Keıipkerler:
Qyz
Hatshy
Aıdaýyl
Áıel
Erkek
Dabyrlasa sóılesken Hatshy men Aıdaýyl, lıftke enedi. Artynsha Áıel, Erkek minedi. Aıdaýyl endi tetigin basa bergende asyǵa júgirgen Qyz, entigen enedi.
Qyz. Stop, stop?! Meni de ala ketińizder?!
Aıdaýyl. Der kezinde úlgerdińiz. Sizge qaı etaj kerek edi?!
Qyz. Sol jaǵyn bilmeıdi ekenmyn...Sot otyratyn etajy kerek.
Hatshy. (tetikten san terip) Meniń etajyma baratyn boldyńyz... 7 etaj...
Qyz. A?..Rahmet...
(Qyzǵa oryn bermek bolyp ysyrylǵan Erkek, teńselip ketip Áıeldiń aıaǵyn basyp ketedi.)
Áıel. Aı?! Kózińizge qarasańyzshy?!
Erkek. Keshirińiz?..Myna kisi qysylyp qalmasyn dep...
Áıel. Erkekpisiń degen?! Jas qyzǵa kerek oryn – maǵan kerek emes dep kim aıtty?!
Qyz. Maǵan bola daýlaspańyzdarshy...(Erkekke) Rahmet...
Erkek. Oqasy joq...Arzymaıdy...
Áıel. Eı, romantık...Shamaly jınaqy turyńyzshy?!
Erkek. Keshirińiz...Barym osy...
(Sál júrgennen keıin lıft kidirip baryp, toqtap qalady.)
Áıel. Ne?! Myna lıft toqtap qaldy ma ne?!
Erkek. Kórmeı tursyz ba?!
Aıdaýyl. Týh, osy lıfti esh jolǵa qoımady-aý?! Júıkemdi juqartqanyna,
baqandaı bir aı boldy.
Hatshy. E...Ózderi minbeıtin bolǵan soń, bastyqtarǵa bári-bir...
Áıel. Nemene, bastyqtaryńyz joǵarǵy etajǵa ushyp barady ma?!
Aıbaýyl. Joq, bastyqtardyń lıfti bólek. Bul – kelýshiler men qatardaǵy qyzmetkerlerge arnalǵan.
Áıel. Ońbaǵandar...Eń aqyrsy lıftke deıin bólip alǵan. Onsyz da osy jerge jetiskennen kelmeımiz, endi mine...(saǵatyna qarap) Ah!..Sotymnyń bastalýyna nebári bes-aq mınýt qalypty?! (Aıdaýylǵa) Ana tetikterin jóndep bassańyzshy?! Tútikpen habarlasyńyz?!
Aıdaýyl. Sizsiz de belgi berdim...Shydaı turyńyz...Júrgizip qalar.
Qyz. Ýf?! Men ınternet arqyly qabyldaýǵa jazylǵan ýaqytym bop qaldy. Myna lıfttiń júretin túri bar ma?!
Áıel. Sony aıtam-aý?! Onsyz da ótken joly ana ońbaǵannyń kesirinen sotty búginge aýystyryp edi...Qap?!
Erkek. Hanymdar, sabyr saqtańyzdar...sabyr...Lıftiń toqtap qalǵanyn tómende otyrǵan jaýapty adam endigi bilgen bolar. Sabyrmen kúteıik.
Hatshy. Iá, sabyr saqtaýlaryńyzdy ótinemin...Meniń de sot zalynan kiretin ýaqytym boldy. Sizderden góri – men asyǵyspyn. Sondyqtan...
Áıel. Jónsiz qaqyldaı bermeńizdershi?! Men ǵusap kúıip tursańyz, sabyr saqtamaq túgili, «sabyr» sóziniń bar ekenin umytar edińiz.
Qyz. (telefonynyń óship qalǵanyna tań qalyp) Sizderdiń de telefondaryńyz óship qaldy ma?!
Erkek pen Áıel, dereý telefondaryna úńilip, óship turǵanyn kóredi.
Áıel. (telefonyn shuqylap) Jetpegeni osy edi...Myna jerde telefon qabyldamaıdy ma ne?!
Hatshy. Iá...Áýre bolmańyzdar...Biz qazir eki ortada keptelip turǵandyqtan, telefon qabyldamaıdy.
Qyz. Fý?! Tym qurysa telefonmen eskerteıin dep edim?..
Áıel. (lıftiń tetikterin sabalap) Myna qurǵyrdyń qaı jeri istemeı tur ózi?!
Aıdaýyl. (Áıeldi toqtatyp) Tıispeńiz?! Sonsha sabalap sizge ne kórindi?! Júretin bolsa, sizdiń toqpaǵyńyzsyz da júretin edi ǵoı. Kúte turyńyz dedim ǵoı?!
Áıel. Men kútkenmen, eger, ana sýmaqaı meni kelmedi dep, artyn bir sıpap ketip qalsa qaıtemin?!
Erkek. Týh, kimdi de bolsa sulaıttyńyz...
Áıel. Bári myna senderdiń kesirlerińnen!
Erkek. Keshirińiz, men sizge ne istedim?!
Áıel. Sizdiń de alımet tólemegenińiz úshin sotqa kele jatqanyńyzdy bilip turmyn.
Erkek. Mássaǵan?! Siz ne, sáýegeısiz be?!
Áıel. Alımentten qashyp júrgen «qashaq áke» ekenińizdi bilý úshin sáýegeı bolýdyń qajeti shamaly. Uıatsyzdar?! Bala týǵyzǵandy bilesińder, baǵýǵa kelgende at-tondaryńdy ala qashasyńdar. Sendeı ákelerdi bir aralǵa jınap, benzın quıyp, kúli qalmastaı órtep jiberse ǵoı shirkin?!
Hatshy. Fý?! Sonshalyq óshigip?!. Siz ózi tym qatygez ekensiz?! Adamǵa sonshalyq óshigýge bola ma eken?!
Áıel. Úsh birdeı balamen kóshede qalsań, «jumsaq» bolǵanyńdy kórer edim.
Aıdaýyl. Keshirińiz...Tar lıfti minezderińizben taryltpaı, sál sabyrmen úndemeı tura turyńyzdarshy?!
Jáısiz únsizdik ornaıdy. Aıdaýyl lıftiń tetikterin túrtkilep áýre. Qyz, kózderin tars jumyp sanamaqqa kirisedi.
Qyz. Bir, eki, úshi, tórt, bes, alty...
Áıel. Qaradaı sanamaq oınap, saǵan ne kórindi?!
Qyz. Oı...Keshirińiz...Bala kúngi ádetim...
Áıel. O, qudaı...Adamnyń jany bir tarynyń qaýyzynda tursa, «balalyq shaqpen» oınaıdy ǵoı?!.
Erkek. Qaradaı jan-jaǵyńyzǵa ashýyńyzdy shashyp turatyn ádetińiz jaman eken?!
Áıel. Nemene, myna tar lıftte meni tárbıeleıin dep pa ediń?!
Qyz. Keshirińizder?!. Men jáı...Bala kúnimnen qatty qoryqsam...Ne, qatty qınalǵanda kózimdi jumyp, 100-ge deıin sanaıtyn ádetim bar edi...Qorqynyshyń joǵalyp, úreıiń basylady...Keshirińizder...
Hatshy. Oqasy joq. Bekerge aıtysqannan – sanamaq oınaǵan durys. Qarsy bolmasańyz, qosyla sanaýyma bolady. Bir, eki...
Aıdaýyl. Toqtaı turyńyzdar...Shynymen jaqsy bolsa, men de sanamaqqa qosylaıyn. Qane, kettik!..
Qyz, Hatshy, Aıdaýyl sanamaqqa kirisedi. Erkek sál kidiristen soń, qosyla sanaıdy. Tórteýi birte-birte kúle bastaıdy. Aıdaýyl, kóńildengeni sonsha, túrli kúlkili qaraketter jasaı bastaıdy. Oǵan hatshy men Qyz qosylady. Tórteýi lıftiń taýqymetin umytqandaı.
Áıel. O, qudaı...Oılamaǵan jerden jyndyhanaǵa tap bolamyn dep úsh uıyqtasam túsime kirmepti?!
Aıdaýyl. Ha-ha-ha?! Budan bylaı taǵy bir kepteliske túsip qalsam, sanamaq oınaıtyn boldym.
Hatshy. Qudaı saqtasyn?! «Túspeıin!» dep tileseńshi?!
Qyz. (Aıdaýylǵa) Keshirińiz...Jobamda osynda qyzmettesiz ǵoı deımin?
Aıdaýyl. Iá...Aıdaýylmyn.
Áıel. Aıdaýyl bolsań, myna lıftińdi tezdetip júrgizdir.
Qyz. Aıtaıyn degenim, boıyńyz uzyn eken...Múmkin qolyńyzdy bıikke kóterseńiz telefon istep keter...Myna telefondy joǵary qaraı kóteresiz be?!
Aıdaýyl. Járaıdy...Ákelińiz. (telefonnan baılanys kórindeıdi) Fý...Bári-bir kórinbeıdi...Jobamda, tolqyn qabyldamaıtyn tuıyq qaptalda turyp qaldyq bilem...Toqtaı turyńyz...Bar!..Joq...Oı, bar?!
Áıel. «Bar»-yńyz ne, «joq»-yńyz ne?! Qaısy ózi?! Esi durys adamnyń sózin aıtsńyzshy?!
