Aqbaýyr taýy baýraıynan sońǵy qola dáýirindegi jáne erte temir dáýirindegi qonys qaldyqtary tabyldy

3141
Adyrna.kz Telegram

9 maýsymda belgili qazaqstandyq arheolog Zeınolla Samashev oblys ákimi D. Ahmetovty Ulan aýdany Besterek aýylynan soltústikke qaraı 3 shaqyrym jerde ornalasqan Aqbaýyr taýyndaǵy arheologııalyq eskertkishterden tabylǵan kezekti sensaııalyq jańalyqpen tanystyrdy.

 


Bul jerde jartas sýretteri men petroglıfteri bar alaptarymen ataqty Aqbaýyr shatqalynyń biregeı tabıǵı landshaftary aıasynda Zeınolla Samashev sońǵy qola dáýirindegi jáne erte temir dáýirindegi qonys qaldyqtaryn tapty. Sońǵy fakt erekshe qyzyǵýshylyq týdyrady, óıtkeni Qazaqstan aýmaǵyndaǵy saqtardyń otyryqshy qonystary óte az zerttelgen, al eldiń shyǵysynda bul alǵash ret ashylyp otyr. Bul jaǵdaı ejelgi saq halyqtarynyń ekonomıkasy men qoǵamdyq qurylymyn jańasha zerdeleý tásilderin ashady, óıtkeni Dala keńistiginiń ertedegi kóshpendileriniń tek kóshpendi salt-ǵurpy jaıyndaǵy pikir árdaıym basym bolatyn. Ataýy Aqbaýyr-1 atalǵan eldi mekenindegi kóp mólsherde dánúkkishterdiń, oıý-órneksiz keramıkalardyń, qaıraq tastardyń, jylqy, qoı, eshki súıekteriniń kóp mólsherde tabylýy osy eskertkishti qaldyrǵan adamdar sharýashylyǵynyń keshendi sıpatyn aıqyn dáleldeıdi. Jumys jetekshisi, professor Zeınolla Samashev atqandaı, bul eskertkishtiń shamamen ýaqyty b.z.d. XI - IX ǵǵ.
Z.S. Samashevtyń tujyrymdarymen Reseı Ǵylym akademııasynyń Materıaldyq mádenıet tarıhy memlekettik ınstıtýtynyń arheologııa bóliminiń aǵa ǵylymı qyzmetkeri (Sankt-Peterbýrg q.) Nıkolaı Anatolevıch Bokovenko kelisedi. Ol Aqbaýyr-1 eldi mekeninde óte mańyzdy ǵylymı jańalyq jasalǵanyn atap ótti. Shyǵys Qazaqstan aýmaǵynda alǵash ret erte saq qonysy ashyldy, buny qazba jumystary kezinde tabylǵan kóptegen artefaktiler rastaıdy. Ásirese, erte saqtardyń kóshpendi sharýashylyǵyn kórsetetin qaıraqty tastardy atap ótken jón. Qola jáne erte temir dáýiriniń qabattaryn bólý úshin keramıka sıpattamalaryn muqııat qaraý kerek. Bul Z. Samashev usynǵan kezeńdi taǵy bir rastaıdy - b.z.d. XI-IX ǵǵ.
Sondaı-aq, Shyǵys Qazaqstan aýmaǵynda birneshe jyl ǵana jumys istep kele jatqan N. A. Bokovenko ekspedıııanyń tamasha uıymdastyrylǵanyn, álemdik arheologııadaǵy biregeı jańalyqtar ashatyn ártúrli arheologııalyq eskertkishterdi zertteýge ǵylymı kózqarasty joǵary atap ótti.
Barlyq jumystar oblys ákimi jetekshilik etetin oblystyq arheologııalyq zertteýler baǵdarlamasy aıasynda ótýde.
Tabylǵan zattar aımaqtyń erte dáýir saqtary otyryqshy ómir saltyn júrgizgenin, olarda eginshilik, mal sharýashylyǵy, metallýrgııa, qolóner óndirisi qatar damyǵanyn bildiredi. S. Amanjolov atyndaǵy ShQMÝ stýdentteri men oqytýshylarynyń belsendi qatysýymen myńnan astam keramıka synyqtarynyń fragmentteri men basqa da materıaldar kameraldyq jaǵdaıda óńdeledi. Barlyq artefaktiler oblystyq etnografııalyq murajaı qoryna beriledi, biraq ýnıversıtet stýdentteri Qazaqstannyń ejelgi tarıhynyń sheshilmegen kóptegen suraqtaryna jaýap tabatyn osy kórnekti artefaktilerdi aldyn ala óńdeýge, zerdeleýge úırenetin bolady.
Ǵalymdardyń pikirinshe óte perspektıvaly bolǵandyqtan, eskertkishti qazý jumystary kelesi jyly jalǵasady. Ǵylym aldynda osy shaǵyn aýdan aýmaǵynda ornalasqan eskertkishterdiń ár túrli túrleriniń máni men maǵynasyn anyqtaý, tıpologııa, klassıfıkaııa, onyń ishinde olardy sınhrondaý mindetteri tur. Ótken jyldardaǵydaı aımaq eskertkishterin zertteý halyqaralyq sıpatqa ıe, oǵan Reseı Federaııasy, Túrkııa, Ázirbaıjan arheologtary qatysady. Al, munda M. Karıevtiń jetekshiligimen jumystar atqaryp jatqan ShQMÝ stýdentteri jaqsy ǵylymı tájirıbe alatyndary sózsiz, bolashaqta olardyń arasynan ólke jáne jalpy el tarıhynyń zertteýshileri shyǵýy ábden múmkin.

Pikirler