Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Zańsyz ıemdenilgen aktıvterdi memleketke qaıtarý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy. Bul týraly Aqorda jazdy, dep habarlaıdy «Adyrna» tilshisi.
Zań normalaryna sáıkes qaıtarý tetikteri iri sybaılas jemqorlyq sýbektilerine jáne ákimshilik-bılik resýrstary (baılanystary, yqpaly) bar adamdarmen sybaılas olıgopolııalyq toptarǵa qoldanylady.
Zań jaýapty memlekettik laýazymdy atqaratyn (atqarǵan) sýbektilerge, memlekettik zańdy tulǵalarǵa, kvazımemlekettik sektor sýbektilerine, sondaı-aq atalǵan tulǵalarmen affılırlengen sýbektilerge qoldanylady.
Zań erejelerin qoldaný úshin kórsetilgen krıterıılerge qosymsha tulǵalarda Zańda belgilengen shekti somadan – 13 mln. AEK-ten asatyn (44 mlrd. 850 mln. teńge nemese shamamen 100 mln. AQSh dollary) aktıvteri bolýǵa tıis.
Aktıvterdi qaıtarý jumystaryn arnaýly ýákiletti organ (Bas prokýratýra vedomstvosy) júzege asyrady. Ol memlekettik organdardyń aqparaty jáne zańnamada tyıym salynbaǵan basqa da kózder negizinde monıtorıng pen taldaý júrgizedi.
Monıtorıng jáne taldaý barysynda aktıvterdi zańsyz shyǵarý shemasyna qatysy bar tulǵalar toby, olarmen úlestes tulǵalar toby, aktıvterdiń jıyntyq mólsheri, aktıvterdi zańsyz ıemdenýdiń, olardy elden tys jerge shyǵarýdyń belgileri men mán-jaıy jáne ózge de málimetter aıqyndalady.
Taldaý qorytyndysy boıynsha, eger ýákiletti organda satyp alynǵan aktıvterdiń zańdylyǵyna qatysty oryndy kúmán týyndasa, ol aktıvterdi qaıtarý jónindegi komıssııaǵa (Parlament depýtattarynan, qoǵam qaıratkerlerinen, Úkimet múshelerinen, memlekettik organdardyń birinshi basshylarynan jáne ózge de tulǵalardan quralǵan komıssııany Premer-Mınıstr jasaqtaıdy) osyndaı sýbektiler men olardyń úlestes tulǵalaryn tıisti reestrge qosý týraly usynystar engizedi.
Zańda ýákiletti organnyń oryndy kúmándanýyna negiz bolatyn krıterııler naqty aıqyndalǵan. Bul – aktıvter qunynyń zańdy kirister kólemine nemese aktıvterdi ıemdenýine, tulǵanyń nemese onyń úlestes tulǵalarynyń aktıvterdi belgilengen shekten joǵary baǵada (jaýapty laýazymǵa ornalasý kezinde ne odan keıin) satyp alýyna arnalǵan shyǵystardy jabýdyń ózge de kózderine sáıkes kelmeıtin jáne Zańda belgilengen basqa da negizder.
Komıssııa tulǵalardy Reestrge engizý týraly sheshim qabyldaıdy. Sondaı-aq áleýmettik, saıası jáne ekonomıkalyq turaqtylyqty eskere otyryp, aktıvterdi qaıtarý jónindegi aldaǵy sharalar týraly sheshim qabyldaıdy, qala quraýshy kásiporyndardyń aktıvteri boıynsha usynymdar ázirleıdi.
Komıssııa adamdardy Reestrge engizgen jaǵdaıda, ýákiletti organ bul týraly olardy habardar etedi jáne osy sátten bastap tulǵalar aktıvterdi ıemdenýdiń zańdylyǵyn rastaı otyryp, aktıvter týraly deklaraııany tapsyra alady (bir aı ishinde ne 3 aı ishinde – qujattardy jınaý jáne daıyndaý úshin neǵurlym uzaq merzim qajet bolǵan jaǵdaıda).
Deklaraııada sýbektiler zańdy tulǵanyń kiristerin, aktıvterin, jarǵylyq kapıtalyna qatysý úlesterin, Qazaqstandaǵy jáne sheteldegi qaryzdardy, aktıvterdiń shyǵý tegi týraly ózge de málimetterdi kórsetýge tıis.
Eger tulǵa aktıvterdi ıemdenýdiń zańdylyǵyn rastaı almasa, onda mundaı aktıvter shyǵý tegi túsiniksiz aktıvter dep tanylady.
Aktıvti elden shyǵarý nemese ony ıelikten shyǵarý qaýpi týyndaǵan kezde, ýákiletti organ aldyn alý sharalaryn qabyldaý týraly ótinishpen sotqa júginedi.
