Jaŋadan salynyp jatqan üiden päter satyp alǧym keledı. Aldanyp qalmaudyŋ qandai joldary bar?

Qūrylys kompaniiasy tömende atalǧan qūjattardy ūsynuǧa mındettı:

• Tūrǧyn üi salatyn kompaniianyŋ menşıgındegı nemese jalǧa alǧan jer uchaskesınıŋ aktı;
• Keşendı vedomstvodan tys saraptamanyŋ oŋ qorytyndysy bar tūrǧyn üi qūrylysynyŋ joba-smetalyq qūjaty;
• Säulet-qūrylys salasyn memlekettık qadaǧalau organynyŋ qūrylysty bastauǧa qatysty bergen qaulysy nemese eskertpesı.

Qūrylysqa alynǧan jer uchaskesı banktıŋ kepılınde bolatyn jaǧdailar jiı kezdesedı.

– Irı kompaniialar bar, olarǧa kepılde tūrǧan jer qauıptı sanalmaidy, kerısınşe üirenşıktı jaǧdai siiaqty. Al aty da, zaty da joq şaǧyn kompaniialar üşın būl qauıptı boluy yqtimal, – deidı Qazaqstannyŋ qūrylysşylar odaǧynyŋ basşysy Talǧat Erǧaliev.

"Tūrǧyn üi qūrylysyna ülestık qatysu turaly" zaŋǧa säikes Qūrylys kompaniialary üleskerlerdıŋ aqşasyn tartu turaly äkımdıkten rūqsat aluy nemese tūrǧyn üi qūrylysyna kepıldeme beru qorynan kepıldeme aluy tiıs.

– Qazırgı taŋda köptegen qūrylys kompaniialary jaŋadan salynyp jatqan üilerdegı päterlerdı zaŋǧa qaişy tūrǧyda satyp jatqany jasyryn emes. Sondyqtan salynyp jatqan üiden päter taŋdaǧanda qūrylys kompaniiasynan tūrǧyn üi qūrylysyna kepıldık beru qorynyŋ kepıldemesın nemese äkımdıktıŋ rūqsatyn sūrau kerek. Osylaişa kez kelgen azamat ülesker retınde öz qūqyǧyn qorǧaidy, – dedı Almatydaǧy qūrylys kompaniialarymen kezdesu kezınde "Tūrǧyn üi qūrylysyna kepıldeme beru qory" AQ Basqarma basşysy Dulat Jarylǧapov.

Būl jaǧdaida üleskerde nysan salynyp bıletını turaly memlekettıŋ 100 paiyz kepıldemesı bolatyny belgılı. Kepıldeme alǧan qūrylys kompanniialarynyŋ tızımı qordyŋ saitynaornalastyrylǧan.

Eger qūrylys kompaniiasy üidıŋ qazyǧy qaǧyla bastaǧan uaqytta kelısım-şartqa otyrudy ūsynsa, onyŋ üleskerlerdıŋ qarajatyn tartuǧa arnalǧan №1 kärtışkede körsetılgen äkımdık bergen rūqsat qūjattary boluy tiıs. Klient būl lisenziialardy köruge qūqyly.

– Qūrylys kompaniialarynyŋ türı bar. Keibırı brondau, kelısım-şartqa otyrudy qūrylys bıtkennen keiın qaita qarastyrady. Eger kompaniianyŋ naryqta belgılı bır orny bolsa, brondauǧa aqşa qūiuǧa bolady – öitkenı qauıp az. Al eger jaŋa kompaniia bolsa, sonymen qatar jüiesı de bolmasa oǧan qarjy saluǧa keŋes bermes edım. Qazyǧy qaǧylǧan üi bolsa da bärı kompaniianyŋ täjıribesıne tıkelei bailanysty, – deidı Talǧat Erǧaliev.

