zlobodnevnym problemam ı trebýıa ot nego prınıatııa konkretnyh mer. V to je vremıa otnoshenııa mejdý zakonodatelnoı ı ıspolnıtelnoı vlastıamı doljny byt vzaımoývajıtelnymı, delovymı, bez ıskýsstvennoı konfrontaıı. Kak Glava gosýdarstva, vıjý svoıý zadachý v tom, chtoby sodeıstvovat razvıtııý mnogopartıınostı,polıtıcheskoı konkýrenıı ı plıýralızma mnenıı v strane. Eto vajno dlıa stabılnostı polıtıcheskoı sıstemy v dolgosrochnoı perspektıve. Predstoıaıe vybory v Majılıs Parlamenta ı maslıhaty doljny sposobstvovat dalneıshemý razvıtııý mnogopartıınoı sıstemy v strane. Vtoroe. Effektıvnaıa obratnaıa svıaz s naselenıem. Obestvennyı dıalog, otkrytost, operatıvnoe reagırovanıe na nýjdy lıýdeı ıavlıaıýtsıa glavnymı prıorıtetamı v deıatelnostı gosýdarstvennyh organov. V Admınıstraıı Prezıdenta sozdan otdel, kotoryı býdet sledıt za kachestvom rassmotrenııa gosorganamı obraenıı grajdan, prınımat po nım operatıvnye mery. Zachastýıý lıýdı vynýjdeny obraatsıa k Prezıdentý vsledstvıe «glýhoty» ı zakrytostı chınovnıkov v entre ı na mestah. Neodnokratnye jaloby na nespravedlıvost reshenıı v kakoı-to sfere oznachaıýt sıstemnye problemy v konkretnom gosorgane ılı regıone. Teper k etomý sledýet otnosıtsıa ımenno tak, ı prınımat sootvetstvýıýıe reshenııa. S elıý povyshenııa effektıvnostı raboty gosslýjaıh nýjno prıvlech v ıh rıady podgotovlennye molodye kadry. V to je vremıa, nachınaıa s 2020 goda my prıstýpım k postepennomý sokraenııý chıslennostıgosýdarstvennyh slýjaıh, a vysvobodıvshıesıa sredstva napravım na materıalnoe stımýlırovanıe naıbolee poleznyh rabotnıkov. K 2024 godý kolıchestvo gosslýjaıh ı rabotnıkov nakompanıı sledýet sokratıt na 25 proentov. Trete. Sovershenstvovanıe zakonodatelstva o mıtıngah. Soglasno Konstıtýıı nashı grajdane obladaıýt pravom svobodnogo voleızıavlenııa. Eslı mırnye akıı ne presledýıýt el narýshenııa zakona ı pokoıa grajdan, to nýjno ıdtı navstrechý ı v ýstanovlennom zakonom porıadke davat razreshenııa na ıh provedenıe, vydelıat dlıa etogo speıalnye mesta. Prıchem, ne na okraınah gorodov. No lıýbye prızyvy k nekonstıtýıonnym deıstvııam, hýlıganskıe akıı býdýt presekatsıa v ramkah zakona.
Tórtinshi. Qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtý. Áleýmettik jáne etnıkalyq toptar arasyndaǵy kelisim – búkil qoǵamnyń birlesken eńbeginiń nátıjesi. Osyǵan oraı, saıası úrdisterdi saralap, birligimizdi nyǵaıta túsý úshin naqty sharalar qabyldaý kerek. Qazaq halqynyń memleket quraýshy ult retindegi rólin bekemdep, etnosaralyq tatýlyq pen dinaralyq túsinistikti qalyptastyra berýimiz qajet. Bizdiń ustanymymyz: El birligi – onyń áralýandyǵynda! Edınstvo naıı v ee mnogoobrazıı! Elimizdegi etnıkalyq toptardyń tili men mádenıetin damytýǵa jaǵdaı jasaı beremiz. Qazaq tiliniń memlekettik til retindegi róli kúsheıip, ultaralyq qatynas tiline aınalatyn kezeńi keledi dep esepteımin. Biraq mundaı dárejege jetý úshin bárimiz dańǵaza jasamaı, jumyla jumys júrgizýimiz kerek. Sondaı-aq, til úlken saıasattyń quraly ekenin de umytpaǵan jón. Belsendi azamattyq qoǵam qurý úshin úkimettik emes uıymdardyń bedelin arttyrý qajet dep sanaımyn. Sondyqtan, jaqyn arada Azamattyq qoǵamdy damytýdyń 2025 jylǵa deıingi tujyrymdamasynázirlep, qabyldaýymyz kerek. Keler jyly atalyp ótetin mańyzdy mereıtoılar men eleýli oqıǵalarǵa daıyndyq jumystary bastaldy. Endigi jyly bárimiz ál-Farabıdiń 1150 jyldyq, Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyqmereıtoılaryn atap ótemiz. Mereıtoı barysynda ysyrapshyldyqqa jol bermeı, ǵulama tulǵalarymyzdyń eńbekterin halyq arasynda dáripteýimiz kerek. Sondaı-aq, eń mańyzdy merekege – Táýelsizdiktiń otyz jyldyǵyna baılanysty tıisti is-sharalardy iske asyrýymyz qajet. El ómirindegi osyndaı eleýli oqıǵalar jas urpaqty naǵyz otanshyldyqqa tárbıeleýge jol ashady dep senemin.
OBESPEChENIE PRAV I BEZOPASNOST GRAJDAN.
Klıýchevym faktorom ýsılenııa zaıty prav grajdan ı ıh bezopasnostı ıavlıaıýtsıa glýbokıe reformy sýdebnoı ı pravoohranıtelnoı sıstem. Neobhodımo osýestvıt rıad sereznyh mer po ýlýchshenııý kachestva sýdebnyh reshenıı. Pravo sýdı na vynesenıe reshenııa, ıshodıa ız zakona ı vnýtrennıh ýbejdenıı, ostaetsıa nezyblemym. Odnako sledýet provestı tatelnyı analız sýdebnyh reshenıı, obespechıt edınoobrazıe sýdebnoı praktıkı. V pýblıchno-pravovyh sporah prı objalovanıı reshenıı ı deıstvıı organov vlastı grajdane zachastýıý nahodıatsıa v neravnyh ýslovııah. Ih vozmojnostı nesoızmerımy s resýrsamı gosapparata. Poetomý neobhodımo vnedrenıe admınıstratıvnoı ıýstııı, kak osobogo mehanızma razreshenııa sporov, nıvelırýıýego etý raznıý. Vpred prı razreshenıı sporov sýd býdet vprave ınııırovat sbor dopolnıtelnyh dokazatelstv, otvetstvennost za sbor kotoryh, lıajet na gosýdarstvennyı organ, a ne na grajdanına ılı bıznes. Vse protıvorechııa ı neıasnostı zakonodatelstva doljny traktovatsıa v polzý grajdan. Hotel by takje ostanovıtsıa na sledýıýem vajnom voprose. My otoshlı ot chrezmernyh repressıvnyh mer ı jestkoı karatelnoı praktıkı pravosýdııa. Vmeste s tem v strane vse ee ımeıýt mesto mnogochıslennye tıajkıe prestýplenııa. My ývleklıs gýmanızaıeı zakonodatelstva, prı etom ýpýstıv ız vıdý osnovopolagaıýıe prava grajdan. Nýjno v srochnom porıadke ýjestochıt nakazanıe za seksýalnoe nasılıe, pedofılııý, rasprostranenıe narkotıkov, torgovlıý lıýdmı, bytovoe nasılıe protıv jenın ı drýgıe tıajkıe prestýplenııa protıv lıchnostı, osobenno protıv deteı. Eto moe porýchenıe Parlamentý ı Pravıtelstvý. Nedavnıe tragıcheskıe sobytııa vskrylı ı problemý brakonerstva, kak opasneısheı formy organızovannoı prestýpnostı. Brakonery ekıpırovany, voorýjeny, chývstvýıýt svoıý beznakazannost. Tolko v etom godý ot ıh rýk pogıblı dva ınspektora po ohrane jıvotnogo mıra. Nedavno byla presechena prestýpnaıa deıatelnost bandy brakonerov na ozere Markakol v Vostochno-Kazahstanskoı oblastı. Eto tolko edınıchnye slýchaı, no brakonerstvo pýstılo glýbokıe kornı, v tom chısle prı popýstıtelstve pravoohranıtelnyh organov. Brakonery bezjalostno ýnıchtojaıýt prırodý – nashe naıonalnoe bogatstvo. Porýchaıý Pravıtelstvý v techenıe dvýh mesıaev prınıat