Sottardyŋ sailanuy jaily pıkırler aityla bastady. Sarapşylar onyŋ qyr-syryna orai öz oilarymen bölıstı.
Juyrda «Qazaqstan qoǧamyndaǧy sot jüiesınıŋ tūraqty damu negızı» atty halyqaralyq ǧylymi täjıribelık konferensiiasynda Joǧarǧy sottyŋbūrynǧy töraǧasy (2009-2011) Mūsabek Älımbekov sottardy halyq sailauy kerektıgı turaly ūsynys aitty. Būl qanşalyqty maŋyzdy? Sailanǧan sot ädıl şeşım şyǧara ma?
«SUDIа BAǦYNYŞTY BOLMAUY KEREK»
Advokat Älımjan Jūbatqanov būrynǧy Joǧarǧy sot töraǧasynyŋ ūsynysy oryndy ekenın aitady. Sebebı ol sot sailansa, onda sudia bilıkke täueldı bolmai, täuelsız bola tüsetının eskerttı.
– Sottar tolyq täuelsız bolu üşın ony sailau kerek. Sudia şeşım şyǧarǧan kezde oblystyq nemese Joǧary sotqa baǧynyşty bolmauy kerek. Mysaly, sot şeşım şyǧarǧan kezde «Menıŋ şeşımımdı oblystyq sot būzyp jıbermei me?» dep jaltaqtamauy qajet. Qazırgı sottarda şeşım şyǧarǧan kezde qorqynyş bolady. Sebebı özınen joǧary sot aiyptaǧan adamdy aqtap jıberuı mümkın. Sondai-aq sottarymyzdy prezident taǧaiyndaǧannan keiın olarda baǧynyştylyq bar. Osyndai baǧynyştylyqtan arylu üşın halyq özı audandyq sotty mäslihat pen mäjılıs deputatyn sailaǧandai taŋdauy kerek. Audan äkımderın sailaǧandai sottardy da sailaityn uaqyt kele jatyr. Eger audandyq sottardy sailaityn bolsaq, ol oblystyq sotqa baǧynbaityn bolady. Mysaly,Amerikadaǧy ştattardyŋ sottaryn halyq özı tıkelei sailaidy. Sondai-aq Ūlybritaniia men Şveisariia da sotty sailaidy. Mıne osyndai ozyq eldıŋ ülgısın özımızge alu kerek, – deidı ol.
«SOTTAR BIR-BIRINE QARAMA-QAIŞY ŞEŞIM QABYLDAIDY»
Advokat Älımjan Jūbatqanovtyŋ oiyn Mäjılıs deputaty Abzal Qūspan da qoldaidy. Äitse de ol sot sailauy qazır emes, bolaşaqta ıske asatyn dünie ekenın eskerttı.
– Bolaşaqta sot sailauyn engızuge bolady. Al däl qazırgı taŋda būl bastama bırden qoldau tauyp ketedı dep oilamaimyn. Sebebı qandai da bır baqylau bolmasa, iaǧni sottardyŋ «bärınen de täuelsızbız» dep otyryp aluy mülde aqylǧa syimaityn närse. Sudialardyŋ tärtıptık jauapkerşılıgı turaly būryn-soŋdy plenarlyq otyrysta mäsele köterılgen joq. Men būl mäselenı plenarlyq otyrysta üş ret köterdım. Aldaǧy uaqytta būl mäselenı taǧy köteremın. Şyny kerek,sottar bır-bırıne qarama-qaişy şeşım qabyldai beredı. Bız «sot täuelsız» dep bärıne köz jūma qarap, eşteŋe şyǧara almai otyrmyz. Menıŋ būl jerde logikam qarapaiym, bilıktıŋ jalǧyz qainar közı – Konstitutsiia boiynşa halyq. Bilıktıŋ üş tarmaǧy, atqaruşy, zaŋ şyǧaruşy jäne sot bilıgı bar. Atqaruşy jäne zaŋ şyǧaruşy bilık halyqqa tıkelei baǧynyşty bolyp otyr. Mysaly, zaŋ şyǧaruşy bilık mäslihattan bastap mäjılıske deiın halyq arqyly sailanady jäne esep beredı. Atqaruşy bilık te sailau jüiesıne auysyp jatyr. Byltyr audan jäne respublikalyq maŋyzy bar qala äkımderı jäne būǧan deiın auyl äkımderı sailandy. Tıptı sailanbaityn äkımderdıŋ özı jylyna bır emes, bırneşe ret halyqpen kezdesıp, esep berıp tūrady, – deidı ol.
«SOTTARDY TAZARTU KEREK»
Mäjılıs deputaty halyq aldynda jauap bermeitın jalǧyz organ sot ekenın aitady. Sol sebeptı olbızdıŋ elde sottar oiyna kelgen şeşımdı şyǧaryp, oǧan halyq narazy bolyp jatqanyn eskerttı.
- Sondyqtan da men sottardy sailau kerek degen ūsynysty qoldaimyn. Bıraq būl ıs bolaşaqta ıske asuy kerek. Qazır bızge bırınşı kezekte mınsız bedelge ie adamdardyŋ sot boluyn qamtamasyz etu. Ökınışke qarai bızde sot kadrlary aqşamen ötıp ketedı. Sotta hatşy bolyp sudia bolyp ketkender bar. Jäne olar qyzmetın älı künge deiın jalǧastyryp jatyr. Būl dūrys ürdıs emes. Negızınde eldıŋ, halyqtyŋ aldynda aty men bedelı bar ärı zaŋgerlık bastamalarymen közge tüsıp jürgen azamattar sudia boluy kerek. Sondyqtan da qazırgı taŋda sottardy tazartu kerek. Mūny jyldam ısteuge bolady. Mysaly, jalpyǧa bırdei attestasiia ötkızu arqyly qaitadan jūmysqa alyp, keiın sailau jüiesın engızse dūrys bolar edı, – deidı Abzal Qūspan.
Serık Joldasbai «Adyrna» ūlttyq portaly
