Sredı kazahskıh tradııı est osobennye ı ochen redkıe. Naprımer, kolybelnoe svatovstvo - Besik quda, o kotorom seıchas mojno ýznat tolko ız knıg. V jıznı ono ýje pochtı ne vstrechaetsıa.
Besik – detskaıa krovatka, ızgotovlennaıa ız dereva. Otnoshenıe ý kazahov k neı ochen trepetnoe. Besik na pervyı vzglıad ochen prosta. No malo kto znaet, chto sostoıt kolybel kak mınımým ız vosmı sostavlıaıýıh. A pelıonok, podýshek ı drýgıh prınadlejnosteı, takıh kak «shı», «jorgek», «jaıalyk», «kýs tosek», naschıtyvaetsıa ne menee dvenadatı.
Besik byvaet dvýh raznovıdnosteı. Tradııonnaıa kolybel stavıtsıa na zemlıý, a vtoraıa, kotoraıa redko ıspolzýetsıa, podveshıvaetsıa na verıovký ı nazyvaetsıa «shangıldek».
Issledovatel kazahskoı kýltýry Jardem Keıkın pıshet, chto besik – eto svıaennoe gnezdo, kotoroe oberegaet rebenka ot syrostı, prohladnogo vetra ı znoıa.
Kazahı - narod, kotoryı prıderjıvaetsıa pravıla «Birinshi baılyq densaýlyq» (pervoe bogatstvo - zdorove).
Poetomý zdorovıý rebenka kazahı prıdavalı bolshoe znachenıe. Novorojdennogo klalı v besik, znaıa, chto eto sposobstvýet pravılnomý razvıtııý tela. Do sıh por chasto povtorıaetsıa poslovıa, v kotoroı zalojena glýbokaıa ıdeıa: «El bolamyn deseń besigińdi túze» (eslı dýmaesh o razvıtıı strany, ne prenebregaı detskoı kolybelıý). Vyskazannaıa mnogo vekov nazad narodnaıa mýdrost podrazýmevaet, chto vospıtanıe rebenka nachınaetsıa ımenno s kolybelı.
Jıznelıýbıvyı kazahskıı narod vsegda vıdel smysl jıznı v detıah, vnýkah ı pravnýkah. Poetomý kazahı mechtaıýt jenıt synoveı ı vydat zamýj dochereı, chtoby te obzavelıs svoımı semıamı ı ý nıh vsıo bylo horosho. Imenno eto schıtaetsıa samym glavnym dolgom rodıteleı. Tak kazahı pomogaıýt molodomý pokolenııý stanovıtsıa sılnee pered býdýımı ıspytanııamı.
Kajdyı kazah mechtaet o horoshem ı tesnom otnoshenıı so svatamı - eto sposobstvýet ýkreplenııý molodoı semı. O býdýem svoıh deteı onı zadýmyvalıs eıo s samogo dnıa ıh rojdenııa, a to ı do nego. Tak ı poıavılas tradıııa «Besik quda» (kolybelnoe svatovstvo), stavshaıa rezýltatom bolshogo ývajenııa ı tesnoı drýjby mejdý lıýdmı. Stat «Besik quda» (kolybelnym svatom) predlagalos ımenno ochen blızkomý drýgý. Zachastýıý takaıa dogovorennost sposobstvovala eıo bolee tesnym otnoshenııam ı ýkreplenııý prejneı drýjby. Syn ı doch roslı, s detstva znaıa, chto rodıtelı eıo prı ıh rojdenıı stalı kolybelnymı svatamı, poobeav drýg drýgý ne narýshat dannogo slova, krepko pojav rýkı ı zakrepıv soglasıe krepkım obıatıem. Kogda detı podrastalı ı dostıgalı sovershennoletnego vozrasta, ıh jenılı ı spravlıalı toı.
Inogda dva drýga moglı vyskazat namerenııa stat besik quda – kolybelnymı svatamı, v to vremıa, kogda ıh jeny bylı eıo beremenny, to est do rojdenııa deteı. Takoı slýchaı opısan v narodnom epose «Qozy Kórpesh – Baıan Sulý». Ochen bogatye Sarybaı ı Karabaı znakomıatsıa, vstretıvshıs v shırokoı stepı, reshaıýt podrýjıtsıa ı rasskazyvaıýt drýg drýgý o svoıom neschaste. Onı ýznaıýt, chto ý oboıh net deteı, ı dogovarıvaıýtsıa, chto eslı ıh jıony rodıat malchıka ı devochký, oty pojenıat ıh. O tom, kak eto slýchılos, povestvýıýt sledýıýıe strokı:
Ekeýmiz de shyraǵym jasqa jettik,
Dúnıeden perzent súımeı armanda óttik.
Endeshe ıt aıdaǵan baı ekenbiz.
Kel, dos bolsaq qaıtedi, qııamettik?!
Allanyń ámirine kóniselik,
Kózdiń qyry túskenin kóriselik,
Ul týar da, qyz týar zaman bolsa,
Ýaǵydamen qalyńsyz beriselik.
...
My dojılı do segodnıashnıh dneı,
Ý oboıh ý nas net svoıh deteı.
My bogaty, vsego, chto est ý nas, ne schest.
Tak býdem drýzıamı, dlıa mýjchın eto chest!
My prıkazý Allaha povınovatsıa doljny,
Pod okom ego býdem vechno drýjny.
Eslı rodıatsıa ý nas syn ı doch,
Pojenım ıh, skajem kalymý «proch»!
Narodnyı epos «Qozy Kórpesh – Baıan Sulý» svıdetelstvýet o tom, chto eta tradıııa byla rasprostranennoı.
Tradıııa v 20-m veke
O tradııı «Besik quda» (kolybelnoe svatovstvo) napısal v svoıh vospomınanııah velıkıı artıst kazahskogo teatra ı kıno Kanabek Baıseıtýly:
«V tot den, kogda moıa mat razrodılas mnoıý, v nash dom prıshlı dva dorogıh gostıa. Odın ız nıh Kanabek - volostnoı roda naıman, vtoroı chelovek po ımenı Esenbaı. Po narodnoı tradııı, prıshedshıe v radostnyı moment gostı schıtaıýtsıa ochen jelannymı, ım okazyvaetsıa bolshoe ývajenıe. Moı ote ne poskýpılsıa na ýgoenıe, zarezal po takomý povodý jıvnost ı prepodnıos gostıam dorogıe podarkı.
…Kak govorıtsıa v narode, «Syıǵa - syı, syraǵa – bal» (ývajenııý ývajenıe – pıvý med). Vıdat, prııom ı podarkı moego ota tak razvolnovalı Esenbaıa, chto on so svoeı storony toje reshıl otvetıt dobrym postýpkom ı predlojıl: «Ne proshlo ı dvýh-treh dneı, kak moıa jena rodıla doch. Davaı stanem svatamı, pýst detı rastýt zdorovymı ı schastlıvymı». Prı svıdetelstve volostnogo Kanabeka onı krepko pojalı drýg drýgý rýkı ı obnıalıs, tem samym zakrepıv svoı obeanııa. Vot tak ýje prı rojdenıı stalo ıasno, kto býdet moeı nevestoı, kogda ıa vyrastý.
Kazahı eto nazyvaıýt «Besik quda» (kolybelnoe svatovstvo).
Eslı ýchest, chto Kanabek Baıseıtýly rodılsıa v 1905 godý – znachıt, tradıııa «Besik quda» v nachale 20-go veka eıo sýestvovala.
Berdaly OSPAN
naıonalnyı portal "Adyrna"