bezotlagatelnye mery po ýjestochenııý sootvetstvýıýego zakonodatelstva. S povestkı dnıa ne shodıt vopros sıstemnoı borby s korrýpıeı. Neobhodımo vosstanovıt antıkorrýpıonnýıý ekspertızý proektov normatıvnyh pravovyh aktov entralnyh ı mestnyh organov s ýchastıem ekspertov ı obestvennostı. Sledýet zakonodatelno ı normatıvno reglamentırovat otvetstvennost pervogo rýkovodıtelıa vedomstva, v kotorom proızoshlo korrýpıonnoe prestýplenıe. Nado takje predýsmotret strogýıý otvetstvennost sotrýdnıkov samıh antıkorrýpıonnyh organov za nezakonnye metody raboty ı provokaıonnye deıstvııa. Im ne doljno byt mesta v sledstvennoı praktıke. Prınıp prezýmpıı nevınovnostı doljen soblıýdatsıa v polnom obeme. Odnoı ız samyh aktýalnyh zadach ostaetsıa polnoennaıa reforma pravoohranıtelnoı sıstemy. Obraz polııı, kak sılovogo ınstrýmenta gosýdarstva, býdet postepenno ýhodıt v proshloe, ona stanet organom po okazanııý ýslýg grajdanam dlıa obespechenııa ıh bezopasnostı. Na pervom etape neobhodımo do kona 2020 goda reorganızovat rabotý Komıteta admınıstratıvnoı polııı. Eto nýjno sdelat kachestvenno ı bez kampaneııny. Effektıvnost raboty polıeıskıh zavısıt ot prestıja samoı polıeıskoı slýjby. Na reformý MVD býdet napravleno 173 mlrd. tenge v techenıe treh sledýıýıh let. Etı sredstva poıdýt na povyshenıe zarabotnoı platy, arendý jılıa, sozdanıe sovremennyh front-ofısov polııı po prınıpý ONov. Osoboe vnımanıe býdet obraeno na voprosy zaıty grajdan ot prırodnyh ıavlenıı ı tehnogennyh avarıı, kotorye, k sojalenııý, stalı chastym ıavlenıem ne tolko v nasheı strane, no ı vo vsem mıre. V etoı sfere doljny rabotat professıonalnye kadry. Porýchaıý Pravıtelstvý povysıt oklady sotrýdnıkov grajdanskoı zaıty v ramkah sredstv, vydelıaemyh na reformý MVD, ı napravıt na etı elı porıadka 40 mlrd. tenge. Pered namı stoıt zadacha formırovanııa boesposobnoı armıı na osnove novoı konepıı. Sobytııa v Arysı pokazalı, chto v Voorýjennyh Sılah nakopılıs serıoznye problemy. Nýjno, nakone, ýporıadochıt vse voennye rashody, ýkrepıt fınansovýıý ı obýıý dısıplıný v armıı. V to je vremıa sledýet povyshat prestıj voennoı slýjby, materıalnoe osnaenıe voorýjennyh sıl. Ýkomplektovannaıa professıonalno podgotovlennymı, predannymı Rodıne ofıerskımı kadramı ı voennoslýjaımı, nasha armııa doljna byt gotova k otrajenııý ýgroz bezopasnostı strany v novyh geopolıtıcheskıh realııah.
III. QARQYNDY DAMYǴAN JÁNE INKLIýZIVTI EKONOMIKA.
Qazaqstan ekonomıkasy jahandyq sıpattaǵy qıyndyqtarǵa qaramastan alǵa ilgerilep keledi. Jyl basynan beri onyń ósimi ortasha álemdik kórsetkishten joǵary boldy. Eger qajetti qurylymdyq ózgeristerdi júzege asyrsaq, 2025 jylǵa qaraı ishki jalpy ónimniń jyl saıynǵy turaqty ósimin 5 paıyzǵa jáne odan da joǵary deńgeıge jetkizýge bolady. Ekonomıkanyń damýyna tyń serpin berý úshin Úkimet pen Prezıdent Ákimshiligi otandyq jáne sheteldik sarapshylardyń barlyq jumystaryn muqııat saralaýy qajet. Elbasy usynǵan 2050 jylǵa deıingi uzaq merzimdi damý strategııasyna jáne Ult Josparyna sáıkes birqatar qurylymdyq mindetterdi iske asyrýymyz kerek.
Birinshi. Shıkizatqa baılanǵan mentalıtetten bas tartyp, ekonomıkany ártaraptandyrý. «Bilim ekonomıkasy», eńbek ónimdiligin arttyrý, ınnovaııany damytý, jasandy ıntellekti jahandyq damýdyń negizgi faktorlaryna aınaldy. Indýstrııalandyrýdyń úshinshi besjyldyǵyn júrgizý barysynda buryn jiberilgen qatelikter men olqylyqtardy eskerýimiz kerek. Bul máseleler boıynsha meniń barlyq tapsyrmalarymdy, eskertpelerimdi Úkimet tolyq oryndaýǵamindetti. Eńbek ónimdiliginiń naqty ósimin kem degende 1,7 esege arttyrýymyz kerek. Elimizdi óńirdegi kóshbasshy retinde tanytyp, Ortalyq Azııadaǵy bedelimizdi arttyrý – strategııalyq mindet. Bul – Elbasy aıqyndaǵan saıası baǵyt-baǵdarymyz.
Vtoroe. Povyshenıe otdachı ot kvazıgosýdarstvennogo sektora. Nashı gosýdarstvennye kompanıı prevratılıs v gromozdkıe konglomeraty, mejdýnarodnaıa konkýrentosposobnost kotoryh vyzyvaet somnenııa. V elıah sokraenııa neopravdannogo prısýtstvııa gosýdarstva v ekonomıke mnoıý bylo prınıato reshenıe o vvedenıı moratorııa na sozdanıe kvazıgoskompanıı. Nam nýjno ponıat, kakov realnyı vklad Fonda naıonalnogo blagosostoıanııa v rost blagosostoıanııa naroda za proshedshıe 14 let s momenta sozdanııa Fonda. Pravıtelstvo vmeste so Schetnym komıtetom v trıohmesıachnyı srok doljny provestı analız effektıvnostı gosýdarstvennyh holdıngov ı nakompanıı. Kvazıgosýdarstvennye kompanıı zachastýıý konkýrırýıýt mejdý soboı na odnom pole. V sfere jılınoı polıtıkı, naprımer, odnovremenno rabotaıýt 7 gosýdarstvennyh operatorov, ı eto tolko na entralnom ýrovne! Kolıchestvo gosýdarstvennyh kompanıı mojno ı nýjno sokratıt. Prı etom sledýet akkýratno podhodıt k deıatelnostı goskompanıı, rabotaıýıh v strategıcheskıhsektorah. Kontrol gosýdarstva nad nımı doljen sohranıtsıa. V protıvnom slýchae, vmesto gosýdarstvennyh monopolıstov my polýchım chastnyh monopolıstov so vsemı vytekaıýımı otsıýda posledstvııamı. Pravıtelstvý neobhodımo sıstemno ı predmetno zanımatsıa voprosamı enoobrazovanııa ı tarıfov. Eto kasaetsıa ı tovarov ı ýslýg estestvennyh monopolıstov. Ne sekret, chto eny v nasheı strane vysokıe – ot prodýktov pıtanııa ı odejdy do stoımostı razlıchnyh ýslýg. Naprımer, vyzyvaet voprosy, pochemý avıabılety osnovnogo avıaperevozchıka po naıbolee vostrebovannym marshrýtam gorazdo doroje, poroı do 30%, chem v Evrope?! Chem obosnovana sravnıtelno vysokaıa stoımost ýslýg nashıh aeroportov? Pochemý stoımost avıatoplıva dlıa ınostrannyh perevozchıkov v kazahstanskıh aeroportah vyshe, chem dlıa otechestvennyh? V rezýltate avıaıonnaıa otrasl Kazahstana terıaet svoıý mejdýnarodnýıý konkýrentosposobnost, snıjaetsıa tranzıtnyı potenıal strany. Prı popýstıtelstve profılnogo mınısterstva, vedomstv sozdan ıskýsstvennyı defııt bıletov v jeleznodorojnyh passajırskıh perevozkah. Neobhodımo srochno navestı porıadok v etıh sferah. Nasha el – obespechıt polnoennoe razvıtıe rynochnyh ınstıtýtov ı mehanızmov prı stabılızırýıýeı rolı gosýdarstva. Prı etom nelzıa zabyvat ı ob «ekonomıke prostyh veeı». Eto prıorıtetnoe napravlenıe nasheı raboty.