Aıdaýyl. (kúlimsirep) Ana...Túpkir jaǵyndaǵy buryshtyń eń bıik jerinen ustaıtyn tárizdi...
Qolyndaǵy telefonmen baılanys belgi bergen tusqa jantalasa umtyla bergende Qyzdy qaǵyp ketedi. Ańdaýsyz turǵan qyz Erkekti, Erkek – Áıelge qaqtyǵysyp, Áıel qulap túsedi. Áıeldiń aıaǵyna shalynysqan Aıdaýyl súringende Erkekke urynyp, Erkek – Áıeldiń ústine qulaıdy.
Áıel. A-aaa?! (Erkekti sabalap) Tur...Ústimnen tur deımin saǵan ońbaǵan?!
Erkek. Doǵaryńyz?!. Ádeıi jatyr deısiz be?!
Hatshy. (Erkekti, sońynan Áıeldi turǵyzady) Uryspańyzdarshy?!
Aıdaýyl. (Qyzdy turǵyzyp) Keirińiz...Tepe-teńdikti ustaı almaı qalǵanym...Bir jerińiz aýyryp qalǵan joq pa?
Qyz. Oqasy joq...Eshteńe etpeıdi. Oı, keshirińizder...
Erkek. Oqasy joq...
Qyz. Sizderge jáısizdik týǵyzdym ǵoı deımin...Keshirińizder...Baılanysty izdeımin dep...Himmm. Keshirińizder, denemdi ıgere almaı qalǵanym...
Áıel. Denemdi ıgere almaı qaldym?! Aıtqan sóziniń túrin?! Sen sııaqty «denesin ıgere almaıtyndardyń» kesirinen myna...tar jerde «tamasha» bop turǵanymdy bilesiń be?!
Qyz. Qyzyq eken...Meniń qandaı qatysym bar?! Men de siz sekildi tar qapasta turmyn ǵoı?!
Áıel. Tursyń, árıne...Egerde myna sendeıler bolmaǵanda, altyn basym qor bolyp, «alıment surap» sotqa kelmes edim.
Qyz. Keshirińiz... Túsinsem buıyrmasyn...Meni bireýmen shatastyryp tursyz ǵoı deımin... Men sizdi tanymaımyn...Buryn-sońdy kezdestirgen adamym emessiz...Onyń ústine, sizdiń ala almaı júrgen alımentińizge meniń qandaı qatysym bar?!
Áıel. Sen sııaqty shópjelke aramyzǵa kılikpegende, shańyraǵym shaıqalyp, bala-shaǵam alımentke telmirmes edi!..Oı, sumdyq-aı, osy kúngi qyzdarǵa tań qalamyn?! Baqýat bolsa bir jáıli, «e, aqshasyna qyzyqqan ǵoı» deıtin...Qaltasynda kók tıyny joq erkekti úıine kirgizip alatyndardan qaldyq qoı bálege?!
Qyz. Qaltasynda kók tıyny joq erkekten qutylǵanyńyzǵa qýanbaısyz ba?!
Áıel. Ne?! Kirgizip alǵanyńa máz bolyp turmysyń?!
Aıdaýyl. Keshirińiz, sizdiń shańyraǵyńyzǵa bul kisiniń ne qatysy bar?! Aıtsańyz – adamyna aıtpaısyz ba?!
Áıel. Bul da qarap júrmegen bolar. Erteli-kesh bir estıtin sózi bolǵan soń, estı bersin.
Hatshy. Jalpy siz, jónsiz kılikkendi, orynsyz tıiskendi qoımaıtyn adam ekensiz. Lıfttiń toqtap qalǵanyna bizder kináli emespiz ǵoı?! Sizdiń myna sózderińiz úshin sotqa tartýǵa bolatynyn bilesiz be?! Orynsyz urynbaı, jónińizben turýyńyzdy ótinemin.
Áıel. Ha?!
Erkek. Baıqaýymsha, sizdiń dıagnozyńyz belgili boldy.
Áıel. A?!Nemene, dáriger ma edińiz?! Iá...Ol qandaı dıagnoz?!
Erkek. Óz baqytsyzdyǵy úshin – ózgeden ósh alý...
Áıel. Solaı de?! Óziń myna jerde «asa baqyttylyǵyńnan» tursyń ba?!
Erkek. Joq...Biraq, ol úshin eshkimnen ósh alǵym kelmeıdi.
Áıel. Al, meniń ósh alǵym keledi...Myna sendeılerden...Úsh birdeı balasyn tastap, beti jyltyraǵan kóldeneńderdiń qoınyna kirip alǵandardan óshimdi alǵym keledi.
Hatshy. Aıqaılamańyzshy?! Sotqa keletinderdiń kóbi, ózgeden ósh alýǵa keledi. Nıýtonnyń jańa zańyn oılap taptym dep tursyz ba?! Tanys jáıt...Sondyqtan, jańalyq ashtym dep oılamaı, sabyrmen lıftiń júrýin kútińiz.
Áıel. Onsyz da juqarǵan júıkemdi (lıfti teýip qalyp) myna tar qapas tunshyqtyryp tursa qaıtemin?! (eńirep jiberedi) Ońbaǵan...Ol ońbaǵan taǵy qashyp ketetin boldy...
Hatshy. Siz, tym asa kúıinbeńizshi...Jańa kire beriste shaqyrtý qaǵazyńyz boıynsha tólqujatyńyzdy tirketken joqsy ba?
Áıel. Iá?
Hatshy. Endeshe, beımaral tura berińiz. Siz keshikken jaǵdaıda, sottyń hatshysy tómendegi kúzet bólimimen habarlasady. Kelgenińizdi, ishke kirgenińizdi bilse, mindetti túrde kútedi. Qoryqpańyz.
Áıel. Ýh?! Onysy durys eken.
Erkek. Janymyz ózimizge qaldy ǵoı deımin, jobasy...
Áıel. Al siz, shaqpaı turyńyz.
Únsizdik. Únsizdikten elektr togy júrip jatqandaı qysymnyń arta túskenin turǵandardyń júzinen kórinedi.
Qyz. (Hatshyǵa) «Ózgeden ósh alýǵa keledi» dedińiz be?.. Sizshe ol durys emes pe?!
Hatshy. Ol endi...Árkimge – árqalaı ǵoı. Kóbine japa shegetinder basym sottalady. Keıde tipten, jazyqsyz jalamen sottalatyndar qanshama?!
Áıel. «Jazyqsyz» deıdi ǵoı...Meniń qashaq kúıeýim sııaqtylardyń jazasyn kim beredi, a?! Baýyr eti balasyna alıment tóleýden qashqan ákelerge alıment óndirý az...Ómir boıy moınyna dorba arqalap ótetindeı, shetinen sottaý kerek.
Aıdaýyl. Týh, myna kisini-aı?! Aıdaýyl bop isteıtin bolǵandyqtan, keıde ajyrasýǵa áıelderdiń ózi aryz túsiretinin kezdestiremin. Erkekti kinálaý durys emes.
Áıel. Durys emes?! «Qarǵa – qarǵanyń kózin shuqymaıdy..» de?!
Qyz. Eger...Áıel men Erkek birdeı kináli bolsa she?! Qaısysyn sottaý kerek?!
Áıel. Nemene?! Áıel bala týady...Erkek tastap ketedi...Áıel beısharany ne úshin qosaqtap sottaýy kerek eken?!
Qyz. Teksizder sanyn kóbeıtkenderi úshin...
Áıel. Nemene?! Ne dediń?!
Qyz. Teksizder sanyn kóbeıtkenderi úshin deımin! Qulaǵyńyz durys estimeıdi ma?!
Áıel. Qulaǵym ádemi estıdi. Seniń sóziń estýge tatyıtyndaı bolmaǵan soń surap turmyn?!
Qyz. (Hatshyǵa) Baıqaýymsha, siz de osynda qyzmettesiz ǵoı deımin?
Hatshy. Iá...Sot hatshysymyn.
Qyz. Endeshe, sotqa ákele jatqan aryzymdy sizge ótkizemin ǵoı, á?!
Hatshy. Iá...
Qyz. (sómkesinen alǵan qaǵazyn usynyp) Máńiz...Mynaý Sizge.
Hatshy. Keshirińiz...Aldymen myna qapastan qutylyp alaıyqshy, sosyn tapsyra jatarsyz.
Qyz. (telefonynyń kamerasyn ózine buryp, jyldam sóıleı bastaıdy) Qurmetti adamdar! Aldaryńyzda turǵan sot hatshysy, aryzben kelgen meni qabyldamaı, azamattyq quqyma qol salyp otyr...
Hatshy (telefondy julyp alyp) Járaıdy...Ákelińizshi...(Qyz usynǵan qaǵazdy alyp, tez kóz júgirte bere baqyraıǵan kózdermen Qyzǵa qarap) Mynaý ne shatpaq?!
Qyz. Aryz...
Hatshy. Aryz ekenin kórip otyrmyn...Kimniń ústinen jazyp otyrsyz?!
Qyz. Jazýly tur ǵoı...Saýatyńyz bar, anyqtap oqysańyzshy?!
Hatshy. Saýatty bolmasam sot salasynda istemes edim. Mynaýyńyzdy qalaı túsindik?! (Aıdaýylǵa berip) Bálkim, sen túsinersiń...Mynany oqyshy.
Aıdaýyl. (daýystap oqı bastaıdy) «Meniń sotqa aryz berý sebebim – óz balalaryn jetimhanaǵa ótkizgen kúlli áıelder men erkekterdi sotqa tartýdy, jazalaýdy talap etemin»?..
