Elimizde zeınetaqy aýdarymdarynyń jańa erejeleri qabyldanyp, Kelesi jyldyń 1 qańtarynan bastap ár qyzmetkerdiń jeke zeınetaqy shotyna aı saıyn jalaqynyń 15 paıyzy aýdarylyp otyrady. Iaǵnı ár jumys berýshi qyzmetkerdiń 10 paıyzdyq mindetti zeınetaqy jarnasynan bólek, óz qarajaty esebinen 5 paıyz zeınetaqy jarnasyn aýdarýǵa mindetti.
Eń qyzyǵy, dál osy 5 proent zeınetaqy jarnasy jeke tulǵalardyń menshigi bolyp sanalmaıdy. Tipti qaıtys bolǵannan keıin de muraǵa qaldyrylmaıdy. Qarajat biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qorynyń aktıvinde bolady. Jáne zeınetkerler arasynda qaıta bólinedi. Mamandar bul jańashyldyqty engizbes buryn álemniń úzdik tájirıbelerine súıengenin aıtady.
Ár azamattan 10-15 paıyz jınap otyrý – bul zańdastyrylǵan tonaýdyń bir túri
Rasýl Jumaly, saıasattanýshy:
Zeınetaqy qorynyń birden-bir maqsaty – ol zeınet jasyna kelgende azamattyń ózin-ózi asyraý múmkindigi. Qazirgi shyǵyndarǵa qaraǵanda zeınetkerlikke shyqqanda ol aqsha qazaqstandyqtarǵa jetpeıtin syńaıly. Áıteýir árqaısymyz zeınetaqy qoryn toltyrýyn toltyramyz. Oǵan bizdi májbúrlep qoıǵan. Biraq sol aqshany azamattarǵa qaıtarýǵa kelgende kúmán, kúdik óte zor. Al ár azamattan 10-15 paıyzyn jınap otyrý – bul zańdastyrylǵan tonaýdyń bir túri. Jańa bir salyqtyń túri. Salyq tólenedi, biraq qaıtarymyn biz kórmeımiz. Bul taǵy da óz bylyqtaryn, jyrtyqtaryn jamaýdyń tásili. Óz olqylyqtaryn ózderinen kórmeıdi, onyń esebin óteýge qoǵamdy júktep qoıady. Sol baıaǵy jyrtyqtaryn jamaý kerek, oǵan ózderiniń qarajaty joq.
Sol úshin qaıtadan halyqtyń esebinen sol bes paıyz arqyly alyp otyrady. Bilýimshe, bes paıyz tólem azamattardyń jeke ózinen emes, jumysqa qabyldaýshy kásiporyndardan, orta jáne shaǵyn bıznes mekemelerine júktelgen. Biraq onsyz da áreń kún kórip otyrǵan olar qazirgi aıanyshty jaǵdaıynan beter úlken daǵdarysqa ushyraýy múmkin. Tipti keıbireýi múldem jabylady. Sóıtip jumyssyzdyqty odan ári kóbeıtedi. Bul qaıtadan áleýmettik qıyndyqtarǵa alyp keledi. Qazir álemdik ekonomıkalyq daǵdarysqa enip otyrmyz, osyndaı sapasyz sheshimderdiń nátıjesine sol jaǵdaıǵa kelýimiz ábden yqtımal.
Jınap jatqan zeınetaqymyzǵa keıin jete de almaı qalatyn sııaqtymyz
Denıs Krıvosheev, bloger:
Zeınetaqy júıesi árqashan bolǵan. Biraq ómirdiń basynan aıaǵyna josparlaý quraly retinde keńestik zamanda quryldy. Ol jınaqtaýshy bolmady, qımyl-áreketke oryn joq edi, sol zamandaǵydaı barlyǵy teńestirilgen, dıfferenıaldy boldy. Birikken zeınetaqy tap osy ýaqyttaǵy shyǵyndardy óteýge tıimdi bolatyn, al jınaqtaýshy zeınetaqy qory ınflıaııa, basqarylmaıtyn defolt sııaqty basqa da faktorlarǵa táýeldi. Ol ásirese turaqsyz, damýshy ekonomıkalar úshin qaýipti. Qosymsha paıyzǵa keler bolsaq, ol kútilgen nárse edi. Halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵy ósip jatyr, al zeınaqymen qamtamasyz etýge aqsha jetkiliksiz, ınflıaııa jep jatyr. Qazirgi bizdiń jınap jatqan zeınetaqymyzǵa keıin jete de almaı qalatyn sııaqtymyz.
Meniń pikirim ózgergen joq, bizdikindeı shaǵyn, osal ekonomıkalar úshin jalǵyz sheshim - birikken zeınetaqy qory. Al qartaıǵanda jaqsy ómir suremin deýshiler úshin jeke, saqtandyrylǵan jáne ındeksaııalanatyn qorlar jaqsy sheshim bolmaq.
Esenǵazy Qýandyq, Tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor, «Saıasattaný negizderi» kitabynyń avtory:
Jalpy kez-kelgen zań adamǵa qyzmet etý kerek. Jaqsy ómir súrýi úshin ony qamtamasyz etýi qajet. Al bizdiń memlekette bul basqasha. Bıýdjettegi aqsha azaıdy, jer-kókten alatyn aqsha joq. Sonyń ornyn toltyrýdy bes paıyz ósimmen qarastyryp otyr dep oılaımyn. Bul halyqqa jasap otyrǵan zorlyq, zańsyz nárse. Bul jerde eshqandaı negiz joq.
Bylaısha aıtqanda, qoldaryndaǵy bılikterin paıdalanyp halyqqa zorlyq jasap otyr. Bul eshqandaı paıda ákelmeıdi. Qazir zeınetaqyny tólep jatyr, biraq erteń onyń qyzyǵyn qaı ýaqytta kóredi. Erteń ol adam ólip qalsa she? Sondyqtan bul baryp turǵan bıliktiń álsizdigi, qateligi, halyqty oılamaıtyndyǵyn kórsetedi. Ózim qarsymyn. Negizi zeınetaqy kerek emes nárse. Áıtpese munyń halyqqa bir tıynnyń da paıdasy joq.
Zeınetaqy tóleminiń mólsheri 5 paıyzǵa ósýine qarsymyn
Erlan Saırov, saıasattanýshy:
Memleket basqa elderge qarap osyndaı sheshim shyǵarǵan bolýy kerek. Negizi básekelestik jasaǵan durys. Biraq bul jumys asyǵystyqtan jasalynyp otyr. Salymshylar salǵan aqshasyn kúndelikti kórip otyratyndaı etip oılastyrý kerek. Óz basym zeınetaqy tóleminiń mólsheri 5 paıyzǵa ósýine qarsymyn. Halyqqa bul júıe qolaısyz. Paıyzdy kóbeıtpeı, kerisinshe salymdardyń paıdasynyń kóbeıgenin qarastyrý kerek. Salymnyń óziniń ońtaılyǵyn jasaǵan jón. Zeınetaqyǵa salǵan salymyn kóptegen adamdar jasy jetpeı alyp jatyr, degenmen bul júıede ádilettilik kerek. Odan da salymnyń tólem paıyzyn kóbeıtpeı, kerisinshe zeınetaqynyń ósýin qarastyrý kerek.
Derekkóz: Stan.kz,Anar DÁÝKEN.
"Adyrna" ulttyq portaly
