Ekonomikanyŋ damuyna ırgelı ǧylym men qoldanbaly ǧylymnyŋ qaisysynyŋ ülesı basym. Būl sūraqqa ǧylym doktory, Nazarbaev universitetınıŋ assistent professory, ŪǦA akademigı ärı Aziia qūrlyǧy boiynşa The Ferran Sunyer i Balaguer Prize halyqaralyq syilyǧynyŋ iegerı Dörbethan Sūraǧan jauap berdı, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
«Ärine qoldanbaly ǧylym ekonomikaǧa ülken kömek, qarjy äkeletın sala. Şyn mänısınde tehnologiia äkeledı. Jalpy uaqyt boiynşa qaraityn bolsaq ırgelı ǧylymnyŋ ūltqa, memleketke, elge jäne älemdık deŋgeide äkeletın paidasy qoldanbaly ǧylymnan kem emes. Mysal retınde bızde negızgı talap ǧylymǧa, ükımetke bolsyn. Al ol talapty kım qoiady, halyq qoiady. Bız qarapaiym halyq retınde qalta telefonyn, teledidarlardy, qymbat maşinalardy jäne kündelıktı köz aldymyzda qoldanatyn tehnologiialardy köremız. Qarapaiym adamdardyŋ talaby mynandai, «mūnyŋ barlyǧy şetelde jasalǧan, bızdıŋ ǧalymdarymyz qandai jaŋalyq aşty» degen sūraq qoiady. Bıraq ondai tehnologiialyq jetıstıkterge ǧalymdardyŋ qatysy joq ekenın qarapaiym halyq tüsıne bermeidı. Osydan «ırgelı ǧylym ne üşın qajet» degen sūraq tuyndaidy. Jaŋalyqtar aşylyp jatyr, bıraq ol sızdıŋ toŋazytqyşyŋyzǧa tamaq salyp bermeidı. Sızge bırden sapaly, jaqsy maşina jasap bermeidı.
Jalpy ǧylymnyŋ jalǧyz maqsaty bar, ol – jaŋadan tanym qalyptastyru, bılım jasau. Mysaly, ırgelı ǧylymdy tarih ǧylymynda qarastyraiyq. Mysaly tarih ǧylymy bız qanşa dana, keremet batyr bolǧanymyzdy tüsındıru üşın kerek emes. Tarih ǧylymynŋ qarapaiym maqsaty bar, ol – ötkendı bılu. Al ony qoldanasyz ba, joq pa ol ǧalymnyŋ şaruasy emes, ony är adam şeşedı. Irgelı ǧylym degenımız joǧary bılımnıŋ tıregı. Halyqqa tüsınıktırek etıp jetkızetın bır söz bar. Haip bolyp kettı ǧoi. Bız «jasandy intellekt» dep jatamyz. Al jasandy intellektını jasau üşın sauatty, intellektısı joǧary jastarymyz qajet. Ol üşın olardy oqytuymyz kerek. Al olardy oqytu üşın qarapaiym matematika mūǧalımı kerek. Ol mūǧalımder älemdık deŋgeide ǧylymmen ainalysyp jürgen boluy qajet. Ǧylymda qormada degen söz bar. Qazırgı taŋda ǧylymmen ainalysyp jürgen adam joǧary deŋgeide sapaly bılım bere alady. Solai matematikany alatyn bolsaq, injenerlerdı, jasandy intellektpen ainalysatyn jastardy daiyndau üşın matematikanyŋ negızderın beru kerek. Jasandy intellektımen ainalysu üşın tızımder barşylyq, bız sol tızımder boiynşa zamanaui talaptarǧa sai sabaq berıp, intellektualdyq potensialdy joǧary deŋgeide joǧary ūstauymyz qajet», – deidı jas ǧalym.
Basqa materialdar
Adyrna.kz ūlttyq portalynyŋ maŋyzdy aqparattaryna jazylu
Soŋǧy jaŋalyqtar turaly habardar bolyŋyz