Hatshy. Ne túsindiń?! (Aıdaýyl basyn shaıqaıdy) Sen de me?..Men de?..(Erkek pen Áıelge burylyp) Sizder she?!(Ekeýi únsiz qalǵan) Demek, sizderge de túsiniksiz... (Qyzǵa burylyp) Bálkim, ózińiz jóndep túsindirersiz? Ádette aryzdy naqtyly adamǵa baılanysty jazady, myna jerde...
Qyz. Túsinbeıtin nesi bar? Siz, memleketimizde qansha jetimhanalar bar ekenin bilesiz be?
Hatshy. Qansha deımisiz?..Bilmeıdi ekenmin.
Qyz. Biz maqtanyp júrgen memleket, álem boıynsha adam basyna shaqqanda, jetimhanalar sany jaǵynan tórtinshi orynda.
Áıel. Ne deıdi?!
Qyz. Jetimder sanyn kóbeıtip, túbi qaıdan shyqqanyn bilmeıtin «teksizder armııasyn» ulǵaıtyp jatqandar kimder?! A?! Sizderden surap turmyn, «teksizder armııasyn» ulǵaıtyp jatqandar kimder?!
Aıdaýyl. Siz qyzyq suraq qoıady ekensiz? Biz, áıgili teleshoýǵa...suraqqa jaýap berýge kelgen joqpyz ǵoı?!
Qyz. Sizderge jáı ǵana «shoý...» Al, ana «teksizder armııasyna» she?! Jastyqqa basy tıisimen «Shirkin, erteń mamam men papam izdep kelse ǵoı?!» degen armanmen, kóz jasyna býlyǵyp uıyqtaıtyn jetimekter úshin de «shoý» deısizder me?!
Aıdaýyl. Keshirińiz...Men sonshalyq oılamaǵan edim...
Qyz. Oqasy joq. Sol sebepti, óz balalaryn jetimhanaǵa ótkizgen kúlli áıelder men erkekterdi sotqa tartýdy, jazalaýdy talap etemin!..
Hatshy. Iá?!.
Qyz. Ne «ıá»?..
Hatshy. Túsinbedim...Sonda, naqtyly kimdi sotqa shaqyrýym kerek?!
Qyz. Sizge ne bolǵan?! «Óz balalaryn jetimhanaǵa ótkizgen kúlli áıelder men erkekterdi» dep baqyraıta jazýly tur ǵoı?!
Hatshy. Siz meni keshirińiz...Sottan jazalaýdy talap etý úshin, aldymen kimnen, ne úshin ekenin naqtyly kórsetýińiz kerek. «Kúlli» degen aty-jóni me?! (Qyz basyn shaıqaıdy) Tegi me?! (Qyz taǵy basyn shaıqaıdy) Endi ne sonda?!
Qyz. Qolyńyzda jazylǵan aryz boıynsha sot ótkizýińiz kerek.
Hatshy. Keshirińiz...Jobamda siz kiretin esikten jańylǵan sekildisiz. Myna kelip turǵan jerińizdi...Himmm. Myna lıft – sot ǵımaratynyń lıfti... Demek, bul mekemeni - «Sot» deıdi...Demek, naqtyly fakt boıynsha, naqtyly jeke tulǵalardan ne bolmasa zańdy qyzmet oryndarynan naqtyly arzy boıynsha jazalaýdy ne jazalamaýdy júzege asyratyn jer. Túsindińiz be?! Mynadaı talap-aryzben siz, sotqa emes – psıhıatrǵa barýyńyz kerek. (Aıdaýylǵa qarap, ıyǵyn qıqań etkizedi) Túsinsem buıyrmasyn?!
Qyz. Túsinbeseńiz – túsindireıin. Men qysqasha...Bir aýyz sózben jetkizýge tyrysaıyn. Men, jaýapkershilikten, qıyndyqtan qashyp, óz nárestelerin jetimhanaǵa tapsyrǵan kúlli erkekter men áıelderdiń sottalýyn talap etemin!
Hatshy. Aldymen durys ataýy jetimhana emes – balalar úıi.
Qyz. Ol – qoǵam úshin solaı, al, myna bizder...Tirideı jat qabyrǵada tárbılengender úshin – jetimhana!..
Hatshy. Á?..Demek, siz, balalar úıinde tárbıelengen boldyńyz ǵoı?!
Qyz. Iá!..
Hatshy. Túsinikti...
Qyz. Túsinikti bolsa, aryzym boıynsha tastandylar legin kóbeıtkenderdiń barshasyn sotqa shaqyrtyńyz.
Hatshy. Ol múmkin emes.
Qyz. Nege?!
Hatshy. Birinshiden – olardyń búginde basqa otbasylary bar, ekinshiden – tapsyrǵan adamnyń aty-jóni qupııa saqtalady, úshinshiden -...
Qyz. Siz, sol qupııany ashý úshin sotqa shaqyrtyńyz!..Qolyńyzdaǵy bılikpen kúlli qupııalardy talqandańyz!..Jazyqsyz náresteniń taǵdyryna balta shapqany úshin, óz basyn kúıttep júrgen «kókekterdi» myna bizderdiń aldymyzda jaýapqa tartyńyz!
Hatshy. Birinshiden – men, nebári sottyń hatshysymyn. Ekinshiden – baqqysy kelmegen balalaryn óz qolymen erikti túrde tapsyryp ketken ata-analardy sottaýǵa zań joq, úshnshiden -...
Qyz. Sizdiń sotyńyz «birinshi men ekinshi»- den turady ma?! Sonda myna bizder, neshinshi oryndamyz?! Jaltarmańyz...Jaýap bermeıinshe myna jerden eshqaıda ketpeısiz!
Áıel. Eı, qaı jerde turǵanyńdy umytyp qaldyń ǵoı deımin?! Tapqan sózin?! Toqtap turǵan lıften qaıda barady deısiń?!
Aıdaýyl. Al, áıtpese?! Bir aı boıy sotqa adam tasyp júrip, mynadaı spektakldi áli kórmeppin?! «Qýyrdaqtyń kókesi...» boldy-aý,á?!
Hatshy. Siz maǵan renjimeńiz...Ár nárseniń tártibi...Zańdy oryndalý joly bar. Sizdiń aryzyńyz boıynsha kimdi sottaýy kerek?!
Qyz. Onyń jolyn sizder tabyńyzydar!..Sizderdiń sheshimderińizdi prezıdentten bastap – qaıyrshyǵa deıin moıyndaǵanda, meniń aryzymdy nege oryndamaısyzdar?! Qalaısha túsinbeısizder...Men...Men, kúıeýge tııýge qorqamyn...
Aıdaýyl. Ne?!.
Áıel. Mynaý ne dedi?!
Erkek. A?..
Qyz. Kúıeýge tııýge qorqamyn deımin!..
Aıdaýyl. Besikten belińiz shyqpaǵan jas qyz emessiz...Túrińiz kemi 22-23-temin dep tur. Kúıeý sizdi jep qoımaıdy. Nesine qorqasyz?!
Qyz. Jaıshylyqta solaı kóriner bolar. Biraq men, kúıeýge shyǵýdyń ózinen emes – kúıeýim kim bolady degen oılan qorqamyn?!
Hatshy. (Aıdaýylǵa)Siz birdeńe túsindińiz be?(Aıdaýyl ıyǵyn qıqańdatady) Sizder she?! (Erkek pen Áıeldiń kózderi baqyraıǵan kúıi únsiz qalǵan) Túsinikti...(Qyzǵa) Kórdińiz be, jalǵyz men emes – myna kisiler de túkke túsinbepti. Men...
Qyz. Nesine tańyrqaısyz?!
Hatshy. Birneshe jyldyq sot qaǵazdaryn júrgizgen tájirbıem bolǵandyqtan aıtsam; Birinshiden – «kúıeýge tııýge qorqatyny» úshin qarastyrylǵan zań joq, ekinshiden - sizdeı sulý qyzdy alýǵa daıyn jigitter órip júrgende... «tııýge qorqamyńyzdy» qalaı túsindik?!
Qyz. Iá...Jigitter órip júr...Biraq, ol jigitterdi men qabyldaı almaımyn.
Áıel. Al, áıtpese?! Joq emes «bar» eken...Bardy qabyldamasań, oǵan kim kináli?! Jalpy, seniń kúıeýge tıgen-tımegeniń kimge mindet?!
Qyz. (eńirep jiberedi) Sebebi sol!..
Hatshy. (tosyn jaıtqa sasqalaqtap) Jylamańyzshy...Qudaı úshin jylamaı, adam ǵusap túsindirińizshi?! Járaıdy...Al, tyńdaıyn...Ne sebepti jigitterdi qabyldaı almaısyz?!
Qyz. Eger ol...Eger ol...
Hatshy. Iá, eger ol?..
Qyz. Eger ol...(jylap jiberedi) Eger ol...
Áıel. Týh, adamnyń ishin keptirmeı, aldymen aıtyp baryp jylasańshy?!
Qyz. Ol jigit...Ol jigit meniń týǵan meniń aǵam...baýyrym bop shyqsa she?!
Hatshy. Ne?!
Qyz. Meni súıgen...Men súıip qalǵan jigit...Meniń belgisiz áke-sheshemnen týylǵan baýyrym bop shyqsa she?! Ne?! Olaı bolýy múmkin emes dep oılaısyz ba?!
