Aǵymdaǵy jyldyń 17 qańtarynda Eýropalyq parlament «Eýropalyq Odaqtyń Ortalyq Azııa boıynsha strategııasy: seriktestikti nyǵaıtýdyń jańa múmkindikteri» atty qararyn qabyldaýǵa daýys berdi.
Qarar Eýropalyq Parlamenttiń josparly qujaty bolyp tabylady, onyń sheńberinde zańshyǵarýshylar EO-nyń Ortalyq Azııa boıynsha jańa strategııasyn iske asyrýǵa baılanysty óz baǵalaryn berdi.
Osy maqsatta eýrodepýtattar Qazaqstanǵa jáne óńirdiń basqa elderine birneshe ret bardy. Ortalyq Azııanyń resmı ókilderi men azamattyq sektorynyń pikiri eskerildi.
Ótken jyldardaǵy uqsas qujattarmen salystyrǵanda, 2024 jylǵy Ortalyq Azııa boıynsha EO qarary óziniń sıpatymen erekshelenedi.
Munda alǵash ret Ortalyq Azııa kelesideı óńir retinde qarastyrylady: 1) óziniń óńirlik biregeıligin – qazirgi zamanǵy halyqaralyq jáne óńirlik qatynastardyń jekelegen máseleleri boıynsha táýelsiz ustanymdaryn oıdaǵydaı qalyptastyrǵan; 2) saýdada, ınvestıııalarda, bızneste jáne ınnovaııalarda óńirlik múmkindikterdi biriktirgen.
Eýropalyq parlament Eýropalyq Odaq pen Ortalyq Azııa úshin jahandyq jáne óńirlik syn-qaterler men qaýipterdiń uqsastyǵyn moıyndaıdy, bul uzaq merzimdi, qurylymdyq jáne ózara tıimdi yntymaqtastyq úshin jańa múmkindikter týǵyzady.
Osyǵan baılanysty Eýropanyń zań shyǵarýshy organy Eýropalyq Odaqty «geostrategııalyq mańyzdylyǵyn» eskere otyryp, Ortalyq Azııamen ózara is-qımyldy jandandyrýǵa jáne saıasat pen ekonomıka salasyndaǵy yntymaqtastyqty keńeıtý arqyly Ortalyq Azııa memleketterimen strategııalyq áriptestikti ilgeriletýge shaqyrady.
Eýropalyq Odaqtyń Ortalyq Azııa memleketterimen ózara is-qımylynyń qajettiligine qatysty Eýropalyq parlamentshilerdiń úndeýin tek qana quptaýǵa bolady.
Sonymen birge, biz «saıası qýdalaý» jáne «saıası tutqyndar» dep atalatyn másele boıynsha kelispeıtinimiz anyq.
Qazaqstan zańnamasynda oǵan sáıkes elimizdiń azamattary qandaı da bir saıası kózqarastary úshin qýdalanatyn birde-bir jarlyq, birde-bir zań jáne normatıvtik qujat joq. Elde Konstıtýııamen enzýraǵa tyıym salynady.
Kerisinshe, reformalar adam quqyqtaryn qorǵaý júıesin, oı bildirý men jınalys bostandyǵyn nyǵaıtty. Parlament belsendi saıası pikirtalastar men halqymyz úshin mańyzdy máseleler boıynsha polıarlyq pikir bildirý alańyna aınalýda. Zań Ústemdigi qaǵıdaty - sot júıesiniń táýelsizdigi men kásibıligi dáıekti túrde nyǵaıtylýda.
Qazaqstannyń aldynda turǵan basty mindet-Zań Ústemdigi mádenıetin nyǵaıtý. Zań men tártiptiń dıktatýrasy Zańnyń barlyǵyna birdeı qoldanylýyn qamtamasyz etý kerek – eshkim budan tys qalmaýy kerek. Qazaqstan osyǵan umtylady jáne osy baǵytta kún saıyn jumys isteıdi.
Zańnyń kez kelgen buzylýy jazalanady. Adamdardyń saıası kózqarastary men ıdeologııalyq qalaýlarynyń zań men quqyqtyq tártipke eshqandaı qatysy joq. Eýropalyq Parlamenttiń qararynda atalǵan barlyq adamdar zańdy buzdy jáne bul úshin sot sheshimimen jaýap beredi.
Konstıtýııalyq qurylymdy qulatýǵa jáne bılikti kúshtep ózgertýge, ekstremıstik qyzmetti qozdyrý men qarjylandyrýǵa – bir sózben aıtqanda, konstıtýııalyq tártipti buzýǵa shaqyrý - Batys elderiniń zańnamasynda qatań túrde qýdalanady.
Amerıka Qurama Shtattarynda (zańdar kodeksi b.18, § 2383) mundaı quqyq buzýshylyqtar úshin 10 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrýǵa bolady. Osyǵan uqsas jazalar Eýropada, sonyń ishinde Germanııa men Franııada da qoldanylady.
Jekelegen eýrodepýtattardyń qos standarttary bizge burynnan belgili jáne tutastaı alǵanda, eýropalyq zań shyǵarýshy organda qalyptasqan mádenıettiń bir bóligi retinde qabyldanady, ony joıý úshin Eýroparlamentte jalǵasyp jatqan sybaılas jemqorlyq janjaly aıasynda Eýropanyń quqyq qorǵaý organdary jumys isteýde.
Mundaı zań shyǵarýshylardyń bedeli uzaq ýaqyt boıy qarjylyq jáne basqa sıpattaǵy buzýshylyqtarmen, sonyń ishinde syrtqy yqpal etý toptarymen baılanys arqyly lastanǵan.
Qazaqstanda bul úderisti alańdaýshylyqpen baqylaýda. Eýropanyń mańyzdy zań shyǵarý ınstıtýtynyń bedelin qalpyna keltirý úshin Eýropanyń quqyq qorǵaý organdary men sottarynyń obektıvtiligine úmittenemin.
