Kóp kúnnen beri kóńil kúıim joq. Er kóńildi, márt jandy, jerles aǵam bar edi osy qalada. Zııaly, oqymysty, sergek sanaly, elge janashyr, qadirli azamat. Bir baılyǵy – kitaphanasy. Aralaǵanda kózim tunyp ketedi. Álemdik ádebıet pen tarıhtyń nebir jaýharlary, sırek kitaptar emen sórelerdi qaıystyra, tizqatar tizilip turady. Ózi osynyń bárin oqyǵan, kúllisin taýysqan. "Bilimdiniń aldy jaryq" emes pe, qolym bosaǵanda arnaıy baryp saǵattap áńgimeleskenimde sanam sáýlelenip, boıym sergip qaıtýshy edi.
Sońǵy jyldary kóp aýyrtpashylyq kórdi. Kóp jyl otasqan jan jarynan, týǵan aǵasynan, eń jaqyn pikirles dostarynan aıyryldy. Basqada kóldeneń qıynshylyqtar kezdesip, kádimgideı qatty kúızeltip jiberdi. Ýaıym túbi – dert. Aqyry aýyr naýqasqa shaldyqty. Qazir hálsiz jatyr. Keshe baryp kóńilin surap qaıttym. Qasynda eki saǵat otyrǵanymda eki aýyz tilge áreń keldi. Osyndaıda dármensizdigińe nalısyń. Eńsem túsip, ál-dármenim quryp, úıge ázer jettim.
Jazdan beri dárigerge kórinip júrgen edi. Bir jolyqqanymda, doǵdyrlar qan quramynda aýytqýshylyq bar dep emdep jatyr degen. Telefon soǵyp turam, dárigerler anaý dep jatyr, mynaý dep jatyr deıdi. Sonymen qan emdeý uzaqqa sozylyp ketti. Sóıtip júrgende, osy taıaýda qysylma (prıstýp) ustap, aýrýhanaǵa jetkizildi. Dárigerler endi ish-qurlysty qaraıdy. Sóıtse, sumdyq – onkologııa! Ótip ketken! Endi qylar amal joq. Kúpti kóńilge úmit tappaı alań-eleń kúı keshýlimiz.
Ótkende kóp jyldar aıaq-tabaǵymyz aralasqan jaqyn kórshimiz jylap habarlasty. Onkologııa aýrýhanasynyń dárigerleri jaman aýrý – tórtinshi stadııa dep dıagnoz qoıdy dep zar eńireıdi. Zaıybym basý aıtyp jatyr, ondaı bolsań, sóıleýge háliń kelmes edi, Astanaǵa bar, tipti basqa qalaǵa bar, bylaı bolýy múmkin emes dep. Sodan kórshimiz Astanaǵa bardy. Ol jaqtaǵy onkologtar Almatynyń dıagnozyn qoshtaǵan. Munda qoıǵany ókpeniki edi, ondaǵylar tipti tik ishegińde de isik bar dep kúdik aıtqan. Sodan jazǵan qulda sharshaý barma – basqa qalaǵa asady kórshimiz. Ondaǵy onkologtar onshaqty kún qarap túk tappaıdy. Eshqandaı qaterli isik joq, tek ókpege qatty sýyq ótken depti. Qazir sonda em alyp jatyr. Jaǵdaıy jaqsaryp, densaýlyǵy túzelip qalǵan.
Aıtpaqshy, dál "Qańtar qyrǵyny" kezinde joldasynan aıyrylǵan edi. Onda da osy dárigerlerdiń dıagnozdy durys qoımaý saldarynan. Qalqamandaǵy aýrýhana dıagnozdy qyryq qubyltýmen boldy. Birese júrek, birese ókpe dedi. Sosyn baýyr dedi. Sodan "Qalqamannan" alyp shyǵyp, Almatynyń basqa aýrýhanasyna apardy janushyryp. Sóıtse, múlde basqa dert. Olar jantalasyp emdeı bastaıdy. Biraq kesh. Esil azamat 56 jasynda ólip ketti. Sońǵy em-dom jasaǵan dárigerler aıtypty: "Negizi, kisi óletin aýrý emes, tek dıagnozy qate qoıylǵan" dep.
Aıta berseń mundaı mysaldar kóp.
Sonda deımin-aý, bizdiń medıına qaıda bara jatyr? Qarap otyrsańyz, Úkimet medıına isine qyrýar qarjy bólýde. Aýrýhanalar men emhanalar sońǵy úlgidegi ozyq apparattarmen jabdyqtalýda. Biraq osylardy búge-shigesine deıin meńgergen bilikti maman tapshy. Áıtpese saý adamǵa qaterli isik dep, qaterli isigi bar adamnyń derti ábden asqynǵansha sozbas edi ǵoı.
Aýrýhanalar men emhananalar aqyly men aqysyz bolyp, bólinip alǵan. Aqysyzyna barsań, aýrý ekenińdi, aqylysyna barsań, saý ekendigińdi dáleldeı almaı, dal bolasyń. Báriniń kókeıin tesken aqsha. Gıpokrat anty dalada qalǵan. Ásirese, Almatynyń aýrýhanalary syn kótermeıdi.
2020 jyly kózim kórmeı qaldy. Elimizdiń dárigerleri úmit joq dedi. Sodan ár memleketke habarlasyp, aqyry Máskeý dárigerleri kepildik bergen soń, Reseı astyq. Úsh aıdyń ishinde burynǵydaı bolmasa, kóz janaryma jaryq dúnıeni kórgizip berdi. Alǵysymdy aıta-aıta elge qaıttym.
Áleýmettik jelilerdi ashyp qalsań, janyna shıpa izdeýge kómek surap, shetel asyp bara jatqan naýqastar. Sonda bul qalaı, osy ýaqqa deıin sol naýqastarǵa ózimizde ota jasaýǵa deńgeıimiz nege jetpeýde? Elimizde bilikti dárigerler daıyndaý isi qashan jolǵa qoıylady? Sonaý jyldary shetelge bala satýmen aınalysyp kelgen perzenthanalar isi osylaı jabýly kúıinde qala bere me? MÁMS-ten de mán qalmaýda. Sonda elimizdiń Densaýlyq saqtaý isine bólingen mıllıardtar qaıda ketýde? Saýal kóp, jaýap joq.
Álginde habar keldi. Aqyly aýrýhanada jatqan jerles aǵamdy renımaııaǵa áketipti. Kóńil kúpti, uıqy keler emes.. Eriksiz osyny jazyp otyrmyn. Basqa qoldan keler dármen joq...
Erlan Toleutai