Áıel. Qumyrsqadaı qybyrlaǵan adamdardyń arasynan nege tap saǵan «aǵań» kezdesýi kerek?! Adam da oılamaıtyndy oılaıdy eken-aý?!
Qyz. Senbeı tursyz ba?! Menen eki jas úlken qurbym, byltyr kúıeýge shyqty...
Hatshy. Qutty bolsyn...
Qyz. Qaıdaǵy quttylyq?! Surastyra kele kúıeýiniń kim bop shyqqanyn bilesiz be?! Ózin tastap ketken ákesiniń zańdy nekeden týylǵan uly bop shyqty?!!
Aıdaýyl. Ne...Ne dedińiz?!.
Qyz. Súıgen jarynyń týǵan qaryndasy...qandasy ekenin bilgen jigit – asylyp óldi!..
Aıdaýyl. A?!. Sumdyq-aı...Masqara?!.
Qyz. Masqaranyń kókesi sol...Shyndyqtyń beti ashylǵannan sorlaǵan qurbym, toǵyzynshy qabattan sekirip ólgisi kelgende tiri qalyp, julyny zaqymdalyp...Ómirlik tósekte baılanyp jatyr. Al...Bul sumdyqqa kim jaýapty?! Eki birdeı órim jastardyń qasyretine kim kináli?!
Áıel álsirep, qabyrǵaǵa súıengen boıy tizerlep otyra ketedi.
Hatshy. Túsinemin...
Qyz. Túsinemin?! Túsinbeısiz!..Siz túkke de túsinbeısiz?! Túsinseńiz, janyma tıerdeı suraqtar qoımas edińiz. Halyqaralyq jarystarda júldeli oryn ıelenip júrgen balerına – tósekte jipsiz baılanyp jatyr...Aıtyńyzdarshy, urshyqtaı úıiriletin bıshı qurbymnyń óle-ólgenshe tósekke baılanǵan tragedııasyna kim sebepker?!
Hatshy. Iá...Aıanyshty oqıǵa eken...
Qyz. Aıanyshty?! Sizder úshin jáı ǵana «aıanyshty oqıǵa...». Myna bizder...Jatyrdan jylap shyqqan teksiz tastandylar úshin she?! Bilesiz be, bizge qaraǵanda sol qurbym «áke-sheshemdi tapsam» dep erekshe armandaıtyn. Tapty...Qandaı jolmen tapty deseńizshi?! O, qudaı?!. Siz sotsyz ǵoı, aıtyńyzshy...Jazyqsyz náresetelerdiń kúıregen taǵdyryna kim jaýapty, a?! Qurbym men kúıeýiniń ne jazyǵy bar?! Mine, sol sebepti sizge kelip turmyn.
Aıdaýyl. Estimegen – elde kóp...Sumdyq-aı?!
Hatshy. Áıtse de... Mıllıonǵa – bir kezdesetin jaıtqa bola, kúıeýge tııýden bas tartýǵa bola ma eken?!
Qyz. Kelesi mıllıonǵa tap bolsam she?! Ne, olaı bolýy múmkin emes dep oılaısyz ba?! Ana qurbym da solaı... «Ózime januıa tabamyn» dep oılaǵan. Myna sizder, «januıa» sóziniń qadyrin... Bir uıada bas qosyp otyryp sháı ishkennen artyq baqyt joq ekenin uǵynamysyzdar?!
Erkek. Qyzym, sabyr saqtashy...Sózińniń bári oryndy. Taǵdyrdyń talqysyna túskendi kim qalaıdy deısiń. Qatelikter baspaldaǵy bárimizdi sarapqa salady. Qaı jerinen súrinetinińdi qaıdan bilersiń?
Qyz. Men ǵashyqpyn...Kezdesip júrgen jigitimdi ólerdeı súıemin. Onsyz maǵan tirshiliktiń máni joq sekildi... Bir aı buryn ol maǵan úılenýge usynys jasady...Men...Qýanýdyń ornyna qorqyp kettim...Túsinesiz be, úreılendim... «Aǵam bop shyqsa qaıtemin?!» degen úreıden túni boıy kóz ilmeı shyǵamyn. Shynymen solaı bop shyqsa she?! Olaı emestigine anaý, meni tastandyǵa aınaldyrǵan ekeýden basqa kimniń kepili bar?! Aıtyńyzdarshy, qudaıshylyqtaryńyzdy aıtyńyzdarshy... Sonda men... Ómir boıy qorqýmen...úreımen ómirimdi óksitip ótkizýim kerek pe?! Bizdiń kózjasymyzdyń óteýin kim tóleıdi?! Sondyqtan, ana jaýyzdardy...oınap júrip ot basyp, «nátıjege» aınalǵan beıkúná bizderdi «teksiz tastandylarǵa», «teksiz tobyrǵa» aınaldyrǵan áıelder men erkekterdi sotqa tartyńyz!..
Áıel esinen tanyp, qulap túsedi.
Erkek. (Áıeldi súıemeldep) Sizge...Sizge ne boldy?!
Turǵandar ne isterge amal tappaı ábirjip qalady.
Hatshy. Sómkelerińizge salyp alǵan sýlaryńyz joq pa edi?!
Qyz. Jól-jónekeı sý ishetin ádetim joq edi...
Aıdaýyl. Endi qaıttik?!
Qyz, sómkesinen jelpigishia alyp, Áıeldiń betin jelpı bastaıdy.ikózin ashyp, esin jınaıdy.
Erkek. Ýh...Qudaıǵa shúkir?! Uryssańyz – urysa berińiz, tek, ótinem, tala kórmeńizshi?! Adamnyń záresin alyp?..
Áıeldi jabyla súıep, ornyna turǵyzady.
Áıel. Keshirińizder...
Erkek. Oqasy joq...
Aıdaýyl. Men osy Gollıvýdtyń kınosyna kirip ketken joqpyn ba?!
Hatshy. Sen de bir qaıdaǵy Gollıvýdty aıtyp...(lıftiń tetiginiń túbinen aıqaılap) Eı, baqandaı bir saǵattan beri lıftti izdemeı neǵyp otyrsyńdar?» myna qapastan shyǵarasyńdar ma, joq pa?! (qabyrǵasyn sabalap) Eı, tezdetip bizdi shyǵaryńdar! Eı, lıftti qosyńdar deımin?!
Erkek. Jobamda bizdi shynymen umytqan tárizdi...
Aıdaýyl. Qap?!. Búgin erterek jumystan shyǵyp, kezdesýge baramyn dep josparlap qoıyp edim...
Hatshy. (Qyzdy jubatqysy kelgendeı) Siz meni keshirińiz...Oılamaǵan jerden... Iá...Taǵdyrlaryńyz aıanyshty...
Qyz. Al, siz aıamańyz!..Sharanadan shyǵa qatygezdikpen súıegi bekigen bizder «aıaý» degen ekijúzdilikti qabyldaı almaımyz. Áke-sheshesiniń baýyrynda óskenderden bizdiń erekshe aıyrmashylyǵymyz – kólgirsýdi kózsiz kórip, únsiz sezip qoıamyz. Sondyqtan, aıtar sózińizge birden kirisýińizge bolady. (tesilip qaraǵan Hatshyǵa) Ádemiligime qyzyǵyp tursyz ba?! Nesine qysyldyńyz?! Tusymnan ótken erkek kindiktiń moıyny úzilerdeı burylatynyn bilmeıdi ǵoı deımisiz?! Áligi «erkek pen áıeldiń» maǵan syılaǵan jalǵyz syıy osy – sulý ǵyp týǵyzǵandarynda ǵana...Qubyjyq bolmaǵanyma shúkir...
Hatshy. Qubyjyqtyq tek syrt beınege baılanysty ma eken?..
Qyz. «Syrty sulý bola tura – jan-dúnıesi qubyjyqtar bar» degińiz kelip tur ma?!
Hatshy. Ony qaıdan bilip qoıdyńyz?!
Qyz. Jańa ǵana «kólgirsýdi kózsiz kórip, únsiz sezip qoıamyz» degen joqpyn ba?! Basqa-basqa, kitap oqý...Sabaqqa daıyndalý jaǵy jetimhanada jolǵa qoıylǵan. Sizderdiń otbasyly balalaryńyzdan artyq bilmesek, kem bilmeımiz. Sonymen, áligilerdi sottaısyz ba, joq pa?!
Hatshy. «Sottaǵan degen osy eken» dep, bet joq kóz joq, kimdi sottaýym kerek?!
Qyz. Nege bet joq, kóz joq?! Meni tastap ketkender she?!
Hatshy. Jaqsy... (Qyzǵa) Bizge kelmes buryn balalar úıiniń basshylarynan «meni tapsyrǵan adamnyń aty-jóni kim» dep suradyńyz ba?!
Qyz. Suraýǵa mıym jetpedi dep oılaısyz ba?! Suradym...
Hatshy. Al?..
Qyz. Meni...Aıaldamaǵa...Aıaldamanyń oryndyǵyna tastap ketipti...Tym qurysa tegim jazylǵan bir japyraq qaǵazdy qaldyrýǵa qımaǵan...Bilesiz be, men teksizbin?!. Kúlkili... Sonaý kóne ǵasyrda salynǵan ǵımarattardyń jobasyn syzýshylardyń aty-jóni jazylyp qoıylǵan Al, myna bizderdiń, tiri jandardyń naqtyly tegimiz joq. Aınalańyzǵa qarańyzshy...Men sııaqty «teksizder» órip júr...Ákemizdiń kim ekeni...Anamyzdyń kim ekeni belgisiz, kóshede qańǵyp júrgen buralqy ıtter sekildi kil «teksizdermiz»!..