Úshinshi. Tıimdi shaǵyn jáne orta bıznes – qala men aýyldy damytýdyń berik negizi. Shaǵyn, ásirese, mıkrobıznes elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne saıası ómirinde mańyzdy ról atqarady. Atap aıtqanda, eń aldymen aýyl turǵyndaryna turaqty jumys beredi, jumyssyzdyqty azaıtady. Sonymen qatar, salyq bazasyn qurap, jergilikti bıýdjetti nyǵaıtady. Sondaı-aq, jappaı kásipkerlikti damytý sanaǵa sińgen paternalıstik pıǵyl men masyldyqtanarylýǵa múmkindik beredi. Sondyqtan memleket aldaǵy ýaqytta da bızneske qoldaý kórsete beredi. Bul maqsatqa Ulttyq qordan 100 mıllıard teńgege jýyq qarjy bólindi. Biraq sarapshylardyń pikirinshe, qarjylaı qoldaýdyń ıgiligin jergilikti bılikpen baılanysy barsharýashylyqtar ǵana kórip otyr. Shyn mánisinde, jańa jobalar boıynsha kompanııalar qurylyp, jumys oryndary ashylýy kerek edi. Bul «qarapaıym zattardyń ekonomıkasyna» tikeleı baılanysty. Biraq, jergilikti ákimder uıymdastyrý jumystaryn talapqa saı oryndamaǵan. Sonyń saldarynan salyq jáne zeınetaqy tólemderin arttyryp, jergilikti bıýdjetti nyǵaıtýǵa jaǵdaı jasalyp otyrǵan joq. Osyǵan oraı, Esep komıtetine jáne Qarjy mınıstrligine qarajattyń jumsalýyn qatań baqylaýǵa alýdy tapsyramyn. Elimizde kásipkerlikti damytýdyń úlgi bolarlyq mysaldary jetkilikti. Biz shaǵyn kásipkerlikti búkil qoǵam bolyp qoldaýymyz kerek.
Porýchaıý Pravıtelstvý razrabotat zakonodatelnýıý osnový osvobojdenııa kompanıı mıkro- ı malogo bıznesa ot ýplaty naloga na dohod srokom na trı goda. Sootvetstvýıýıe popravkı v zakonodatelstvo doljny vstýpıt v sılý s 2020 goda. S ıanvarıa 2020 goda vstýpıt v sılý moe reshenıe o trehletnem zaprete na proverkı sýbektov mıkro- ı malogo bıznesa. My verım v dobroporıadochnost ı zakonoposlýshnost nashego bıznesa, kotoryı doljen nestı otvetstvennost pered potrebıtelıamı ı grajdanamı. V perıod deıstvııa moratorııa neobhodımo aktıvızırovat ınstrýmenty samoregýlırovanııa, obestvennogo kontrolıa. V slýchaıah narýshenııa sýbektamı bıznesa predpısannyh norm ı pravıl, osobenno, v sanıtarno-epıdemıologıcheskoı sfere, takıe kompanıı býdýt zakryvatsıa, ıh vladely – prıvlekatsıa k otvetstvennostı. Takım obrazom, my snıjaem nagrýzký na bıznes. V to je vremıa on po-prejnemý natalkıvaetsıa na mnogochıslennye problemy, svıazannye s deıstvııamı pravoohranıtelnyh ı kontrolırýıýıh organov. Ýchastılıs slýchaı reıderstva v otnoshenıı MSB. Moıa pozıııa po etomý voprosý ızvestna: lıýbye popytkı vosprepıatstvovat razvıtııý bıznesa, osobenno malogo ı srednego, doljny rassmatrıvatsıa kak prestýplenııa protıv gosýdarstva. V etoı svıazı nýjny dopolnıtelnye mery zakonodatelnogo haraktera. Parlament ı Pravıtelstvo doljny predlojıt reshenıe dannoı problemy. V to je vremıa neobhodımo ýsılıt protıvodeıstvıe tenevoı ekonomıke, ýjestochıt borbý s vyvodom kapıtalov, ýhodom ot ýplaty nalogov. Dalee. Sıstemý gosýdarstvennoı fınansovoı podderjkı MSB nýjno «perezagrýzıt», otdavaıa prıorıtet novym proektam. Porýchaıý Pravıtelstvý v ramkah novoı «Dorojnoı karty bıznesa» vydelıt na etı elı dopolnıtelno 250 mlrd. tenge v sledýıýıe trı goda. Nýjno aktıvno vnedrıat novye formy podderjkı bıznesa s ýporom na soıalnye aspekty – sozdanıe semeınyh bıznesov, v pervýıý ochered dlıa mnogodetnyh ı maloobespechennyh semeı. Sledýet obratıt osoboe vnımanıe ı na razvıtıe týrızma, v osobennostı eko- ı etnotýrızma, kak na vajnýıý sferý ekonomıkı. 750-letıe Zolotoı Ordy nýjno otmetıt s tochkı zrenııa prıvlechenııa vnımanııa týrıstov k nasheı ıstorıı, kýltýre, prırode. Dlıa razvıtııa týrızma vajno obespechıt stroıtelstvo neobhodımoı ınfrastrýktýry, v pervýıý ochered dorog, a takje gotovıt kvalıfıırovannyh speıalıstov. Chetvertoe. Podderjka naıonalnogo bıznesa na mejdýnarodnyh rynkah. Predstoıt reshıtelno povysıt effektıvnost gospodderjkı kompanıı, rabotaıýıh na eksport. Ia govorıý, prejde vsego, o srednem bıznese. Mejdý tem, ý nas otsýtstvýıýt deıstvennye mery gosýdarstvennoı podderjkı ımenno etogo segmentapredprınımateleı. Prejde vsego, v oblastı sbyta prodýkıı. Nýjno podderjat nash MSB. Porýchaıý Pravıtelstvý v ramkah Gosprogrammy ındýstrıalno-ınnovaıonnogo razvıtııa razrabotat kompleks mer po podderjke vysokoproızvodıtelnogo srednego bıznesa, vklıýchaıa nalogovoe, fınansovoe, admınıstratıvnoe stımýlırovanıe. Neobhodımo serezno aktıvızırovat rabotý po prıvlechenııý prıamyh ınostrannyh ınvestııı, bez kotoryh rezervy dalneıshego rosta ekonomıkı býdýt ogranıcheny. Eto odna ız prıorıtetnyh zadach ıspolnıtelnoı vlastı. V ramkah Strategıcheskogo plana razvıtııa Kazahstana do 2025 goda dlıa kajdoı otraslı ı regıona ýstanovleny sootvetstvýıýıe elevye pokazatelı. Ih dostıjenıe – prıamaıa otvetstvennost rýkovodıteleı gosorganov, osobenno, akımov regıonov. Kazahstan vzıal kýrs na razvıtıe ıfrovoı ekonomıkı. Zdes predstoıt bolshaıa rabota. Nasha zadacha – ýsılıt lıderstvo v regıone po ýrovnıý razvıtııa ınfokommýnıkaıonnoı ınfrastrýktýry. Pravıtelstvý predstoıt adaptırovat zakonodatelstvo pod novye tehnologıcheskıe ıavlenııa: 5G, «Ýmnye goroda», bolshıe dannye, blokcheın, ıfrovye aktıvy, novye ıfrovye fınansovye ınstrýmenty. Kazahstan doljen stat brendom v kachestve otkrytoı ıýrısdıkıı dlıa tehnologıcheskogo partnerstva, stroıtelstva ı razmeenııa data-entrov, razvıtııa tranzıta dannyh, ýchastııa v globalnom rynke ıfrovyh ýslýg. Pravıtelstvý sledýet prodoljat okazyvat sodeıstvıe deıatelnostı Mejdýnarodnogo fınansovogo entra, kotoryı, po-sýtı, prıobrel Konstıtýıonnyı statýs. Mejdýnarodnyı fınansovyı entr «Astana» mog by stat platformoı dlıa razvıtııa noveıshıh ıfrovyh tehnologıı sovmestno s Nazarbaev Ýnıversıtetom. Pıatoe. Razvıtyı agropromyshlennyı kompleks. Selskoe hozıaıstvo – nash osnovnoı resýrs, no on ıspolzýetsıa daleko ne v polnoı mere. My ımeem znachıtelnyı potenıal dlıa proızvodstva organıcheskoı ı ekologıcheskı chıstoıprodýkıı, vostrebovannoı ne tolko v strane, no ı za rýbejom. My doljny poetapno ývelıchıt kolıchestvo oroshaemyh zemel do 3 mln. gektar k 2030 godý. Eto pozvolıt obespechıt rost obema selhozprodýkıı v 4,5 raza. Mınısterstvam torgovlı ı ıntegraıı, selskogo hozıaıstva sledýet reshıtelno podderjat fermerov so sbytom ıh prodýkıı na vneshnıh rynkah. Sootvetstvýıýee porýchenıe Pravıtelstvo ýje ımeet. Eto prıorıtetnaıa zadacha. Dalee. Nýjno othodıt ot syrevoı napravlennostı eksporta selhozprodýkıı, kotoraıa dostıgla 70%, v to vremıa kak pererabatyvaıýıe predprııatııa zagrýjeny vsego na 40%. Aktýalnoı zadacheı ıavlıaetsıa prıvlechenıe v selskoe hozıaıstvo ınostrannyh ınvestorov. Peregovory ýje vedýtsıa, Pravıtelstvý nýjno dostıch konkretnyh rezýltatov.
