Qyrǵyzstan prezıdenti Saýranbaı Jıenbekov pen eks-prezıdent Almazbek Atambaevtyń arasyndaǵy teke-tires ýshyǵyp barady. Kúni keshe eldiń ishki ister mınıstrligi eks-prezıdentti tergeýge shaqyrdy. Burynǵy dostardyń arasyndaǵy daýda kimniń áreketi durys, kimniń áreketi burys? Sondaı-aq, bılik úshin talas-tartysta kim jeńiske jetýi múmkin?
Saýranbaı Jıenbekovty bılikke kelýine Almazbek Atambaevtyń yqpaly bolǵany belgili. Óıtkeni, Atambaev Jıenbekovty qýyrshaq prezıdent etip, óziniń qalaǵan saıasatyn júrgize berýdi kóksese kerek. Áıtse de, Jıenbekov Medvedov sııaqty qýyrshaq basshy bolmaı, óz komandasyn jasaqtaýǵa umtyldy. Al Jıenbekovtyń táýelsiz saıasat júrgizýi Atambevtyń shymbaıyna batyp, birneshe ret prezıdentti synady. Jıenbekov pen Atambaevtyń arasyndaǵy daý osydan bastaldy.
Ótken aıdyń 27 maýsymynda Jogorký Keńesh Almazbek Atambaevtyń eks-prezıdent jáne qol suǵylmaýshylyq ımmýnıtetin alyp tastady. Osy jaǵdaıdan keıin eks-prezıdentti eldiń ishki ister mınıstrligi tergeýge shaqyryp otyr. Áıtse de, Atambaev tergeýge barmaıtynyn, sebebi zańsyzdyq áreketke baryp otyrǵan qazirgi bılikke senbeıtinin málimdedi. Ol ózine qoıylatyn barlyq suraqtardy zańgeri Sergeı Slesarevqa jiberýin usyndy.
Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, qazirgi jáne burynǵy prezıdentterdiń arasynda bılik úshin talas júrip jatyr. Bılik úshin talas-tartysta kim jeńýi múmkin? Bul jaǵy ázirge belgisiz. Alaıda, bizge belgilisi Atambaevqa taǵylyp otyrǵan aıyptar aýyr bolyp otyr. Naqtyraq aıtsaq, Atambaev bılikte bolǵanda qylmys áleminiń bedeldisi Azız Batýkaevty zańsyz túrmeden bosatýǵa yqpal etken kórinedi. Sondaı-aq, eks-prezıdent sybaılas jemqorlyqqa da qatysy bolýy múmkin degen kúdikke iligip otyr.
Saıasattanýshy Erlan Saırovtyń aıtýynsha, Qyrǵyzstanda yqpaldy ártúrli toptardyń talas-tartysy júrip jatyr. Sondaı-aq, ol Atambaevtyń birneshe ret qateleskenin eskertti.
– Negizi Atambaev prezıdent bolyp turǵanda jáne qyzmetinen ketkennen keıin birneshe qatelik jiberdi. Mysaly, revolıýııany birge bastaǵan serikterin túrmege jaýyp, qýǵyn-súrgin jasady. Sondaı-aq, ol bılikti jeke dara basqarǵysy keldi. Alaıda eks-prezıdenttiń bul qadamyna qyrǵyz halqy men saıası qarsylastary jol bermeı qoıdy. Jýyrda Joǵary Kenesh Atambaevtyń eks-prezıdent jáne qol suǵylmaýshylyq ımmýnıtetin alyp tastady. Bul bir jaǵynan durys. Óıtkeni saıasatkerler qabyldaıtyn sheshimniń saldary aýyr bolatynyn bilse, oıyna ne kelse sony jasaı almaıdy. Áıtse de, prezıdentke artyqshylyqtar bermeýdiń saldary aýyr bolatynyn esten shyǵarmaǵan jón. Máselen elde únemi turaqsyzdyq bolýy múmkin, – deıdi ol.
Alaıda, saıasattanýshy Qyrǵyzstannyń demokratııalyq proesi jetilgenin, sondyqtan da aıypty bolsa prezıdentti jaýapqa tartý qajet ekenin aıtady. Sondaı-aq ol Atambaevtyń bılikke aralasýyn quptamaıtynyn, al Jıenbekovtiń áreketin qoldaıtynyn jetkizdi.
– Qandaıda bir saıasatker saıası arenadan ketkennen keıin saıasatqa múlde aralaspaýy kerek. Óıtkeni, saıasatqa jańa býyn kelip, olar eldi jańa formatta damytýǵa kúsh salýy qajet. Bul durys pa, joq álde burys pa, ony tarıhtyń ózi kórsetedi. Bul jerde árıne Atambaevtyń qateligin anyq ańǵarýǵa bolady. Jıenbekovty óz múddesine paıdalanǵysy kelse Atambaevtyń eń úlken qateli dep aıtar edim. Jalpy, Qyrǵyz eliniń ishki jaǵdaıy óte kúrdeli ekeni belgili. Osyndaı kúrdeli jaǵdaıda eldi ol jap-jaqsy ustap otyr. Meniń oıymsha, búgingi tańdaǵy Jıenbekovtyń saıasaty durys, – deıdi Erlan Saırov.
Eger Saýranbaı Jıenbekov Atambaevtyń aıtqanynan shyqpaı, qýyrshaq prezıdent bolyp júre bergende ony qyrǵyz jurty qoldamaıtyn edi. Bul bir. Ekinshiden, ol «qýyrshaq prezıdent» degen attan qutylyp, tarıhta jaqsy atpen qalý múmkindigine ıe bolyp otyr.
Bizdiń oıymyzsha, Jıenbekov-Atambaev daýy qazirgi prezıdenttiń jeńisimen aıaqtalýy múmkin. Óıtkeni Atambaev úshin qyrǵyz jurty alańǵa shyǵyp, onyń quqyǵyn qorǵaı ma, qorǵamaı ma, bul jaǵy belgisiz. Al bárimizge belgilisi, bılik úshin talas-tartysta bir ǵana jeńimpaz bolady. Eger Atambaev bılikke jónsiz aralasýyn qoımasa, onyń túrmege qamalýy ábden múmkin. Sondyqtan da eks-prezıdenttiń jaǵdaıdy ýshyqtyrmaı, keri shegingeni jón-aý.
Serik Joldasbaı
"Adyrna" ulttyq portaly