Hatshy. Tym qatty aıttyńyz...
Qyz. Siz qalaı oılaısyz, men úshin myna ómirde «jumsaq» nárse boldy ma?!
Hatshy. Endi...
Qyz. Árıne, aıta almaısyz...Meniń jalǵyz ǵana armanym bar...Meni dúnıege ákelgen «ekeýdi» sottaý!..Qarańǵy qapasqa tastap, jaryq dúnıeni kórýge zar etkizý!..
Aıdaýyl. Siz...Tym qatal ekensiz?!
Qyz. Meni...Sharanadan endi shyqqan myna meni kim aıady, a?! Kishkentaı balanyń esinde eshteńe qalmaıdy dep jatady. Ótirik!..Úsh jasar kezimdegi oqıǵa jadymnan ketpeıdi...Ústime sheshek shyǵyp aýyryp qaldym. Kishkentaı tánim kórgen azabym esime tússe, áli kúnge saı-súıegim syrqyraıdy. Menen de basqa jetimekter tolyp jatqan jetimhanada tárbıeshiler jetispeıtini beseneden belgili jaıt. Saýsaqpen sanarlyq tárbıeshilerdiń ulardaı shýlaǵan tastandyradyń qaısybirine qoldary jete beredi deısiz?!. Óz ata-anamyzdan qatygezdikti kózimiz ashylmaı jatyp kórgen bizderge, olardyń da emesheleri ezilmeıtini jasyryn emes. Meniń ár jarama kim dári jaǵyp otyrsyn...Ýaqtyly dári jaǵylmaǵannan sheshegim asqynyp ketip, tula boıym jaraǵa siresip qaldy. Ár-birden qyshyp, súıekterimdi qaqsatqanda...(eńireıdi) Ystyǵym kóterilip, denemniń ot bolyp janǵany esimde. Ary qaraı...Jobamda sandyraqtasam kerek...Alǵash ret «Mama» degen beıneni kórdim. Qalyń ottyń ortasynan alyp shyǵýyn... Tym quryǵanda ústime sý sebýin ótinip jalbarynamyn. Ol...Burylmady... Túııýli qabaqtarymen, sýyq kózderi óńmenimnen óterdeı tesile qarap, burylyp ketip bara jatty... Alǵash ret eshqashan aıtpaǵan sózdiń aýzyma qaıdan túskeni qaıdam... «Mama...mamataı» dep jylap oıanǵanym esimde...Kózimdi ashqan kezde kórgenim – tárbıeshi apaı dárini jarama batyryp-batyryp jaǵyp jatyr eken. Ár batyrǵanynan shybyn janymnyń kózime kórinetinimen jumysy qaıdan bolsyn?! Tistendim... Jylamaýǵa... Únsiz kónýge tyrystym. Kip-kishkentaı bolsam da, tap sol kezde «qasymda mamataıym bolǵanda tez jazylyp keter edim» dep armandadym. Jańa, meniń sanamaǵyma kúldińizder...Meniń sanamaqpen úreıdi qýalaıtynymdy, sanamaqpen arpalysyp jatyp uıqyǵa ketetinimdi qaıdan túsinersizder?! Siz bolsańyz «tym qatalsyń» dep aıyptaısyz. Qasqyr ekesh qasqyr da bóltirigin arqasyna arqalap júrip aýyzdandyrady eken. Sonda meni jaratqan «ekeý» - qasqyrdan ótken jyrtqyshtar bolǵany ǵoı?! Mine, sizge sottaýǵa degen dálel!..Sebebin jetkilikti keltirdim ǵoı deımin, endi qarsy bolmassyz?!
Aıdaýyl. (jylaıdy) Sumdyq...Sumdy-aı?!
Hatshy. Jylaıtyndaı saǵan ne kórindi?!
Aıdaýyl. Keýdesinde jany bar adam, mynandaı zarǵa qalaı shydaıdy?!
Erkek. Ýh?!. Siz...Bálkim esebin taýyp, myna kisiniń ótinishin oryndatarsyz.
Hatshy. Bárin...Bárin túsinip turmyn. Áıtse de, zań aıasynan asyp, «kúllini» qalaı sottaımyn?! Tym qurysa tegi belgili bolǵanda, sóz basqa bolar edi?!. A...Qyzdy jubatqandaı) Týǵan kúnińiz ben jylyńyzǵa sáıkes sol kúni perzenthanalarda týylǵandardy zerttep kóreıin...
Qyz. Ol jolyn da zerttep qoıǵanmyn...Men aýrýhanada emes, úıde...baıyrǵy jolmen, jasyryn týylyppyn...Áıelder bosanatyn úıde meniń jylymda, aıymda týylǵan sábılerdiń kartotekasyn kótergenmin... Bári ata-analarymen birge ketken. Qaldyrylǵan eshkim joq. Bir aıdyń kóleminde týylǵandardy túgin qaldyrmaı súzip shyqtym...Úreılenýimniń sebebin endi túsingen bolarsyz.
Áıel. (Qyzdyń aldyna qarsy turyp) Men daıynmyn...
Hatshy. Qaıda?!
Áıel. Sotqa...
Hatshy. Qaıdaǵy sotqa?!
Áıel. Myna kisi sizden sotty talap etip tur ǵoı?..
Hatshy. Tursa qaıtedi eken?! Sizge onyń ne qatysy bar?!
Áıel. Myna kisi naqtyly jaýap bermeıinshe bári-bir toqtamaıtyny kórip tur. Sondyqtan, aryzdanýshynyń talabyn qanaǵattandyrý úshin, meni sotqa tartyńyz. (Qyzǵa) Eger, kóz aldyńyzda sot júrse, ózińizdiń talabyńyzdy «qanaǵattandyryldy» dep qabyldaısyz ǵoı, á?!
Qyz. Iá...
Áıel. Bolmaǵan jaǵdaıda she?!
Qyz. Bolǵanǵa deıin osy jerden tyrp etpeı kútemin...Kútýge jyl qajet bolsa – jyl boıy kútemin.
Áıel. Áne...Estidińiz be?! Jyl boıy kútetin ýaqytyńyz bar ma?..Árıne, joq. Sondyqtan, sizdiń qyzmetińizdi qutqarý barysynda meni sotqa tartýyńyzdy ótinemin. Neǵurlym tez bastasańyz – soǵurlym tez aıaqtaısyz. Sotty bastańyz...
Erkek. Men osy jyndyhanaǵa kirip ketken joqpyn ba?!
Qyz. Bolmaıdy...
Áıel. A?! Nege bolmaıdy?!
Qyz. Kináli ekeý bolǵandyqtan, bireýine ǵana sot júrgizýge bolmaıdy. Erkekti de sotqa tartý kerek.
Hatshy. Al, áıtpese?! Bireýi azdaı, ekinshisin talap etedi ózi?! Psıhologta bolmaǵanyńyzǵa biráz bolyp pa edi?!
Qyz. Eger, esi aýǵan deıtin bolsańyz, abyrjymańyz...Esim ornynda. Eki jaqty bettestirmeı, birjaqtama úkimdi qalaı shyǵarmaqsyz?!
Hatshy. Siz ózi...Menen asyp sot bop tursyz ǵoı?!
Qyz. Qolyńyzdaǵy aryzda «áıelder men erkekter» delingen...
Hatshy. Hosh delik?..
Qyz. Áıel tabyldy delik...Erkek qaıda?! Áıel balany kúlge aýnap tappaǵan shyǵar?! «Bala jasaý proessine atsalysqan» áke qaıda?! Erkekti tappaıynsha, sottyń bastalýyna qarsymyn!
Hatshy. Taptym!.. Biz búgin, súıiktim ekeýmiz teatrǵa baramyz dep kelisken edik. Men sizdi teatrǵa ertip aparaıynshy?!
Qyz. Teatrǵa?! Teatrda ne isteımin?!
Hatshy. Aktrısalyqqa usynamyn. Siz bar ǵoı, joq nárseni qatyryp oınaıdy ekensiz. Myna turysymyz «kóńildi komedııa» bop shyǵa keledi...
Qyz. Siz ...Siz meni mazaqtap tursyz ba?! Men sizdi...Men sizdi?!.
Hatshy. Ne, sotqa beremin demekpisiz?! Sot sizge oıynshyq pa?! Áı joq, sháı joq, kim kóringen aryz jazdy eken dep, betaldy sot bola beredi dep kim aıtty sizge?!
Aıdaýyl. Aıqaılamańyz?!
Hatshy. Ne?!
Aıdaýyl. Aıqaılamaı sóıleńiz deımin?! Myna jerdegilerdiń júıkesi qyldan juqaryp turǵanyn kórmeımisiz?! Aıqaıdyń ornyna myna kisiniń talabyna jaýap berińiz. Qajet bolsa – kúlli álemniń áıelderi men erkekterin shaqyrtyńyz! Óz urpaǵyna jasaǵan qııanatyna jaýap beretindeı jaza beretindeı jolyn qarastyryńyz!
Hatshy. Aıqaılamańyz?! Aıaý sezimi tek sizde ǵana bar dep kim aıtty?! Maǵan salsa, tap qazyr qatygezderdiń túgin qaldyrmaı shaqyrtar edim, biraq, naqtyly zań joq qoı?! (jáısiz únsizdik ornaıdy) Ótinemin...Sabyr saqtańyzdar. (Qyzǵa) Baıqaýymsha, talabyńyzdan qaıtpaıtyn sııaqtysyz. Senseńiz, sizge kómekteskim kelip tur. Biraq, jolyn kórmeı turmyn. Men sot emes – jáı ǵana sottyń hatshysymyn.