Jurtshylyqty tolǵandyryp júrgen jer máselesine arnaıy toqtalǵym keledi. Memleket basshysy retinde taǵy da málimdeımin: jerimiz sheteldikterge satylmaıdy. Oǵan jol berilmeıdi. Bul másele boıynsha qaýeset taratýdy doǵarý kerek. Biraq jerdi tıimdi paıdalanýdy qamtamasyz etý – bizdiń mindetimiz.
Vopros neeffektıvnogo ıspolzovanııa zemelnyh resýrsov stanovıtsıa vse bolee aktýalnym. Polojenıe ýsýgýblıaetsıa nızkım ýrovnem prıamyh nalogov na zemlıý. Mnogıe ız teh, kto polýchıl besplatno ot gosýdarstva pravo arendy na zemlıý, derjat zemlıý vprok, ne rabotaıa na neı. V strane slojılsıa elyı sloı tak nazyvaemyh «latıfýndıstov». Onı vedýt sebıa kak «sobaka na sene». Pora prıstýpıt k ızıatııý neıspolzýemyh selhozzemel. Zemlıa – nashe obee bogatstvo ı doljna prınadlejat tem, kto na neı rabotaet. Pravıtelstvý ı Parlamentý sledýet predlojıt sootvetstvýıýıe mehanızmy. Eto tem bolee vajno, chto bez reshenııa etogo voprosa ýje nevozmojno kachestvennoe razvıtıe otechestvennogo APK. Segodnıa ývelıchenıe proızvodstva mıasa ýpıraetsıa ne stolko v problemý matochnogo pogolovıa, skolko v problemý nehvatkı ý fermerov zemlı dlıa vyraıvanııa kormovyh kýltýr. Obespechennost kormamı sostavlıaet menee 60%. Povyshenıe prodýktıvnostı selskogo hozıaıstva nevozmojno bez organızaıı nadlejaıh ýslovıı dlıa kachestvennoı jıznı na sele. My prodoljım realızaııý speıalnogo proekta Elbasy «Aýyl – El Besigi». Nam predstoıt reshıt kraıne neprostýıý problemý soderjanııa nebolshıh naselennyh pýnktov. Razrabotany regıonalnye standarty, kotorye teper sledýet vnedrıt v bolee chem treh tysıachahopornyh ı spýtnıkovyh selskıh naselennyh pýnktah. Porýchaıý Pravıtelstvý napravıt na realızaııý «Aýyl – El Besigi» 90 mlrd. tenge v sledýıýıe trı goda dopolnıtelno k 30 mlrd. tenge, vydelennym v etom godý. Etı sredstva poıdýt kak na reshenıe ınfrastrýktýrnyh voprosov – transport, vodosnabjenıe, gazıfıkaııa, tak ı na remont ı stroıtelstvo shkol, bolnı, sportıvnyh ploadok. Rashodovanıe dannyh sredstv doljno byt na strogom kontrole vseh gosorganov. Shestoe. Spravedlıvoe nalogooblojenıe ı razýmnoe fınansovoe regýlırovanıe. Nesmotrıa na rost VVP ı dohodov naselenııa, ımýestvennoe rassloenıe vnýtrı kazahstanskogo obestva sohranıaetsıa ı daje ýsılıvaetsıa. Eto trevojnyı faktor, trebýıýıı k sebe osobogo vnımanııa. Schıtaıý, chto neobhodımo modernızırovat nalogovýıý sıstemý s fokýsom na bolee spravedlıvoe raspredelenıe naıonalnogo dohoda. Pravıtelstvo doljno obratıt vnımanıe ı na rastýıı obem soıalnyh otchıslenıı. S odnoı storony, etı sbory obespechıvaıýt stabılnost soıalnoı ı pensıonnoı sıstem. Odnako est rıskı, chto rabotodatelı ýtratıat stımýly k sozdanııý rabochıh mest ı povyshenııý zarabotnoı platy. Bıznes býdet ýhodıt v ten. Poetomý porýchaıý Pravıtelstvý otlojıt vvedenıe dopolnıtelnyh pensıonnyh otchıslenıı v razmere 5% do 2023 goda. Zatem vernemsıa k etomý voprosý. Za eto vremıa Pravıtelstvo, predstavıtelı bıznesa ı eksperty doljny proschıtat varıanty ı prııtı k soglasovannomý reshenııý s ýchetom ınteresov kak býdýıh pensıonerov, tak ı rabotodateleı. Pravıtelstvo doljno nalojıt zapret na vse vyplaty, sbory, ne predýsmotrennye Nalogovym Kodeksom. Eto, po sýtı, dopolnıtelnye nalogı. Otdelnaıa problema – povyshenıe kachestva tekýeı nalogovoı sıstemy. Ona doljna stımýlırovat kompanıı ınvestırovat v chelovecheskıı kapıtal, v povyshenıe proızvodıtelnostı trýda, tehnıcheskoe perevoorýjenıe, eksport. Sledýet povsemestno vvodıt beznalıchnye platejı, ýstranıv sderjıvaıýıı faktor – vysokýıý komıssııý bankov. Dlıa etogo neobhodımo aktıvno razvıvat nebankovskıe platejnye sıstemy s sootvetstvýıýımı pravılamı regýlırovanııa. Prı ochevıdnoı prostote ı prıvlekatelnostı dannogo segmenta on ne doljen prevratıtsıa v kanal po otmyvanııý deneg ı vyvoda kapıtala ız strany. Naıonalnomý banký sledýet naladıt deıstvennyı kontrol v etoı sfere. Sledýıýıı vopros. Dlıa podderjkı eksporta nesyrevoı prodýkıı predstoıt rassmotret vopros prımenenııa bolee prostyh ı bystryh proedýr vozvrata NDS. Odın ız samyh problemnyh voprosov nasheı ekonomıkı – nedostatochnyı obem ee kredıtovanııa. Za poslednıe pıat let obıı obem kredıtovanııa ıýrıdıcheskıh lı, a takje malogo ı srednego bıznesasokratılsıa bolee chem na 13%. Bankı vtorogo ýrovnıa ssylaıýtsıa na defııt horoshıh zaemıkov ı zakladyvaıýt chrezmernye rıskı v stoımost kredıtnyh sredstv. Problema kachestvennyh zaemıkov, konechno, est. No nelzıa zanımatsıa perekladyvanıem otvetstvennostı, ıdtı tolko po legkomý pýtı. Ia ojıdaıý slajennoı ı effektıvnoı raboty Pravıtelstva ı Nabanka po etomý voprosý. Drýgaıa problema – zakredıtovannost, osobenno soıalno ýıazvımyh sloev naselenııa, povlekla za soboı neobhodımost prınıatııa ekstrennyh mer. Vy ob etom znaete. Eta problema prıobrela soıalnýıý ı polıtıcheskýıý ostrotý. Poetomý porýchaıý Pravıtelstvý, Nabanký v techenıe dvýh mesıaev podgotovıt k vnedrenııý mehanızmy, kotorye garantırovanno ne dopýstıat povtorenıe takogo polojenııa. Nedostatochnaıa effektıvnost denejno-kredıtnoı polıtıkı stanovıtsıa odnım ız tormozovekonomıcheskogo razvıtııa strany. Sledýet obespechıt kredıtovanıe bıznesa bankamı vtorogo ýrovnıa na prıemlemyh ýslovııah ı na dlıtelnyı srok. Nabanký do kona goda neobhodımo zavershıt nezavısımýıý oenký kachestva aktıvov bankov vtorogo ýrovnıa.
