Dombyra kúni Erlan Rysqalı án salyp, oǵan Aıda Balaeva tamsanǵan bolatyn. Án salý jaıynda jazylǵan Erlannyń postyna Aıda hanym pikir qosqan soń biz de biraýyz til qattyq. Sosyn álde bir oıdyń ushyn shyǵaryp, tigisin keıin jatqyzarmyz dep edik. Reti kelgen sekildi.
Qaı zamannan ekeni belgisiz. Naýqanshyl bolyp aldyq qoı. Onyń kem-ketigin kim bilsin, áıteýir bir nárseni kúni boıy talǵajaý etetin dárejedemiz. Aýyz -murynnan shyǵyp, toıa jegen de jaqsy shyǵar. Aıtpaǵymyz mynaý, Dombyra kúni bárimizdiń qulaq kúıimiz keldi. Pernemizge qol tıer, tımeste shanaǵymyzdan oı aǵyldy. «Apyraý, áli tiri ekenbiz», - destik keıbireýimiz. Tiri bolatynymyz, dombyra úninen jylqy dúbirin estip, typyrshyǵan qoradaǵy qylquıryqtaı osqyrynyp qaldyq. Alysta shaýyp bara jatsa da álgi júırikter bizdiń de delebemizdi qozdyrǵandaı.
Tipti jaqyndaı túseıik. Dombyra kúni ótimiz jarylyp kete jazdady. Sorlylyq ta soqyrdyń kúıin keshtiretin sekildi ǵoı. Aınalany kórgiń keledi, alaıda janaryń baıaǵyda solyp qalǵan beısharasyń. Oıpyrmaı, álgi dombyrany kún saıyn kúmbirletip qoısaq kim qoı dedi...Sorymyz, múmkin.
Negizinde, «qoı!», - deıtinder bar sekildi. Biz solarǵa tipti qosylamyz da. Qurysyn, dombyradan aýlaq ustaý kerek qazaqty, rýhy oıanyp ketedi. At ústindegi Mahambet jetip keledi, kúı kúmbirimen. Myna jaqtan Qaztýǵan, ana tustan Súgir shyqsa she. Qurmanǵazyny oıatpaıyq. Táttimbette ne sharýamyz bar. Dombyra qajet emes qazir, ol óte qaýipti. «Serpermen» serpilip, «Saryjaılaýdy» saǵynyp júrse qaıtemiz, myna jurt? Atamańyz, «Ata tolǵaýyn» ańsaǵandar bas kóteredi, sosyn. Baıaǵyda bala bitken «Bı kúıine» áýes edi. Bizdiń klasta «Keńesti» tarta almaıtyn bala tabý qıynǵa soǵatyn. Ana klastyń óz orkestri, myna klastyń óz dombyrashylary. Báriniń saýsaǵynan kúı sorǵalaıtyn. Ol kún qaıtyp kelse she?
Ol kún qaıtyp oralsa – urlyqshy azaıady. Dombyra ustaǵan qoldyń qylmysqa baratyny sırek. Rýhtanady. Jigerlenedi. Alǵa umtylady. Izdenedi. Baıaǵydy kúı tárbıeleýshi edi. «Boz ingen» oınaǵanda jan dúnıeń bozdaı jóneletin. «Ańshynyń zaryn» alǵash alty jasta estigen edik. Tún uıqymyz buzyldy. Kóz aldymyzda kúıshi de emes. Kúıge negiz bolǵan eki aǵaıyndy jigit. Birin biri abaısyzda atyp alatyn. Túnimen uıyqtamadyq. Jeńge aldynda aqtalyp otyrǵan jigittiń jylaǵany elestep... Nemese «Aqsaq qulan». Áıtpese álgi...