Áıel. Biz sizdi «sot» dep qabyldaımyz. Jańa ǵana uzaq jyldan beri sot júıesinde jumys isteıtindigińizdi aıttyńyz. Demek, siz úshin sot proessin júrgizý tańsyq emes. Myna lıfttiń júretin túri kórinbeıdi. Bekerge turmaı, quryǵanda bireýdiń talabyn oryndaıyq. Bastańyz... Nesine tańyrqandyńyz, sotty bastańyz dedim ǵoı?!
Qyz. Qarsymyn...Erkeksiz sot júrmeý kerek.
Áıel. A?!
Erkek. (Qyzǵa kúıinip) Myna kisi roline ádemilep kirip barady ǵoı, ózi?!
Áıel. (Erkektiń qarsy aldyna turyp) Mine!..Erkek daıyn!
Erkek. Keshirińiz...Men sizdi tanyımyn ba?!
Áıel. Tanysqannyń kókesi alda...Mynaý – seniń qyzyń!..
Erkek. A?! Ne dedińiz?! Qaıdaǵy qyz?!.Men munda basqa jaǵdaımen... (Hatshyǵa jalbaryna) Keshirińiz...Men alımentti der kezinde tóleı almaǵandyǵymnan sotqa shaqyrylǵan edim. Shyntýaıtyna kelgende, alıment tóleýden qashqanym joq...Tek, byltyrdan beri jumystyń reti kelmeı...
Áıel. Ne sebepti qyzymyzdy jetimhanaǵa ótkizgenimiz úshin menimen birge jaýap ber.
Erkek. Sizge ne kóringen?! Qaıdaǵy qyz?! Qaıdaǵy ótkizý! Bilgińiz kelse, meniń balam nebári tórt jasta. Áıelim – mektepte muǵalim. Sizdi...Kerek deseńiz, men sizdi tanymaımyn.
Áıel. Árıne...Sebebi, sen meni myna qyz boıyma bitkenin bilgen kezde, tastap ketkensiń.
Erkek. Ne deıdi?! Siz...Siz ne dep tursyz?! (ketkisi kelip umtylady. Lıftke soǵylady. Jandalbasamen lıfti toqpaqtaı bastaıdy) Eı, eı, tómendegiler?! Qyrylyp qalǵanbysyńdar?! Júrgizińder?! Eı, lıftti júrgizińder?! Ne pále kóringen... Shetińnen uıyqtap qalǵan ba?! Myna shaıtan alǵyr lıfti júrgizseńdershi, eı?!
Hatshy. Bekerge áýre bolmańyz. Jobasy, tómendegiler túski úziliske shyǵyp ketkenge uqsaıdy.
Erkek. (eki qolyn kóterip) Qudaı úshin, adam ǵusap túsindirińizdershi...Myna jerde ne bop jatyr ózi?! Tosynnan teatrǵa kirip ketken joqpyn ba?!
Hatshy. (ay mysqylmen) Sot zalyna...Jaýap berýge kirip kettińiz.
Erkek. Durys qoı...Alıment tólemegenim...Jaýap berýge kelgenim ras... Biraq, myna kisini birinshi ret kórip turǵandyqtan, tanymaımyn ǵoı?! (Hatshyǵa umtylyp) Keshirińiz... Myna kisideı qyzym ómirimde bolǵan emes. Ózińiz qarasańyzshy...Qaıdaǵy qyzym?! Jas aramyz anaý aıtty alshaq ta emes... Qalaısha «meniń qyzym» bolmaq?!
Qyz. Men siz sııaqty «qashaq ákeni» sottaýyn talap etip kelgenmin. Sondyqtan, jaýap berýge májbúrsiz.
Erkek. (kúlip) Á?!. Endi túsindim...Jobamda jarysqa kórinis daıyndap jatqan boldyńyzdar ǵoı deımin?! Keshirińizder, men artıstik qabyletten jurdaımyn. Alda-jalda bıleý qajet bolsa, birdeme ǵyp ılalaýyma bolady...Men...Men sálden keıin keleıinshi... (ketpek bolady)
Hatshy. Siz sot júıesiniń zańdy qyzmetkerine til tıgizgenińiz úshin basyńyzben jaýap beretinińizdi bilesiz be?!
Erkek. (sasqalaqtap) Oıbaı-aý, myna jerde ne bop jatqanyn durystap túsindiretin jan bar ma ózi?! Qaıdan...qaıda ǵana tap boldym ózi?! Bir jyl tólemegen alımentti eki ese ǵyp qaıtaramyn...Maǵan tıispeńizdershi?!
Áıel. Ruqsatty ana qyzyńnan sura.
Erkek. (Qyzǵa jalbaryna) Ótinemin...Maǵan tıspesinshi, a?
Qyz. Aldymen meniń suraqtaryma jaýap berińiz.
Erkek. Tfý?! (Hatshyǵa jetip baryp) Mynalardyń esi aýyssa da sizdiń esińiz ornynda shyǵar...Myna jerde ne bop ketti ózi, meniń ketýim kerek.
Hashy. Qyzyq ekensiz, sot bastalmaı jatyp ketemińiz ne?! Syrtyńyzdan kólemdi jyl kesip jibersem qaıtpeksiz?!
Erkek. A?! Ne deıdi taǵy?! O, qudaı, qaıda keldim?!
Hatshy. Jaýap berýshiler túgeldendi...Sot proessin bastaımyz.
Erkek. A...Toqtańyz...Toqtaı turyńyz?!
Hatshy. Ne aıtpaqsyz?!
Erkek. Azamattyq quqyǵymdy aıaqqa taptap, orynsyz jerden oıynshyqqa aınaldyrǵandaryńyz úshin, myna turǵan sizderdi sotqa men beremin!
Áıel. Aı, qorqaq beıshara-aı...Sol qorqaqtyǵyń áli qalmapty-aý?!
Erkek. Siz...Siz?!.Siz ne dep tursyz?! Sizdiń esińiz aýǵanmen – meniń esim ornynda! Men sizdi eshqashan kórgen emespin...Sizdeı áıelim de súıiktim de bolǵan emes. Báleńizdi jappańyz! Jolamańyz maǵan?! Men sizdi tanymaımyn dedim ǵoı, tanymaımyn !..
Hatshy. Ol jaǵy túsinikti jaıt...Sondyqtan, aldyńyzda turǵan kisini esińizge túsirip, jaqsylap tanystyramyz. Aıyptalýshy...Sizge qandaı aıyp taǵylyp jatqanymen tanystyraıyn... (Qyzdyń aryzyn oqyp) «Meniń sotqa aryz berý sebebim – óz balalaryn jetimhanaǵa ótkizgen kúlli áıelder men erkekterdi sotqa tartýdy, jazalaýdy talap etemin» delingen.
Erkek. Ne deıdi?! Ha?! Ha-ha-ha?! Aıttym ǵoı sizge...Mynalar esinen aýǵan dep?! Ha-ha-ha?! Men, eshqashan, eshkimdi jetimhanaǵa ótkizgen emespin...Eshqandaı qyz, menen júkti bolǵan emes. Meniń zańdy nekeden týylǵan ulym bar ekeni... Qazyrgi ýaqytta áıelim ekeýmizdiń ajyrasqanymyz ras. Balamnyń jasy nebári 4 jasta. (Qyz nusap) Myna kisini jáne...(Áıelge mysqylmen qarap) Myna kisini ómirimde birinshi ret kórip turmyn. Aıtpaqshy...Myna qaǵazǵa meni «keldi» dep qol qoıyp berińizshi. Erteń «kelmediń» dep taǵy pále salyp júrse...
Hatshy. Keshirińiz...Men sizdi eshqaıda jibere almaımyn.
Erkek. Ne?! Ne dedińiz?!
Hatshy. Ústińizden talap-aryz túsip otyrǵandyqtan, anyq-qanyǵyn ajyratpaıynsha, eshqaıda jibere almaımyn.
Erkek. Men sizge myna kisilerdi tanymaımyn dedim ǵoı, tanymaımyn?! Senesiz be, ómirimde kórgen jandarym emes?! Aıtpaqshy, siz – sot emes, qarapaıysh hatshy ekenińizdi umytyp kettińiz ǵoı deımin?! Hatshylyq jónińizben turýyńyzdy ótinemin!
Hatshy. Keshirińiz...Oılamaǵan jerden qajettilik týyndap ketkendikten, sot bolýyma týra keledi. Sózińizdiń qanshalyq shyndyq ekenin qazir...Jaýap ústinde anyqtaımyz. Eger, esh kináńiz joq bolsa, jolyńyzdan qaldyrmaımyz. Nesine sary ýaıymǵa salynyp tursyz?!
Erkek. O, Qudaı?!
Hatshy. Maǵan kelip túsken talap-aryz boıynsha sot otyrysy ashyq dep jarııalaımyn. Talap-aryzben tolyǵymen tanysqandyqtan, jaýapty bastaımyz. Aldymen Áıel jaýapqa shaqyrylady. (Áıel alǵa shyǵady)
Hatshy. Aryz berýshiniń talabyna saı, Siz, taǵylǵan aıyppen kelisesiz ǵoı?!
Áıel. Iá...Kelisemin...
Hatshy. (Erkekke) Siz, aryz berýshiniń talabymen tanystyńyz ǵoı?!