Jetinshi. Ulttyq qordy tıimdi paıdalaný máselesi. Ulttyq qor qarajatynyń aǵymdaǵy máselelerdi sheshýge jumsalýyn qysqartý qajet. Bul – keleshek urpaqtyń qarjysy. Ulttyq qordyń transfertteri básekege qabiletti ekonomıkany qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan baǵdarlamalardy jáne jobalardy júzege asyrý úshin ǵana bólinýi kerek. Kepildendirilgen transfert kólemi eki myń jıyrma ekinshi (2022) jyldan bastap birte-birte 2 trıllıon teńgege deıin azaıýy tıis. Qor qarjysyn paıdalanýdyń anaǵurlym tıimdi ınvestıııalyq saıasatyn júrgizgen jón. Úkimetke Ulttyq Bankpen birlesip, jyl sońyna deıin Ulttyq qordyń qarjysyna ıelik etýdi jetildirý úshin naqty usynystar ázirleýdi tapsyramyn. Segizinshi. Eńbekaqy tóleý deńgeıin arttyrý. Ken óndirý salasyndaǵy iri kásiporyndardyń tabysy artqanmen azamattarymyzdyń jalaqysyaıtarlyqtaı óspegenin kórip otyrmyz. Halyqtyń áleýmettik jaǵdaıy týraly aıtylyp otyrǵandyqtan, Úkimet bul máselege qatysty tabandylyq tanytýy kerek. Úkimetke eńbekaqy tóleý qoryn arttyrý úshin jumys berýshilerdi yntalandyrý máselesin pysyqtaýdy tapsyramyn.
IV. ÁLEÝMETTIK JAŃǴYRÝDYŃ JAŃA KEZEŃI.
Elimizdiń bıýdjeti eki negizgi maqsatqa baǵyttalýy tıis – ekonomıkany damytý jáne áleýmettik máselelerdi sheshý. Áleýmettik salada mynadaı baǵyttarǵa basa mán berý kerek. Birinshi. Bilim berý sapasyn jaqsartý. Bizdiń elimizde eńbek resýrstarynyń balansyn esepke alýdyń tıimdi ádistemesi áli kúnge deıin ázirlengen joq. Shyn máninde, mamandar daıarlaýdyń otandyq júıesi naqty eńbek naryǵynan tys qalǵan. Jyl saıyn 21 myńǵa jýyq mektep túlegi kásibı jáne joǵary oqý oryndaryna túse almaı qalady. Jastardyń bul toby jumyssyzdar men margınaldardyń negizin quraıdy. Olar amalynyń joqtyǵynan qylmystyq jáne ekstremıstik aǵymdardyń yqpalyna túsýde. Biz oqýshylardyń qabiletin aıqyndap, kásibı baǵyt-baǵdar berý saıasatyna kóshýimiz qajet. Bul saıasat orta bilim berýdiń ulttyq standartynyń negizi bolýy tıis. Ekonomıkamyzda tehnıka salasynyń mamandaryna suranys óte joǵary, biraq múmkindikter az. Kásiporyndar tıisti mamandardy shetelden shaqyrýǵa májbúr. Osyndaı keleńsiz jaǵdaıdy jedel túzetýimiz kerek. Qala men aýyl mektepteri arasyndaǵy orta bilimniń sapasy alshaqtap barady. Negizgi másele – aýyldyq jerlerdegi bilikti pedagog kadrlardyń tapshylyǵy. Sondyqtan «Dıplommen – aýylǵa» baǵdarlamasynyń aıasyn keńeıtip, jumysty jańa deńgeıde jalǵastyrýymyz qajet. Úkimetke kelesi jyldan bastap osy baǵdarlamany qarjylandyrýdy 20 mlrd.teńgege jetkizýdi tapsyramyn. Daryndy aýyl jastaryn iriktep, otandyq jáne sheteldik joǵary oqý oryndaryna daıyndaý kerek. Az qamtylǵan jáne kóp balaly otbasylardy qoldaý úshin Úkimetke Daryndy balanyń qabiletin damytýdyń jol kartasyn ázirleýdi tapsyramyn. Úkimet pen ákimder osyndaı balalardyń úıirmeler men ortalyqtarǵa, jazǵy lagerlerge barýy úshin múmkindik jasaýy kerek. Endi joǵary bilimniń sapasyna jeke toqtalǵym keledi. Óz túlekterin jumyspen qamtý jaǵynan elimizdegi joǵary oqý oryndarynyń jartysy ǵana 60 paıyzdyq deńgeıge qol jetkizip otyr. Sondyqtan olardyń sanyn qysqartý máselesin qaraý kerek. Tereń bilim berýdiń ornyna dıplom satýmen aınalysqan ýnıversıtetterimiz bar ekeni de jasyryn emes. Birinshi kezekte solarǵa tyıym salý arqyly biz oqý oryndaryndaǵy bilim berý sapasyn arttyrýǵa kúsh salamyz. Bilim salasyna qatysty taǵy bir másele – qarjylandyrýdyń birkelki bolmaýy jáne óńirlik basqarýdyń qazirgi júıesiniń tıimsizdigi. Bilim bólimderin basqarý jáne bıýdjet qarjysyn ákimshilendirý fýnkııalaryn aýdandyq deńgeıden oblystyq deńgeıge berý kerek. Bilim berýdiń barlyq deńgeıinde derbes qarjylandyrý tártibin engizý qajet. Taǵy bir ózekti másele. Bul – oqýlyq sapasynyń tómendigi. Oqýshylardy sapaly oqýlyqtarmen qamtamasyz etý – tıisti mınıstrliktiń tikeleı mindeti. Muǵalimder men oqytýshylardyń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartpasaq, bul sharalar júzege asa qoımaıdy. Sondyqtan men Tamyz konferenııasynda aldaǵy tórt jyl ishinde muǵalimderdiń eńbek aqysyn eki ese arttyrýdy tapsyrdym. Bul – kelesi jyldan bastap ustazdardyń jalaqysy 25 paıyzǵa ósedi degen sóz.
