V Düniejüzılık köşpendıler oiyndary elordamyzdyŋ törınde dürkırep öttı. “Mūndai ıs-şara kerek pe edı? Sonşama qarajat şyǧyndaudyŋ qajetı bar ma?” degendei sözder de qosa tarady. Al endı būl jobanyŋ maŋyzdylyǧy turaly az-kem bolsa da öz pıkırımdı jazudy jön kördım.
1. Ruhy myqty ūlt - jasampaz ūlt
Būl ıs-şara eŋ äuelı ūlttyŋ ruhyn bır köterıp tastady. Daŋǧoilyq, maqtanşaqtyq deseŋız de öz erkıŋız. Ädette öz-özıne senbegen adam eşqandai jetıstıkke jete almaidy. Tura sol siiaqty ruhy päs ūlt ta jasampazdyq deŋgeige köterıle almaidy.
Ötken qatelıkter men aqtaŋdaqtardan sabaq alamyz. Al tarihtaǧy jetıstıkter ūlt retındegı öz-özımızge degen senımdılıgımızdı arttyrady.
Osynau Köşpendıler oiyndarynda elımız ötken tarihqa saiahat jasap, ejelgı köşpendıler örkenietın közben körgendei keremet äserge bölendı. Öşkenı qaita jaŋǧyryp, ölgenı qaita tırılgendei qazaq elı bır ruhtandy. Boiyndaǧy ūlttyq kody oianyp, özderınıŋ naǧyz tüp-tamyryn tapqandai boldy.
2. Tarihi tanym arqyly otanşyldyq sezımın oiatu
Bız töl tarihymyz ben mädenietımızdı, baiyry önerımız men ūlttyq sportymyzdy közben körgen saiyn boiymyzdaǧia otanşyldyq sezım oiana tüsedı. Ata-babamyzdyŋ ūlanǧaiyr jerdı bılektıŋ küşımen, naizanyŋ ūşymen ǧana emes, aqyl-parasaty men ruhani qūndylyqtarynyŋ arqasynda saqtap qalǧanyn tüisınıp, tüsınemız.
Düniejüzılık köşpendıler oiynynda ärbır aimaq kiız üiler tıgıp, aimaqtaryndaǧy eŋ qūndy jädıgerlerdı özderımen bırge bas qalaǧa ala kelıptı. Abai oblysynan jetken Abaidyŋ Äigerımge syilaǧan er-toqymy köpşılık älı künge talqylap jür. Ūlttyq taǧamdar men kiımder, kiız üidıŋ ärbır bölşegı, än men küi önerı, “Qara jorǧa”, “Qamajai” tärızdı bi önerı bır apta boiy Astananyŋ törınen oryn aldy.
3. Jat aǧymdarǧa qarsy immunitet qalyptastyru
Būl auqymdy ıs-şaranyŋ taǧy bır közge körınbeitın tereŋ mänı bar. Ol jat dıni radikaldyq aǧymdarǧa qarsy ūlttyq immunitettı oiatu. Äsıre dınşılderdıŋ qazaq mädenintıne oqtyn-oqtyn şabuyl jasap, olardyŋ şamalary jetse, bızdı tüp-tamyrymyzdan, töl bolmysymyzdan qoparyp tastauǧa ūmtylyp jürgenı barşaǧa aian. Düniejüzılık köşpendıler oiyndary bai tarihymyzdy, asyl mūramyzdy jarqyratyp aidai älemge körsettı. Sonyŋ arqasynda, ūmyt qalǧan köşpendıler dünietanymy, etnografiialyq elementter sanamyzda qaita jaŋǧyrdy. Eger de ūlttyq bolmysymyzdy joǧaltpasaq, jat dıni aǧymdar bızdıŋ esıgımızden de syǧalai almaityn bolady.