Kompaniia öz küşımen nemese üleskerlerden tartylmaǧan qarajatpen ǧimarattyŋ qaŋqasyn tūrǧyza alady. Būdan keiın ol tek äkımdıktıŋ rūqsatymen üleskerlerdıŋ qarjysyn tartyp, qūrylysty jalǧastyra alady.

1. Päterdıŋ nemese basqa da ǧimarattyŋ baǧasy. Maŋyzdy tūsy – baǧa öspeuı kerek;
2. Eger ǧimarat kelısım-şartta körsetılgen şarşy audannan kem kölemde salynsa üleskerdıŋ ötemaqysy;
3. Üidıŋ salynatyn negızgı materialdary, sondai-aq naqty päterdıŋ qūny.

Kelısım-şartty mūqiiat oqu kerek.

– "Sız kelısım-şartqa kez kelgen özgerıs engızuge qūqylysyz,öitkenı sız bır tarapsyz. Eger qūrylys kompaniiasymen özgerısterdı kelısseŋız, olardy engızu mümkın bolyp tabylady. Ärine, qūrylys kompaniiasyn kelısım-şartqa özgerıs engızuge köndıru oŋai emes, alaida bärı de mümkın, sebebı QR Azamattyq kodeksınıŋ 380 babyna säikes kelısım-şarttyŋ erkındıgıne sızge qūqyq berılgen, – dep atap öttı qorǧauşy Bahtiiar Ǧalymjanov.

Būǧan zaŋmen tyiym salynbaǧan, alaida sarapşylardyŋ būl tūrǧyda pıkırlerı ärqalai. Qazaqstannyŋ qūrylysşylar odaǧynyŋ basşysy Talǧat Erǧaliev kompaniialardyŋ öz marketingtık bölımderı boluy tiıs dep esepteidı. Olar üleskerlerdıŋ aqşasyn uaqytyly tartu üşın klient bazasyn jasaidy. Kompaniialarǧa rieltorlarsyz, özınıŋ satu bölımı bolǧany jaqsy.

Bırneşe adamǧa bır päterın sata beretın qūrylys kompaniiasyn taŋdamas üşın onyŋ täjıribesı men bedelın eskeru kerek.

– Qūrylys salasynda ülken täjıribesı mol, köptegen salynǧan tūrǧyn üilerı bar, aitarlyqtai mülkı men öte jaqsy abyroi-bedelı bar qūrylys kompaniiasyn taŋdaǧan jön. Ärine, mūndai kompaniialardyŋ päterlerınıŋ baǧasy da köterıŋkı bolady. Esesıne jyljymaityn mülıktı şynymen aluǧa kepıldeme bar. Basqadai jaǧdailarda mūndai kepıldık joq, – deidı Bahtiiar Ǧalymjanov.

Qūrylys kompaniialarynyŋ bır uaqytta bırneşe salynyp jatqan nysandary bolmauy kerek.

– Keide saraŋdyq tübıŋe jetedı. Adam şaşylady, küşın eseptemeidı jäne bırneşe nysandy salyp bıtırıp ülgermeidı. Sonymen qatar qarjylyq josparlau zaŋyn būzady: bır nysannan kelesıne aqşany laqtyruǧa bolmaidy, – deidı qūrylysşylar odaǧynyŋ basşysy.

Kompaniianyŋ salynyp jatqan ekı-üş nysany ǧana boluy tiıs. Äitpese jūmysty uaqytynda bıtıru öte qiyn. Eger nysanda qūrylys-ornatu jūmystary jürmei jatsa, būl qyraǧylyq tanytu kerektıgın bıldıredı. Eger kompaniia salmaqty bolsa onyŋ nysany qorşauly, tölqūjaty men uaqytşa ǧimaraty bolady.

Bastapqy jarnany ne bankke, ne kassaǧa salu kerek. Mındettı türde tübırtek boluy tiıs. Kelısım-şarttary dūrys räsımdelgenıne, toltyrylǧanyna nazar audaryŋyz. Joba-smetalyq qūjat pen kelısım-şarttaǧy mälımetter säikes boluy qajet.