Erkek. Tanystym. Biraq, men qarsymyn!.. Meniń eshqandaı tastandy qyzym joq, jáne bolǵan da emes. Sondyqtan, meniń qarsy ekenimdi jazyp qoıyńyz.
Hatshy. Qatysyńyzdyń qanshalyq bar-joǵyn tekserý kezinde anyqtaımyz dedim ǵoı sizge?! Sonymen, osy turǵan ekeýińizge birdeı «óz sábıin jetimhanaǵa tastap ketti» degen aıyp taǵylyp otyr. Osy aıyp boıynsha jaýap beresizder.Berilgen jaǵdaıdyń syn kótermeıtin jerde ótkizýge májbúr bolýymyzǵa baılanysty, suraq-jaýap almasý qysqa, ári nusqa bolmaq. (Áıelge)Áıtse de, alǵashqy suraqty sizden bastalyq... «Ana» sózi osy turǵan barshamyzǵa eń ystyq, eń qurmetti sóz ekeni belgili. Dese de, óz náresteńizdi ózekke teýip, balalar úıine tapsyrýyńyzǵa ne sebep boldy?
Qyz. Siz suraqty durys qoımadyńyz.
Hatshy. Jaǵalaspaýyńyzdy ótinemin. Suraq-jaýap ótkizýge men ǵana quqylymyn.
Qyz. Qarsylyǵym joq, tek... «Balalar úıine tapsyrýǵa» degen sózińizge qarsymyn.
Hatshy. Túinbedim?..Jańa ǵana «jetimhanada tárbıelendim» degen ózińiz emes pe?!
Qyz. Tárbıelengenim ras...Tek, meni tapsyrǵan joq, meni aıaldamaǵa tastap ketken.
Hatshy. Ah, ıá... Aıaldamaǵa tastap ketýińizge ne sebep boldy?!
Áıel. Ne sebep bolsyn....Qorqynyshtyń kesirinen.
Hatshy. Sonda siz óz basyńyz úshin qoryqqanda, aıaldamada ıesiz qalyp, qyzyńyz aýyryp qalady degen oıdan qoryqpaǵanyńyz ba?!
Áıel. Qyzdy oılaıtyndaı zaman boldy ma?..Onyń ústine, tap sol sátte óz basyńnan artylardaı záre joq...Qol sozardaı jan tappaı, qorshaǵan úreıdiń jetegine erip ketesiń...
Hatshy. (Erkekke) Aıtyńyzshy...Súıiktińizdiń júkti bolǵanyn bilisimen, qashyp ketýińizge ne sebep boldy?!
Erkek. Aramyzda eshqandaı mahabbat joq, jáı, kóńil kóterýden paıda bolǵan balany qaıtpekpin?!
Áıel. Ońbaǵan?! «Óldim-taldym» dep, sońymnan súmeńdep qalmaı qoıǵanyń qaıda?!
Erkek. «Qyzdy – kim aıttyrmaıdy, qymyzdy – kim ishpeıdi»?! (Sotqa) Meni ne úshin sotqa tartyp jatqanyńyzdy túsinbeımin...Qyz bala degen aldymen abyroıyn oılaýy tıis qoı?!
Áıel. Durys aıtasyń, «abyroıymdy oılaýym kerek edi». Biraq, sender... erkekter, qyzdyń da sen sııaqty et pen súıekten jaralǵanyn...«Súıiktisine aınalǵan» jigit mahabbat sezimine bólep, aımalap-ópken sátterde, qyzdyń da erkinen aırylatynyn nege esepke almaısyńdar?! Bizdi qara tastan jaralǵan dep kim aıtty?! Myna meniń...Ómirinde alǵash ret mahabbat sezimin basynan keshken, «adamdar aramdyq jasaıdy» degen oı, úsh uıyqtasa túsine kirmegen jas qyzdyń erkinen aırylýyna kim sebepker?!
Erkek. «Tana kózin súzbese – buqa jibin úzbeıdi»!.. Emeýrin bildirgenderge ózderiń bir ıyqtaryńdy berip turǵanda, jigittiń nesi ketedi deısiń?!
Qyz. «Nesi ketedińiz» qalaı?! Nátıjesinde men sorlap qaldym emes pe?!
Erkek. «Seni aıaldamaǵa tastap ketsin» degendi shesheńe men aıtqan joqpyn.
Áıel. Aıtqan joqsyń, árıne...Biraq, sol aılarda...Boıyma bitken balany qaıterimdi bilmeı zar ılegen kezderimde qaıda boldyń?! Tym qurysa en taǵyp, balańdy ıelengen soń tastap ketseń de aıaǵyńa jarmaspas edim. «Meni izdemesin. Basqa qyzǵa úıleneıin dep jatyrmyn» degendi joldasynan sálemdemege aıttyrǵan sen be, men be?!
Hatshy. Nege úndemeısiz?!
Erkek. Men...
Hatshy. Iá, siz ne aıtpaqsyz?
Erkek. Men de adammyn ǵoı...Qorqyp kettim. Úılený oıyńa kirip-shyqpaǵan kezde, jáı, kóńil aýlap júrgen qyzyń «aıaǵym aýyr» degende, esim shyǵyp qorqyp kettim.
Áıel. «Jáı, kóńil aýlap?!.»
Hatshy. Sabyr...Jaýabyn kútińiz. (Erkekke) Eń ońaı jol – qashtym deńiz?
Erkek. ?..
Hatshy. Ekeýlerińiz de óz bastaryńyzdy kúıttep kettińizder. Aldaryńyzda – tastandy qyzdaryńyz tur. Qyzdaryńyzǵa aıtar jaýaptaryńyz bar ma?!
Erkek. Aıtqanda...Biz erkekpiz ǵoı...O bastan jaýapkershilik áıelden talap etiletinin bile tura, mynanyń jeńiltek jolǵa baratynyn oılamappyn.
Áıel. Ókinishten órtengen sorly basym, oqýdan shyǵyp qalamyn ba degen úreıden, ishimdi bildirmes úshin tas qyp baılap tastaıtynmyn. Qudaıdyń maǵan bir qarasqan jeri, ishim úlkeıgen kez – qys mezgiline tap boldy. Syrt kıimnen anaý aıtty bilinbeıtin. Jataqhanada birge turatyn qyzdar bilip qalmasyn degen úreımen, aqysy qymbat bolsa da jeke páter jaldap turdym. Baı kempir jeke turady eken. Kútimin jasap, úı qyzmetshisi bolýǵa kelisip, tar bólmeden bir burysh berdi. Soǵan da baqytty edim. Kempirge bar jaıtty aıttym. Eger men, náresteni aýrýhanada bosanyp, tastap ketsem, oqý ornyma habar berip, oqýymnan shyǵyp qalatynymdy aıtty. Oılana kele, kempirdiń zeınetker bir tanysy bala bosandyratyn dáriger bolǵan eken. Aı-kúnim jetip bosanar sátte úıge aldyrttyq. Iá...Men seni úıde bosandym. Biraq....
Qyz. Ne, biraq?!
Áıel. Uzaq ýaqyt boıǵy kúızelis óz degenis istep, seni bosanǵan soń, qanym toqtamaı, esimnen tanyp uzaq jattym. Seni, áligi dáriger kempir jórgekke orap, alyp ketken bolatyn.
Hatshy. Qaıda aparǵanyn suradyńyz ba?!
Áıel. (basyn shaıqap) Suraýǵa qoryqtym!..(eńirep jiberedi) Kúnderdiń-kúninde shydaı almaı izdep baramyn dep qoryqtym. Araǵa jyl salyp oqtalǵan kezimde, dáriger kempirdiń qaıtys bolǵanyn estidim. Seniń qaıda tapsyrylǵanyń ol kúıi qupııa bolyp qala berdi.
Hatshy. Bul kisiniń aıtýynsha «aıaldamadan tabylǵan». Áligi dáriger qaıda aparǵanyn tym qurysa emeýrinmen bildirgen joq pa edi?! Bálkim, páter jaldaýshy kempirge aıtqan bolar?!
Áıel. Suradym...
Qyz. Iá...Qaıda tapsyrypty?
Áıel. Balalar úıiniń qasyndaǵy aıaldamaǵa tastap ketipti...
Erkek. Tym qurysa, balalar úıine tapsyryp ketse qaıtedi?!
Qyz. Siz...Siz she?! Sol kezde qasymda siz nege bolmadyńyz?! Baýryńyzǵa nege baspadyńyz?! (Erkekti jyndana sabalap)Men, nebári jazyqsyz sharana edim ǵoı?! Meniń jaýraıtynymdy...Qarny ashyp jylaıtynymdy...Áke-sheshemdi kútip zaryǵatynymdy nege oılamadyńdar, nege?!
Hatshy Qyzdy áreń bosatyp alady.
Hatshy. Toqta...Doǵaryńyz deımin?!
Qyz. (yshqyna bulqynyp) Meniń papam men mamamen birge seıil qurǵym keletinin, ádemi kóılek kıgim keletinin nege oılamadyń, a?! Moınyńa asylyp erkelegim keletinin, keýdeńe basymdy qoıyp jylaǵym keletinin nege oılamadyń?! Aıdaladaǵy bireýdi kinálaıdy ǵoı?! Óz kúnáń she?!
Áıel. (Qyzdyń aldynda tizerlep) Keshir meni?..
Qyz. (eńirep) Keshir?! Bar bolǵany «keshir» me?! Men sizdi, myna kisimen birge sotqa beremin!