Osobogo vnımanııa trebýet sıtýaııa v naýke. Bez nee my ne smojem obespechıt progress naıı. Drýgoe delo, naskolko kachestvenna ı effektıvna nasha naýka? Pravıtelstvý sledýet rassmotret dannýıý problemý pod ýglom zrenııa povyshenııa ýrovnıa naýchnyh ıssledovanıı ı ıh prımenenııa na praktıke. Vtoroe. Podderjka ınstıtýta semı ı detstva, sozdanıe ınklıýzıvnogo obestva. Voprosy zaıty prav rebenka ı protıvodeıstvııa bytovomý nasılııý doljny byt nashım prıorıtetom. Sledýet elenapravlenno zanıatsıa problemoı vysokoı sýııdalnostı sredı podrostkov. Nam predstoıt sozdat elostnýıý programmý po zaıte deteı, postradavshıh ot nasılııa, a takje ıh semeı. Osoboe vnımanıe doljno ýdelıatsıa semıam, ý kotoryh na popechenıı nahodıatsıa detı s ogranıchennymı vozmojnostıamı. Tolko po ofııalnoı statıstıke na ýchete po ınvalıdnostı sostoıt bolee 80 tysıach deteı. Pravıtelstvý sledýet razrabotat mery po ýlýchshenııý medıınskogo ı soıalnogo soprovojdenııadeteı s dıagnozom DP. Neobhodımo rasshırıt set malyh ı srednıh entrov reabılıtaıı dlıa deteı v «shagovoı dostýpnostı». My obıazany sozdavat ravnye vozmojnostı dlıa lıýdeı s osobymı potrebnostıamı. Ia govorıl ob etom v ramkah svoeı predvybornoı platformy. Teper porýchaıý Pravıtelstvý vydelıt na dannye elı ne menee 58 mlrd. tenge v techenıe treh let. Osobogo vnımanııa trebýıýt voprosy ýkreplenııa zdorovıa naıı. Vajno razvıvat massovyı sportsredı vseh vozrastnyh grýpp naselenııa. Nýjno obespechıt maksımalnýıý dostýpnost sportıvnoı ınfrastrýktýry dlıa deteı. Razvıtıe massovoı fızıcheskoı kýltýry doljno stat pıramıdoı, na vershıne kotoroı býdýt novye chempıony, a ý eıo osnovanııa my polýchım zdorovýıý, aktıvnýıý molodıoj ı, v konechnom schete, sılnýıý naııý. Neobhodımo zakonodatelnoe obespechenıe etogo kýrsa, a takje prınıatıe Kompleksnogo plana po razvıtııý massovogo sporta. 2020 god obıavlen «Godom volontera». Aktýalnaıa zadacha – rasshırıt ýchastıe grajdan, osobenno molodejı, stýdentov ı ýchaıhsıa v dobrovolcheskoı deıatelnostı, prıvıt ım navykı aktıvnoı jıznennoı pozııı. Eto vajnaıa sostavlıaıýaıa chast nasheı raboty po ýkreplenııý grajdanskogo obestva. Trete. Obespechenıe kachestva ı dostýpnostı medıınskıh ýslýg. Zdes daıýt o sebe znat regıonalnye dısbalansy v pokazatelıah zdorovıa naselenııa, osobenno po materınskoı ı mladencheskoı smertnostı. Da, etot pokazatel snıjaetsıa, no vse ee vysok ı znachıtelno prevyshaet ýroven razvıtyh stran. Pravıtelstvý predstoıt sozdat perechen prıorıtetov dlıa kajdogo regıona po konkretnym nozologııam v medııne ı vnedrıt bıýdjetnoe fınansırovanıe na ego osnove. S 1 ıanvarıa 2020 goda v Kazahstane zapýskaetsıa sıstema obıazatelnogo soıalnogo medıınskogo strahovanııa. Hochý donestı do kajdogo: gosýdarstvo sohranıaet garantırovannyı obem besplatnoı medıınskoı pomoı. Na ego fınansırovanıe býdet napravleno bolee 2,8 trln. tenge v techenıe sledýıýıh treh let. V svoıý ochered, realızaııa OSMS prızvana ýlýchshıt kachestvo ı dostýpnost medıınskıh ýslýg. V ramkah trehletnego bıýdjeta býdet napravleno dopolnıtelno bolee 2,3 trln. tenge na razvıtıe sıstemy zdravoohranenııa. Pravıtelstvý nýjno predelno otvetstvenno podoıtı k voprosý realızaıı soıalnogo medstrahovanııa vo ızbejanıe ego ocherednoı dıskredıtaıı. Prava na oshıbký ý nas ýje net.
Tórtinshi. Mádenıet qyzmetkerlerin qoldaý. Biz mádenıet salasynda jumys isteıtin azamattarǵa jetkilikti túrde kóńil bólmeı otyrmyz. Bul – eń aldymen, kitaphana, mýzeı, teatr qyzmetkerlerine qatysty másele. Olardyń eńbekaqysy sońǵy jyldary múlde kóbeıgen joq. Sonyń saldarynan mádenıet qyzmetkerleri, ásirese jas mamandar jeńildigi bar turǵyn úı baǵdarlamalaryna qatysa almaıdy. Mundaı ahýal osy kásiptiń bedelin túsirip, laıyqty kadrlardyń tapshylyǵy aıqyn sezilýde. Kelesi jyldan bastap Úkimet mádenıet qyzmetkerleriniń eńbekaqysyn kóbeıtýi tıis. Sondaı-aq, bilim berý jáne densaýlyq saqtaý salalaryndaǵy mindetti áleýmettik jeńildikter mádenıet salasynyń ókilderine de berilýi kerek.
Pıatoe. Dalneıshee razvıtıe sıstemy soıalnoı podderjkı. Gosýdarstvom predprınımaıýtsıa vse mery dlıa podderjkı nýjdaıýıhsıa grajdan. No rıad prınıatyh reshenıı bylı ne sovsem vyvereny. V rezýltate my polýchılı sereznyı rost paternalıstskıh nastroenıı. Za 5 let chıslennost polýchateleı adresnoı soıalnoı pomoı v Kazahstane vyrosla s 77 tys. chelovek do bolee chem 1,4 mln. Obem vydelıaemyh ız bıýdjeta sredstv na soıalnýıý podderjký s 2017 goda ývelıchılsıa v 17 raz ı bolee. Drýgımı slovamı, vse bolshe lıýdeı predpochıtaıýt ne rabotat lıbo, chto ee hýje, ýtaıvaıýt svoı dohody dlıa polýchenııa soıalnoı pomoı. Fakty polýchenııa soıalnoı pomoı sostoıatelnymı semıamı osvealıs v sredstvah massovoı ınformaıı. Ee raz otmechý. Nashe gosýdarstvo po Konstıtýıı ıavlıaetsıa soıalnym ı poetomý doljno vypolnıat svoı obıazatelstva pered grajdanamı. Pravıtelstvo v svoeı rabote obıazano ıshodıt ız etogo prınıpa, a rezervy neobhodımo nahodıt za schet svedenııa na net vseh neeffektıvnyh rashodov ı povyshenııa dohodov. Takıe rezervy, bezýslovno, ımeıýtsıa. Mınısterstvo fınansov provodıt rabotý po ývelıchenııý dohodov. No nýjny dopolnıtelnye ýsılııa. Naprımer, v otnoshenıı tamojnı. Elbasy na zasedanıı polıtsoveta partıı «Nur Otan» obratıl osoboe vnımanıe na ýporıadochenıe proessa gosýdarstvennyh zakýpok. Mınısterstvo fınansov prıstýpılo k optımızaıı zakýpok, no neobhodımy mery zakonodatelnogo haraktera. Goszakýpkı taıat v sebe ogromnyı rezerv (po nekotorym podschetam do 400 mlrd.tenge v god), kotoryı mog by poıtı na reshenıe ostryh soıalnyh voprosov. V 2018 godý obem goszakýpok sostavıl 4,4 trln. tenge, ız kotoryh 3,3 trln. tenge ılı 75% osýestvleny nekonkýrentnym sposobom ız odnogo ıstochnıka. Pora zakryt etý «kormýshký» dlıa chınovnıkov ı