Qoı, toqtataıyq. Myna halyq kúı izdep ketpesin. Nege kerek ol? Sizder Nurǵısa Tilendıevtiń repıtıııasyn kórgen joqsyzdar á?. Áriptesterime rızamyn she? Maestronyń mańyna jolamaǵan. Bir fılm tarıhta qaldyrmaǵan. Muraǵatta. Keshirińiz, Aqtoty hanym, árıne Arhıvte! Arhıvte qaldyrmaǵan. Eger sol repıtıııanyń birinen derekti dúnıe túsirilip, qysqa kúnde qyryq ret berilse efırden, myna dúnıe tóńkerilip túser edi. Sol úshin de rahmet! Sizder Qarshyǵany qanshalyqty tyńdap júrsizder? Durysy – tyńdamaǵan. Ras. Dertke ushyraısyz. Talasbek kúı týraly aıtýshy edi. Ony kóp eshkim quptamady. Óıtkeni kúı tek Talasbekke qana qajet edi. Az-kem dúnıesi jaryqqa shyqty, bilem. Biraq ony nasıhattaýdyń qajeti az. Óıtkeni qazaq qara dombyraǵa qaıta úımeleıdi. Negizinde dombyra tórde ilýli turǵanǵa ǵana qajet aspap qoı.
Dombyra kúni júzdegen oryndaýshylar kúı shertti. Bizdiń arna tikeleı efırde taratty. Orys, ormany ózge ult ókilderi jumysta otyrmyz. Bári birtindep qosýly telebezir mańyna jınala berdi. Áne, kúıdiń qudyreti. Ómirinde dombyranyń tyńqylyn tyńdamaǵandardy da tartyp barady. Birinshi kúı, ekinshisi... Mynaý nıýsrým kúıge toldy. Iyqty qomdap biz otyrmyz. Aǵyl-tegil jylaǵymyz keldi. Bájeńdi tyńdaǵan jurt qalaı turdy eken. Qurmanǵazy men Dáýeltkereıdi tyńdaǵandar she? Tipti Tilendıevti? A, ııa Nuraǵany biz de tyńdadyq. Eki ret. Birinshisi – repıtııada. Ózi shertken joq. «Otyrar sazyn» jýsatyp, órgizdi. Ekinshisinde ózi shertti. Áldebir qonaqta. Múmkin qonaqtar kelmeı turyp. Jumsaq oryndyqqa jutylyp ketkendeı bop otyrǵan maestro dombyrany qolǵa alǵanda ózgerip shyǵa keldi. Áldekimge ursatyndaı eki ıyǵyn kezek qomdap, túri sýyp, qabaǵy túıilip, onsyz da úlken qulaǵy tutas sheke men jaqtyń arasyn túgel jaılaǵandaı boldy. Kózi kúlip turady eken. Meırim sol jaqtan esedi. Sosyn tókti, ketti. Jańbyr jaýdy. Jel turdy. Daýyl soqty. Sosyn dala mamyrajaı kúıge endi. Negizi biz ishte edik. Jańbyrdy, jeldi sezdik. Kúı toqtaǵanda, ornymyzǵa qaıta keldik.
Aıda, hanym! Dombyranyń shalyǵy shyǵar, anany aıtyp, mynaǵan ketetinimiz. Óıtkeni qııal qııaǵa jetekteı jóneledi. Álgi bir oıǵa qaıta oralsaq. Eger urpaq tárıbıesi áli de kún tártibinde tursa, qazaqqa kúıdi qaıtaraıyq. Jyr men termeni qaıtaraıyq. Jylyna bir kún emes. Kún saıyn, bir jyl. Kez kelgen arna keminde bir saǵat dombyrany ulyqtasyn. Dombyrany qoıyp qoı degen sóz emes ol. Biri termege, ekinshisi kúıge, úshinshisi ánge oryn bersin. Jyraý da, jyrshy da bar edi. Emge tappaı qalmaıyq. Kez kelgen oblysta orkestr bar. Solardyń repertýarynan konert usynaıyq. Myna aptada ana oblys degen sekildi. Joba jetedi. Biraq bizdiń BAQ ony jaqtyrmaıdy.
Postymyzdyń kótergisi kelgen júgi osy edi. Túbin túsirip, jetkize almadyq. Óıtkeni dombyrany biz de qazir ona tyńdaı bermeımiz...
Amangeldi Seıithanov