– Dälme-däl şynaiy baǧdarlamalary bolǧany dūrys. 10% bastapqy jarnany berıp, qalǧanyn kelesı 5 jylda tölep bıtetın bolsaŋyz – būl öte kümändı joba. Nemese keide öte tömen baǧada päter satyp aludy ūsynsa – oilanu kerek. Merzımdı qysqartqanda da solai. Mäselen, 500 päterlı ülken üidı 10 aida salyp bıtıruge uäde berdı delık. Nemese 9 qabatty 5 aida bıtıremız dep, ırgetasyn endı qūiyp qoisa äbden oilanuyŋyz kerek, – deidı Talǧat Erǧaliev.

İnvestisiia jäne infraqūrylymdyq damu ministrlıgı öte arzan baǧa, materialdardyŋ qymbattauymen, infliasiiamen bailanysty qauıpterdı esepke almaitynyn atap öttı. Nätijesınde tūrǧyn üi ne salynyp bıtpeidı, ne ūzaq salynatyndardyŋ qataryna qosylady.

Eger qūrylys kompaniiasy etıgı joq etıkşı sekıldı keŋsesız bolsa, oilanyŋyz.

– Keŋse jinaqy, qarapaiym boluy nemese ülken, qymbat boluy mümkın. Būl maŋyzdy emes – öitkenı keibırı közge tüsetın sändı keŋsenı, keibırı qarapaiymdylyqty ūnatady. Alaida kompaniia basşysynyŋ qūrylysta täjıribesı bolsa keŋse ǧimaraty jaman bolmauy kerek, – deidı Talǧat Erǧaliev.

Eşteŋe jasyrmaityn kompaniialar kezdesuler, saiahattar men jiyndar ūiymdastyrady. Olar internette de belsendı, chat qūryp, özderınıŋ saity bolady.

– Sait eşqandai aqparatsyz keşe ǧana qūrylǧandai emes, jandanǧan boluy kerek. Jaqsy kompaniianyŋ bırneşe jyldan berı bılıktı toptary jürgızıp otyrǧan saity bolady.Bailanystyŋ būl türı köŋılge senım ūialatady. Öitkenı qazır elektrondy bailanys basty qūral bolyp otyr. Bärı soǧan nazar audarady, – deidı Talǧat Erǧaliev.

"Tūrǧynüiqūrylysjinaqbankınıŋ" basşysy Läzzat İbragimova Tūrǧyn üige kepıldeme beru qorymen kelısım-şartqa otyrǧan kompaniialarǧa senım artuǧa keŋes beredı.

– Būl qūrylys kompaniiasynyŋ qūrylysqa salǧan 15% öz qarjysy bar. Eger qūrylysty aiaqtamaǧan jaǧdaida ony memlekettık qor aiaqtaidy, – deidı L.İbragimova.

Tūrǧynüiqūrylysjinaqbankı – qordyŋ kepıldıgı bar nysandaryn nesieleitın Qazaqstandaǧy jalǧyz bank.

– Būl qūrylys kompaniiasynyŋ senımdılıgın anyqtaityn bırınşı belgı. 44 qūrylys kompaniiasy qordyŋ kepıldemesın aldy. Olardyŋ 7%-y nysandaryn salyp bolyp, paidalanuǧa berdı. Üi paidalanuǧa berılgende kepıldıgı aiaqtalady jäne qūrylys kompaniiasynda qūqyq belgıleuşı qūjattary paida bolady. Eger, kepıldık bolmasa, nysandy kım aiaqtap bıtıretını tüsınıksız, – deidı Läzzat İbragimova.

Qūrylys kompaniiasy sonymen qatar qūrylysty aiaqtauǧa kepıldık beretın ekınşı deŋgeilı bankterden de kepıldeme ala alady.