4. Qyz-kelınşekter teŋdıgı
Bız saqtarda Tūmar, Zarinadai el basqarǧan äiel bileuşılerdıŋ bolǧanyn jaqsy bılemız. Al Şyŋǧys hannyŋ şöberesı, Ügedei hannyŋ nemeresı, Haidu hannyŋ qyzy Aijaryq (Hutulun) turaly köbımız habarsyzbyz. Ol turaly keremet aŋyzdy saiahatşy Marko Polo da jazady. Aijaryq äkesı Haidumen bırge joryqqa da attanyp, saiatqa da şyqqan eken. II Düniejüzılık soǧysta Orta Aziia men Ortalyq Aziiadan tek Qazaqstannan ǧana batyr qyzdardyŋ şyǧuy tegın emes. Künı keşegı Köşpendıler oiyndarynda Äliia men Mänşüktıŋ erjürek sıŋlılerı attyŋ qūlaǧynda oinap, sadaq atyp keremet öner körsettı. Mūny körgen şeteldıkter “Bız Qazaqstandy äielder qūqyǧy şektelgen el dep oilauşy edık. Qazaq qyzdarynyŋ qaru asynyp alyp erlermen bırdei at üstınde öner körsetkenı, tūmşalanbai ūlttyq kiım kiıp jürgenı qandai jarasymdy” dep taŋ-tamaşa bolyp tamsanyp jatty. Rasynda, “stan” degen jalǧauy bar memleketterdıŋ basym bölıgınde äielder qauymyna degen közqaras köŋıl könşıtpeidı. Osyndaida “Şırkın-ai, “Qazaq elı”, “Qazaq Respublikasy”, “Qazaqiia” dep atalsaq qoi” dep qiialǧa berıletınımız de bar. Kım bılsın, ol kün de tuar.
5. Ūlttyq turizmge qosylǧan eleulı üles
Atauly şara turaly şeteldık qonaqtardyŋ qazaq mädenietı men tarihyna arnalǧan video reportajdary, blogtary älı de jariialanuda. Zor qyzyǧuşylyqpen, sondai bır jyly jürekpen äzırlengen erlı-zaiypty europalyq blogerlerdıŋ video reportajyn ekı-üş qaitara körıp şyqtym. Ot qoi endı, ot!!! Äleumettık jelıden ıs-şaranyŋ şyǧyny köp, tabysy az bolypty degen syndardy da oqyp qaldym. Negızı osy tektes şarany şaǧyn deŋgeide bolsa da jyl saiyn ötkızu kerek! Sonda ǧana ol qarjylyq tabys äkele bastaidy. Älemde adam sany kün sanap artuda. Ūlttyq turizm salasyn dūrys jolǧa qoia bılsek, ol adamdardyŋ bärı de - tūtynuşylar.
Al ruhani-mädeni qūndylyq, elımızdıŋ immidjı tūrǧysynan alsaq, ıs-şara öz-özın äldeqaida aqtap şyqty. Tıptı būl tūrǧydan alǧanda tabysqa şyqtyq dep aitsaq ta jarasady. Asta-tök qarajat jūmsalatyn şara az emes qoi, bıraq däl mūndai auqymdy ruhani ıs-şaranyŋ qaşan soŋǧy ret ötkenı esımızde joq. Bälkım, ötpegen de şyǧar.
Basqa-basqa, ǧylym men bılımnen, ūlttyq qūndylyqtardan qarajat aiamauymyz kerek. Bılım men ūlttyq qūndylyqtar - qūstyŋ qos qanatyndai qatar jüruı tiıs. Sonda jas tolqyn naǧyz tūlǧa bolyp qalyptasady.
Al ūlttyq turizm salasyna äjepteuır ırgetas qalanǧandai. Endı toqtatpai jylma-jyl osy sürleudı keŋıtıp, damyta beruımız qajet.
Tüiın:
Toi bolǧan soŋ aratūra töbeles te bolady. Keibır toi sol töbelesımen este qalady emes pe? Qazaq pen qyrǧyz arasynda tuyndaǧan daudy aitpaǧanda Düniejüzılık köşpendıler oiyndary joǧary deŋgeide öttı. Aşylu saltanaty el auzynda aŋyzdai tarady. Dimaştyŋ aşylu saltanatyna qatysyp, soŋynan ekı kün qatarynan konsert beruı de öte sättı oilastyrylǧan. Respekt!
V Düniejüzılık köşpendıler oiyndarynyŋ el jüregı - Astanada ötkenı ülken jetıstık boldy. Abryraiymyzdy asqaqtatyp, mereiımızdı üstem ettı. Mūndai ruhani-mädeni ıs-şaralar keşenı basqa jerde emes, däl Elordada ūiymdastyrylǧany - bilıktıŋ ūlttyq qūndylyqtarǧa degen oŋ közqarasyn aiǧaqtaidy. Däl osyndai igılıktı ıste kerı tartpai, kerısınşe jūdyryqtai jūmylyp, auyzbırşılık tanyta bılsek - naǧyz azamattyq ūstanym sol bolmaqşy.
Arman Serıkūly, “Adyrna” ūlttyq portalynyŋ jetekşısı