raznogo roda «prılıpal». Vozvraaıas k adresnoı soıalnoı pomoı, Pravıtelstvý sledýet skorrektırovat mehanızm ee vydelenııa, chtoby ona stala prozrachnoı, spravedlıvoı, motıvırovala k trýdý, a ne k prazdnomý obrazý jıznı. Pomo v osnovnom doljny polýchat te, kto trýdıtsıa. V to je vremıa nýjno pozabotıtsıa o detıah ız maloobespechennyh semeı. Dlıa nıh neobhodımo vvestı garantırovannyı soıalnyı paket – regýlıarnýıý pomo detıam doshkolnogo vozrasta, besplatnoe gorıachee pıtanıe dlıa vseh shkolnıkov, obespechenıe ıh ýchebnymı prınadlejnostıamı ı formoı, oplatý medıınskoı, v tom chısle stomatologıcheskoı pomoı, vozmeenıe zatrat na proezd v obestvennom transporte. Vse etı mery doljny vstýpıt v deıstvıe s 1 ıanvarıa 2020 goda. Pravıtelstvý sovmestno s NPP «Atameken» predstoıt srochno, v techenıe mesıaa, razrabotat speıalnýıý programmý vovlechenııa mnogodetnyh matereı v mıkro ı malyı bıznes, v tom chısle na domý. Shestoe. Otdelno hochý obratıt vnımanıe na razvıtıe otechestvennoı pensıonnoı sıstemy, v kotoroı nakopılıs sereznye problemy. Na tekýıı moment problema nedostatochnostı pensıonnyh sberejenıı ne stol oýtıma. Odnako ýje cherez 10 let sıtýaııa mojet ızmenıtsıa. Kolıchestvo rabotaıýıh grajdan, proızvodıaıh pensıonnye nakoplenııa, zametno ýmenshıtsıa, v to vremıa kak kolıchestvo pensıonerov vozrastet. Prı etom ýroven nakoplenıı ı ınvestııonnyh dohodov, polýchaemyh s pensıonnyh aktıvov, ostaetsıa nızkım. Poetomý Pravıtelstvý sovmestno s Naıonalnym bankom sledýet provestı sereznýıý rabotý po povyshenııý effektıvnostı pensıonnoı sıstemy. Seıchas rabotaıýemý cheloveký polzovatsıa pensıonnymı nakoplenııamı mojno tolko posle vyhoda na pensııý. No ponıatno jelanıe lıýdeı ıspolzovat etı sredstva ee do vyhoda na pensııý. Porýchaıý Pravıtelstvý do kona goda prorabotat vopros elevogo ıspolzovanııa rabotaıýımı grajdanamı chastı svoıh pensıonnyh nakoplenıı, naprımer, dlıa pokýpkı jılıa ılı polýchenııa obrazovanııa. V elıah optımızaıı zatrat ı ýlýchshenııa kachestva ınvestııonnogo ýpravlenııa aktıvamı porýchaıý Pravıtelstvý ızýchıt vopros konsolıdaıı vnebıýdjetnoı sıstemy soıalnogo obespechenııa pýtem sozdanııa edınogo soıalnogo fonda ı vvedenııa odnogo soıalnogo plateja.
SILNYE REGIONY – SILNAIa STRANA.
V etom napravlenıı nýjno sosredotochıtsıa na sledýıýıh zadachah. Pervoe. Povyshenıe effektıvnostı raboty mestnyh organov vlastı. Ý lıýdeı vsegda doljen byt dostýp k mestnym vlastıam. Eto – aksıoma, no ne realnost. Schıtaıý vozmojnym v kachestve pılotnogo proekta vnedrıt sıstemý oenkı naselenıemeffektıvnostı raboty mestnoı vlastı. Naprımer, eslı v rezýltate oprosa ılı onlaın-golosovanııa bolee 30% jıteleı schıtaıýt, chto akım goroda ılı sela neeffektıven – eto osnovanıe dlıa sozdanııa Admınıstraıeı Prezıdenta speıalnoı komıssıı s elıý ızýchenııa voznıksheı problemy s vnesenıem sootvetstvýıýıh rekomendaıı. Vtoroe. Reforma sıstemy mejbıýdjetnyh otnoshenıı. Ochevıdno, chto tekýaıa sıstema mejbıýdjetnyh otnoshenıı ne stımýlırýet akımaty vseh ýrovneı k sozdanııý sobstvennoı bazy razvıtııa – malogo ı srednego bıznesa. Regıony slabo motıvırovany na poısk dopolnıtelnyh ıstochnıkov dohodov. So sledýıýego goda v rasporıajenıe regıonov peredaıýtsıa dopolnıtelnye nalogovye postýplenııa ot MSB. No etogo nedostatochno. NazrelA neobhodımost peresmotra organızaıı bıýdjetnogo proessa na vseh ýrovnıah. Bolshýıý rol v etoı rabote doljno sygrat realnoe vovlechenıe naselenııa v formırovanıe mestnyh bıýdjetov. Raıonnyı, gorodskoı ı selskıı ýrovnı vlastı doljny stat ekonomıcheskı bolee samostoıatelnymı v reshenıı zadach mestnogo znachenııa. Ih prava, obıazannostı ı otvetstvennost sledýet chetko ýregýlırovat v zakonodatelnyh aktah. Trete. Ýpravlıaemaıa ýrbanızaııa ı edınaıa jılınaıa polıtıka. Prınıatye ranee zakony «O statýse stolıy» ı «Ob osobom statýse goroda Almaty» sygralı svoıý pozıtıvnýıý rol, no segodnıa nýjdaıýtsıa v sovershenstvovanıı. Neobhodımo rasshırıt kompetenıı akımatov treh samyh krýpnyh gorodov, v tom chısle ı v oblastı gradostroıtelnoı polıtıkı, transportnoı ınfrastrýktýry, formırovanııa arhıtektýrnogo oblıka. Bolshoe kolıchestvo naselenııa gorodov respýblıkanskogo znachenııa eto ýje ne predmet gordostı, a osnovanıe dlıa obespokoennostı s tochkı zrenııa polnogo obespechenııa soıalno-ekonomıcheskıh potrebnosteı jıteleı. My nablıýdaem perenaselennost krýpneıshıh gorodov ı v to je vremıa nehvatký lıýdskıh ı trýdovyh resýrsov v takıh gorodah kak, naprımer, Pavlodar ı Petropavlovsk, gde sozdaıýtsıa nadlejaıe ýslovııa dlıa prıema novyh jıteleı. Pravıtelstvo doljno prınıat deıstvennye mery po ýpravlenııý mıgraıonnymı proessamı. V svoeı predvybornoı programme ıa otmetıl neobhodımost razrabotkı edınoı jılınoı polıtıkı. Osnovnoı prınıp – povyshenıe dostýpnostı jılıa, osobenno dlıa soıalno-ýıazvımyh sloev naselenııa. Pravıtelstvý neobhodımo razrabotat edınýıý model jılınogo razvıtııa v strane, otoıtı ot praktıkı prınıatııa razroznennyh mejdý soboı programm. Naprımer, v ramkah programmy «7-20-25», kotoraıa ıznachalno predpolagalas kak soıalnaıa, srednıı ýroven semeınogo dohoda zaemıka doljen sostavlıat okolo 320 tys. tenge v mesıa. Lıýdıam s nebolshım ýrovnem dohodov ýchastıe v neı okazalos ne po karmaný. Poetomý v etom godý po ınııatıve Elbasy zapýena novaıa programma «Baqytty Otbasy» s lgotnoı stavkoı v 2% ı pervonachalnym vznosom 10%. Eto vesma vygodnye ýslovııa. Do kona goda ne menee 6 tys. semeı prıobretýt jıle v ramkah etoı programmy. V pervýıý ochered, mnogodetnye semı ı semı, vospıtyvaıýıe deteı-ınvalıdov. S 2020 goda 10 tysıach takıh semeı ejegodno býdýt obespechıvatsıa jılem. Pravıtelstvý sledýet opredelıt chetkıe krıterıı dlıa ýchastııa v programme ı obespechıt ee jestkoe admınıstrırovanıe. Podderjka