Erkek. Sen endi...Óziń sol kezdegi meniń jasymdasyń...Jastyq shaqta alda ne kútip turǵanyn oılap, bas qatyratyn kim bar deısiń?! Sol kezde eń ońaı joldy tańdaǵanymdy moıyndaımyn. Bulaı bolaryn bilgende...
Qyz. Menen qutyldym dep oılaǵan ekensiń ǵoı?! Ókinishke oraı, men – tirimin!..Shalajansar janymdy súıretkideı súırelep júrgenime 23 jyl boldy!.. Jigitimniń kózinen jetimekke qaraǵandaı aıaýshylyq ushqynyn kórgende, myna ómirden baz keship ketkim keletinin túsinesińder me?! Meniń kim ekenimdi bilgileriń kele me?! Men... Ekeýińniń...Nápsisin tyıa almaǵan ekeýińniń kúnálaryńmyn!
Áıel. (janushyra) Olaı demeshi, jalynamyn?!
Qyz. Solaı?!. Kúnáharlardyń jer betine tastap ketken kúnásimin!..Mine, men kimmin!..
Erkek. Keshir...Keshir meni...
Áıel. (jasyna tunshyǵa jantalasyp) Keshir...Keshir men?! Seniń óteýińdi ótegim kelip birinshi sóz salǵan erkekke kúıeýge tıdim. Úsh birdeı balam bar. Bosanar kezdegi qınalǵan sátterimde ylǵı seni oılaıtynmyn. Senen keshirim suraıtynmyn. Men, bári-bir baqytsyzbyn!.. Meniń baqytym senimen birge ketipti. Kesh túsindim...Jıyrma úsh jyldan beri janymdy egegen osy suraqtan júıkem juqaryp, aqyry kúıeýimniń qashyp ketýine ózim sebepker boldym. Boıymdaǵy baqytsyzdyqty sezetin kúıeýim, túnimen ýhilep shyǵatyn ádetimnen sharshasa kerek, shydaı almaı ketip tyndy. Úsh balama janym ashyıdy...Saǵan bere almaǵan jylýlyǵymdy solarǵa bergim kelip talpynamyn...Bári-bir, olardyń ortasynan seni izdeımin. Jastyq álsizdigim, qorqaqtyǵym...Súıgenimniń opasyzdyǵynan tula boıy tuńǵyshymdy tastap ketken opasyzdyǵyma ókinishten ishim ýdaı ashyıdy!.. Bilemin...Maǵan keshirim joq. Múmkin bolsa, keshirme. Eshqashan myna ekeýmizdi keshirme!.. Meniń qudaı aldyndaǵy óteýim sol bolsyn.
Qyz solyǵyn basa almaı eńirep tur.
Qyz. Qyz ben Jigit, nápsi jolyn tańdaǵan kezde, myna bizderdiń ómir boıy jylap ótetinimizdi nege oılamaısyzdar, a?! Aınalamda bolyp jatqan ózgeristerden júregim aınyıdy...Jahandaý – adamzat úshin qaterli jutqa aınaldy!..Ana...Soǵysyp áýre bolyp jatqandarǵa kúlkim keledi. Órkenıetti elderde esh soǵyssyz-aq, adamdary qurdymǵa ketip jatqany oılaryna kirip-shyqpaıdy. Keıde men, kúlli álemdi sotqa tartqym keledi. Toıynǵan... Daraqy...Jeksuryn qoǵamda ómir súrýge májbúrmin. Jap-jas bolyp, ne basyna kún týdy dersizder... Meniń qaı jerde jumys isteıtinimdi bilesizder me?! Klondastyrý laboratorııasynda!..Búginde, zamanaýı jetilgen qyzdar men jigitter úılenip, otbasyn qurýǵa basyn qatyrǵylary kelmeıdi. Qyzdar, bizdiń laboratorııadan erkekterdiń qýatty uryǵyn qymbat aqshaǵa satyp alyp, boıyna ektiredi. Otbasyly ómirge janyn qınamastan, bala týyp alsa boldy. Ol bala kimniń uryǵy, ol jaǵy tolǵandyrmaıdy. Jigitter bolsa, uryqtaryn aqshaǵa satqandaryna máz...Sońǵy kezderi jatjurttyqtar uryǵyn kóptep ótkizetin boldy. Uryǵyn ótkizip bolyp zymııan jymysqylyqpen jymııady. Beıne bir «men seniń urpaǵyńdy lastaýshymyn!..» dep turǵandaı mysqyldy kórgende, janymdy qoıarǵa jer taba almaımyn. Tapsyrylǵan uryq kodtalyp, qupııasy saqtalynady. Sonda... Aıtyńyzdarshy, áligi qyzdardyń jatyrynda óz baýyrynyń uryǵy jatpasyna kim kepil, a?! Tipten, óz ákesiniń uryǵy bolýy ábden múmkin ǵoı?! Sonda...Adamdardyń haıýandardan aıyrmashylyǵy qaldy ma?! Násili, dini, diline qarap jatqan eshkim joq. Qýatty uryq bolsa boldy...Qanyn saqtaǵysy kelgen ult, eń aldymen qyzdarynyń jatyryn saqtaý kerek qoı?! Qazirgi qyzdardyń jatyrynda kimniń uryǵy ósip jatyr, jaryq dúnıege kimderdi ákelmekshi, sony oılaǵan jan bar ma?! Qyzdyń jatyrynda bálkim, jatjurttyqtyń uryǵynan ektirilip, anasynyń halqyna qarsy shabar aıdaharlar ónip jatqan bolar?! Ulttyń asylyn saqtaýshy analaryńnyń jatyryn ibilis jaılap jatqanda kimge maqtanbaqsyń?! Bolashaqqa ne betińdi aıtpaqsyń?! Jahandanýmen taıtalasyp, alǵa ozǵannan tabaryń osy ma?! Qudaıym-aý, jatyry jynmen uryqtanǵan qyzdan qandaı urpaq ónip shyqpaq?! Mine...Mine sizderge bomba!.. Bizge atom bombasyn tastap áýrege túsýdiń qajeti joq. Biz ózimizge-ózimiz uzaq mezgildik, túp-tamyrdy joıatyn bomba tastap jatyrmyz! «Máńgirttený bombasy»?!! Aıtyńyzdarshy, máńgúrttengen qoǵamda kimdi sottaýym kerek?! (eńirep jylap otyr)
Aıdaýyl jigit tosynnan basyn ustaı alyp, aıqaılaıdy. Turǵandar úrpıisip qalǵan. Jyndanǵan Aıdaýyl, aıqaılaǵan boıy lıftti urǵylap, tepkileı bastaıdy.
Aıdaýyl. A-aaa?! Sumdyq...?! Men...Men endi ne isteýim kerek?!
Hatshy. Sizge ne boldy?!
Aıdaýyl. Men endi qalaı úılenemin?! Jo-joq, úılengennen buryn, jerdiń betin qalaı basyp júremin?!
Hatshy. (Aıdaýyldy qapsyra qushaqtap) Tynyshtal?! Toqta...Toqta deımin?!
Aıdaýyl. (Qyzǵa jetip kelip) Meni...Meni de sotqa ber!
Hatshy. Sizge ne kórindi?! Sabyr saqtasańyzshy?!
Aıdaýyl. Sebebi, men de qylmyskermin?! (jyndana kúlip) Bálkim men, mynalardan ótken qylmysker bolarmyn?!
Qyz. Siz de?!
Aıdaýyl. Iá...Men de!..Úsh aı boldy...Súıikti qyzymmen birge turyp jatqanyma. Qyzym balalar úıinde tárbıelengen...Jetimdiginen qınalyp turǵanym joq. Maǵan kúlli álem teris qarasa da, súıgenime ókinben. Ákem «ózimmen deńgeıles baı jerdiń qyzyn alasyń» dep kónbeı júr. Men ıýrıstpin. Myna jerde ýaqytsha tájirbıe jınaqtaýǵa kelgenmin. Ákem, belgili alpaýyt. Kózine túsken qyzdy qıyp túsetin Don Jýandyǵymen álemge áıgili...Bálkim?..Aaaa?!(qaıtadan jyndanyp, lıftti tepkileı bastaıdy) Aaaa?! Jaryq dúnıeni kórgim kelmeıdi!..Meniń súıiktim de ákemniń tastandy qyzy bop shyqsa she?! Aıaǵy aýyrlap qalǵan talaı qyzdardy ákemniń oılanbastan tastap ketkenin anamnan estigenmin. Aaaa?! Demek, jetimhanadaǵy teksizder tobyrynda meniń de baýyrlarym júr eken ǵoı?! (esi shyǵa elirip) Toqtaı tur...Toqta?...Bálkim.... Súıiktimniń...Birge ómir súre bastaǵan mahabbatymnyń, ákemniń qyzy bop shyqpasyna kim kepil?! Eger, solaı bop shyqsa...Menen ótken jıirkenishti...Jer betinde menen ótken haıýan joq bolyp shyqpaı ma?! Aaaa?! Ólgim keledi?! Ókinishpen ómirimdi bastaǵansha, jer betinen joq bolǵym keledi?! Aaaaa?!.
Ózegi órtenip, kúńirene jer toqpaqtaǵanAıdaýylǵa aıtarǵa sóz, jubatarǵa til jetpegen Hatshy, Qyz, Áıel, Erkek, sileıgen boılary, kúızele qarap tur...
16.02.2016
Saıa QASYMBEK
"Adyrna" ulttyq portaly
