Búgin AES salýdy qoldaý jónindegi Halyqtyq shtab Qyzylorda qalasyna keldi. Munda analar qaýymymen, aqsaqaldarmen, aýyl turǵyndarymen jáne eńbek ujymdarymen birqatar kezdesý ótti. Qyzylordalyqtar AES salýdyń mańyzyn jaqsy túsinip, aımaqty jáne tutastaı alǵanda eldi damytýdyń aýqymdy josparyn osy bastamamen baılanystyrady.
Qyzylordada «Anaǵa taǵzym» ortalyǵynda óńirdegi analar qaýymymen kezdesý ótti. Shtab músheleri atap ótkendeı, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ana men balany qoldaý máselesine aıryqsha nazar aýdarady. Jyl saıyn áleýmettik tólemder somasy ósýde, «Ulttyq qor – balalarǵa» baǵdarlamasy jumys isteı bastady, al jýyrda «Keleshek» biryńǵaı erikti jınaqtaý júıesi engiziledi.
Májilis Spıkeri, «AMANAT» partııasynyń Tóraǵasy Erlan Qoshanov ár ana balasynyń densaýlyǵy men jarqyn bolashaǵyna erekshe mán beretinin atap ótti. AES – ekologııalyq turǵyda eń taza, qaýipsiz energııa kózi. Atom elektr stanııasynyń qurylysy kómir ónimderin paıdalanýdy edáýir qysqartyp, qalalardaǵy aýa tazalyǵyn qamtamasyz etedi. Sondaı-aq, AES – bolashaq ınjenerler, energetıkter, ıadrolyq fızıkter, qurylysshylar jáne taǵy da basqa mamandyq ıeleri úshin laıyqty jumys ári kásibı turǵyda órleý.
«Bárimiz myqty da táýelsiz Qazaqstanda, ekonomıkasy damyǵan, bolashaǵy jarqyn elde ómir súrip, eńbek etip, urpaq ósirgimiz keledi. Atom energetıkasy – elimizdiń energetıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etýge, ekologııalyq máselelerdi sheshýge múmkindik beretin, keleshekke baǵdarlanǵan qadam. Sondyqtan, 6 qazanda atom elektr stansasyn salýǵa daýys bere otyryp, biz, eń aldymen, keleshek urpaǵymyzdyń jarqyn bolashaǵynyń negizin qalaımyz», – dedi ol.
Iadrolyq fızıka ınstıtýtynyń bas dırektory Saıabek Sahıev Qazaqstanda AES salýǵa qajet ǵylymı-tehnıkalyq baza men kadrlyq áleýet bar ekenin aıtty. Atap aıtqanda, Almatynyń qaq ortasynda qýaty az reaktor 60 jylǵa jýyq tabysty jumys istep keledi. Onda 700-den astam adam eńbek etedi. Medıınadan bastap ónerkásipke deıingi túrli baǵyt boıynsha zertteýler jasalady. Barlyq jumys MAGATE-nyń tikeleı baqylaýmen júrgiziledi. Munyń bári AES salý kezinde paıdalanylady.
Óńirdegi kópbalaly analar AES túrli salada – úıdegi jylý men ekologııadan bastap, bıznesti damytýǵa jáne jańa kásiporyndardyń paıda bolýyna deıingi mýltıplıkatıvti áser beretin aýqymdy joba ekenin atap ótti. Osyǵan baılanysty, óz eliniń damýyn qalaıtyn ár azamat AES-ti qoldaýǵa tıis. Sondyqtan Qyzylorda oblysyndaǵy analar qaýymy beıbit atomdy qoldap, daýys berýde.
Budan soń Shtab músheleri beton óndiriletin zaýytqa baryp, qurylys salasynyń ókilderimen kezdesti. «Respublica» partııasynyń Tóraǵasy Aıdarbek Qojanazarov beıbit atom qurylys salasy úshin jańa múmkindikter ashatynyn atap ótti. Máselen, AES salý kezinde otandyq qurylys kompanııalary joǵary júkteme alady. Iaǵnı, tek atom stanııasy ǵana emes, sonymen qatar ilespe ınfraqurylym da qosa salynady: kirme joldar, qyzmetkerlerge arnalǵan turǵyn úıler, áleýmettik ınfraqurylym nysandary.
Dalatex tigin fabrıkasynda Shtab músheleri kásiporynnyń eńbek ujymymen ónerkásiptik nysandardy turaqty energııamen jabdyqtaýdyń mańyzyn talqylady. Elektrmen jabdyqtaý problemasy – barlyq óńirge ortaq. Energııa jetispeýshiligi jańa óndiris oryndarynyń qurylýyn tejeıdi. Qyzylorda oblysynda sońǵy eki jylda elektr energııa tutyný kólemi artqany baıqalady. Óńirde ondaǵan turǵyn-úı, áleýmettik jáne ónerkásiptik nysandar iske qosyldy. Bul jelidegi elektr qýatynyń 23%-ǵa tómendeýine ákelip soqtyrdy. Atom elektr stanııasy osy máseleni sheshe alady. Qoldanystaǵy JEO-men salystyrǵanda onyń artyqshylyǵy áldeqaıda joǵary.
Osy kúni Halyqtyq shtab óńirdegi ǵana emes, el aýmaǵyndaǵy jetekshi munaı-gaz óndirýshi kásiporyndardyń biri sanalatyn «Torǵaı-Petroleýmǵa» bardy. Mundaı iri kásiporyndar júıeli jumys isteýi úshin turaqty ári uzaq merzimdi energııa kózi qajet. Sondyqtan munaıshylar aldaǵy referendýmda AES qurylysyna daýys berýge nıetti.
Sonymen qatar, Halyqtyq shtab Syrdarııa aýdany Aqjarma aýylyna bardy. Turǵyndarmen áńgimelesý barysynda Shtab músheleri aýyldyq aýmaqtardy damytý isinde atom elektr stanııasy ashatyn perspektıvalarǵa egjeı-tegjeıli toqtaldy. «Aýyl» partııasynyń Tóraǵasy Serik Egizbaev kún erteń elektr energııa tapshylyǵy týyndaı qalatyn bolsa, bul aldymen aýyldyq jerlerde seziletinin atap ótti. Osy oraıda, ol aýyl turǵyndaryn 6 qazanda el ıgiligi úshin mańyzdy sheshim qabyldaýǵa jáne AES qurylysyn qoldaýǵa shaqyrdy.
Sondaı-aq, Shtab músheleri Qazaqstan aýmaǵyna kúrish ósiretin sharýashylyqtarymen tanymal Naǵı Ilııasov atyndaǵy aýylǵa baryp, turǵyndarmen kezdesti. El aýmaǵyndaǵy sharýalar men fermerler AES-tyń mańyzyn atap ótýde. Senimdi ári uzaq merzimdi energııa kózi aýyl sharýashylyǵynyń damýyna aıtarlyqtaı kóp múmkindik beredi. Bul – jylyjaılar salý, egis alqaptaryn keńeıtý, aýylda jańa óndiristik jáne áleýmettik nysandar turǵyzý. Munyń bári otandyq agroónerkásip kesheniniń básekege qabiletin birneshe ese arttyrady. Osy oraıda, Qyzylordadaǵy aýyl turǵyndarynyń pikirinshe, halyqtyń AES qurylysyn qoldaýy – taǵdyrsheshti qadam ári bolashaq urpaqqa degen shynaıy qamqorlyq. Sondyqtan barsha qazaqstandyq aldaǵy referendýmǵa belsendi qatysyp, AES qurylysyna daýys berýge jáne elimizdiń damýyna óz úlesin qosýǵa tıis.