doljna predostavlıatsıa ısklıýchıtelno tem, kto v neı deıstvıtelno nýjdaetsıa. Moe porýchenıe Pravıtelstvý – v techenıe treh let reshıt vopros predostavlenııa jılıa maloobespechennym mnogodetnym semıam, stoıaım v ocheredı. Ih ý nas okolo 30 tysıach. Grajdanam, kotorye ne raspolagaıýt dohodamı dlıa prıobretenııa jılıa v sobstvennost, nado dat vozmojnost projıvanııa na ýslovııah soıalnoı arendy. Na etı elı k 2022 godý gosýdarstvom býdet vydeleno svyshe 240 mlrd. tenge. Sledýet razrabotat novye mery vovlechenııa chastnogo bıznesa v etý rabotý, zadeıstvovat mehanızmy gosýdarstvenno-chastnogo partnerstva. Lıýdı nedovolny neprozrachnym proessom formırovanııa ı prodvıjenııa ocherednostı prı predostavlenıı akımatamı soıalnyh kvartır. Pravıtelstvý do kona goda sledýet sozdat edınýıý naıonalnýıý sıstemý ýcheta ocherednıkov na arendnoe jıle, a takje na polýchenıe lgotnyh jılınyh zaımov po programme «Baqytty Otbasy». Nesmotrıa na snıjenıe ıznosa kommýnalnyh seteı s 65% do 57%, dannyı pokazatel ostaetsıa vysokım. Krome togo, ız 78 tysıach mnogokvartırnyh domov bolee 18 tysıach trebýıýt remonta. Neobhodımo vydelıt regıonam ne menee 30 mlrd.tenge za dva goda v vıde bıýdjetnyh kredıtov na modernızaııý ı remont jılogo fonda. Porýchaıý Pravıtelstvý predýsmotret dannyı mehanızm ı jestko kontrolırovat effektıvnost osvoenııa etıh sredstv. Bıýdjety razvıtııa regıonov k 2022 godý prevysıat 800 mlrd. tenge. Porýchaıý akımam sovmestno s mestnymı maslıhatamı obespechıt napravlenıe polovıny etıh sredstv na sofınansırovanıe modernızaıı JKH ı reshenıe aktýalnyh soıalnyh problem jıteleı regıonov. Chetvertoe. Razvıtıe ınfrastrýktýry. Ochevıdno, chto jıtelı razlıchnyh regıonov strany ımeıýt raznyı ýroven dostýpa k chıstoı pıtevoı vode, prırodnomý gazý, transportnoı ınfrastrýktýre. Neobhodımo aktıvızırovat rabotý po nıvelırovanııý etogo neravenstva. Po porýchenııý Elbasy zakanchıvaetsıa stroıtelstvo pervoı ocheredı magıstralnoı setı gazoprovoda «Saryarka». So sledýıýego goda býdet nachata rabota po stroıtelstvý raspredelıtelnyh seteı v gorode Nýr-Sýltan ı Karagandınskoı, a v dalneıshem v Akmolınskoı ı Severo-Kazahstanskoı oblastıah. Na etı elı gosýdarstvo vydelıaet 56 mlrd. tenge. V rezýltate bolee 2,7 mln. chelovek polýchat dostýp k prırodnomý gazý. V techenıe sledýıýıh treh let býdet vydeleno porıadka 250 mlrd. tenge na obespechenıe nashıh grajdan chıstoı pıtevoı vodoı ı ýslýgamı vodootvedenııa. V pole zrenııa ıspolnıtelnoı vlastı doljna nahodıtsıa polnaıa ı kachestvennaıa realızaııa programmy «Nýrly Jol». Eto strategıcheskıı proekt, blagodarıa kotoromý deıstvennaıa modernızaııa zatronet vsıý transportnýıý ınfrastrýktýrý. Na etı elı do 2022 goda gosýdarstvo vlojıt bolee 1,2 trln. tenge ınvestııı. Pravıtelstvo ı ranshe vydelıalo ogromnye sredstva, no onı v podavlıaıýem bolshınstve ýshlı v pesok, a tochnee skazat – v karmany chınovnıkov, odnako chıstoı vody, dorog ı procheı ınfrastrýktýry tak ı ne hvataet. Na etot raz Pravıtelstvo ı Parlament, vmeste so Schetnym komıtetom doljny obespechıt absolıýtnýıý effektıvnost ıspolzovanııa bıýdjetnyh sredstv. Pravıtelstvý neobhodımo aktıvızırovat rabotý po ýlýchshenııý ekologıı, rasshırenııý ıspolzovanııa vozobnovlıaemyh ıstochnıkov energıı, kýltıvırovanııý berejnogo otnoshenııa k prırode. V etom otnoshenıı odobrenııa zaslýjıvaet kampanııa «Birge – Taza Qazaqstan!», kotorýıý nýjno prodoljıt. Parlamentý predstoıt obsýdıt ı prınıat novýıý redakııý Ekologıcheskogo kodeksa. V elom Pravıtelstvo v predstoıaıı perıod doljno povysıt effektıvnost svoeı deıatelnostı. Kazahstany jdýt konkretnyh rezýltatov.
Qurmetti otandastar!
Biz elimizdi reformalaýdyń jańa kezeńine qadam bastyq. Osy mańyzdy mindetterdi sapaly oryndaýymyz kerek. Elimizdiń árbir turǵyny oń ózgeristi sezinýi tıis. Men memlekettik organdardan jumysty jedel atqaryp, naqty nátıjege qol jetkizýdi talap etemin. Reformany tek reforma úshin júrgizýge jol berilmeıdi. Árbir mınıstrde jáne ákimde nátıjeli jumystyń negizgi kórsetkishteriniń tizimi bolýy tıis. Sol arqyly olardyń naqty maqsatqa qol jetkizý deńgeıi anyqtalady. Úkimet múshelerine, memlekettik organdar men óńirlerdiń, memlekettik kompanııalardyń jáne mekemelerdiń basshylaryna tıisti reformanyń júzege asyrylýy úshin derbes jaýapkershilik júkteledi. Osyǵan baılanysty, jaqynda tıisti Jarlyqqa qol qoıdym. Bul Jarlyqtyń aıasynda eldegi ahýal, sonyń ishinde aımaqtardaǵy halyqtyń jaǵdaıy saýalnama negizinde naqty baǵalanatyn bolady. Úkimettiń áleýmettik jáne ekonomıkalyq saıasatqa jaýapty qurylymdary qoǵamnyń qajettilikterine sáıkes aldyn-ala naqty jumys júrgizýi qajet. Bul úshin baqylaý, taldaý jáne boljaý júıesin neǵurlym kúsheıtý kerek. Sondyqtan depýtattarymyzdyń ótinishine oraı Parlament janynan Zańnamany zerdeleý jáne saraptaý ınstıtýtyn qurý jóninde tapsyrma beremin. Atalǵan qurylym zańdarymyzdyń sapasyn arttyrýǵa yqpal etýi tıis.
Qadirli qazaqstandyqtar!
Halqymyzdy tolǵandyratyn barlyq máseleler bizge belgili. Osyǵan oraı, ahýaldy jaqsartý úshin is-qımyl jospary ázirlenip jatyr. Bizge zor jaýapkershilik júktelip otyr. Men el taǵdyryna jany ashıtyn árbir azamatqa zor senim artamyn. Qazaqstan – ortaq shańyraǵymyz! Men bárińizdi mereıli mekenimizdi órkendetýge úles qosýǵa shaqyramyn! Syndarly qoǵamdyq dıalog – tatýlyq pen turaqtylyq negizi. Uly Abaı óziniń altynshy qara sózinde «Birlik – aqylǵa birlik» degenin bilesizder. Elbasymyzdyń «El birligi – eń asyl qasıet» degen qanatty sózi – bizdiń aınymas qaǵıdamyz. Bereke men birlik, aqyl men parasat halqymyzdy únemi alǵa bastap keledi. Baǵytymyz – aıqyn, jolymyz – ashyq. Bárimiz birge bolsaq, elimiz budan da zor tabysqa jetedi dep senemin! Barshańyzǵa amandyq, tabys tileımin.
Aqparat kózi: Aqordanyń baspasóz qyzmeti
