Ekonomıkanyń damýyna irgeli ǵylym men qoldanbaly ǵylymnyń qaısysynyń úlesi basym. Bul suraqqa ǵylym doktory, Nazarbaev ýnıversıtetiniń assıstent professory, UǴA akademıgi ári Azııa qurlyǵy boıynsha The Ferran Sunyer i Balaguer Prize halyqaralyq syılyǵynyń ıegeri Dórbethan Suraǵan jaýap berdi, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly.
«Árıne qoldanbaly ǵylym ekonomıkaǵa úlken kómek, qarjy ákeletin sala. Shyn mánisinde tehnologııa ákeledi. Jalpy ýaqyt boıynsha qaraıtyn bolsaq irgeli ǵylymnyń ultqa, memleketke, elge jáne álemdik deńgeıde ákeletin paıdasy qoldanbaly ǵylymnan kem emes. Mysal retinde bizde negizgi talap ǵylymǵa, úkimetke bolsyn. Al ol talapty kim qoıady, halyq qoıady. Biz qarapaıym halyq retinde qalta telefonyn, teledıdarlardy, qymbat mashınalardy jáne kúndelikti kóz aldymyzda qoldanatyn tehnologııalardy kóremiz. Qarapaıym adamdardyń talaby mynandaı, «munyń barlyǵy shetelde jasalǵan, bizdiń ǵalymdarymyz qandaı jańalyq ashty» degen suraq qoıady. Biraq ondaı tehnologııalyq jetistikterge ǵalymdardyń qatysy joq ekenin qarapaıym halyq túsine bermeıdi. Osydan «irgeli ǵylym ne úshin qajet» degen suraq týyndaıdy. Jańalyqtar ashylyp jatyr, biraq ol sizdiń tońazytqyshyńyzǵa tamaq salyp bermeıdi. Sizge birden sapaly, jaqsy mashına jasap bermeıdi.
Jalpy ǵylymnyń jalǵyz maqsaty bar, ol – jańadan tanym qalyptastyrý, bilim jasaý. Mysaly, irgeli ǵylymdy tarıh ǵylymynda qarastyraıyq. Mysaly tarıh ǵylymy biz qansha dana, keremet batyr bolǵanymyzdy túsindirý úshin kerek emes. Tarıh ǵylymynń qarapaıym maqsaty bar, ol – ótkendi bilý. Al ony qoldanasyz ba, joq pa ol ǵalymnyń sharýasy emes, ony ár adam sheshedi. Irgeli ǵylym degenimiz joǵary bilimniń tiregi. Halyqqa túsiniktirek etip jetkizetin bir sóz bar. Haıp bolyp ketti ǵoı. Biz «jasandy ıntellekt» dep jatamyz. Al jasandy ıntellektini jasaý úshin saýatty, ıntellektisi joǵary jastarymyz qajet. Ol úshin olardy oqytýymyz kerek. Al olardy oqytý úshin qarapaıym matematıka muǵalimi kerek. Ol muǵalimder álemdik deńgeıde ǵylymmen aınalysyp júrgen bolýy qajet. Ǵylymda qormada degen sóz bar. Qazirgi tańda ǵylymmen aınalysyp júrgen adam joǵary deńgeıde sapaly bilim bere alady. Solaı matematıkany alatyn bolsaq, ınjenerlerdi, jasandy ıntellektpen aınalysatyn jastardy daıyndaý úshin matematıkanyń negizderin berý kerek. Jasandy ıntellektimen aınalysý úshin tizimder barshylyq, biz sol tizimder boıynsha zamanaýı talaptarǵa saı sabaq berip, ıntellektýaldyq potenıaldy joǵary deńgeıde joǵary ustaýymyz qajet», – deıdi jas ǵalym.
