Qazaqstandyq önertapqyş auadan su öndıretın qūrylǧy oilap tapty. «Adyrna» tılşısı jas zertteuşımen tıldesıp, būl jaŋalyqtyŋ barysymen tanysty.
Keşe su şaruaşylyǧy salasy qyzmetkerlerınıŋ käsıbi merekesı boldy. Äuelde osy sala mamandaryn qūttyqtaǧandar turaly habarlanuşy edı, keşegı merekede ondai atauly oqiǧa bolmaǧanǧa ūqsaidy. Tıptı su şaruaşylyǧy öz qaramaǧyna kıretın Ekologiia jäne tabiǧi resurstar ministrı Zülfiia Süleimenovanyŋ tarapynan da qūttyqtaujariialanbaǧan. Salalyq mekemenıŋ resmi saitynda soŋǧy mälımet ministrdıŋ şeteldık saparymen şektelgen.
Mūnyŋ bärı Qazaqstan qoǧamynda su şaruaşylyǧynyŋ qadırı jetpei jatqanyn körsetedı. Aldaǧy alaŋdatatyn yqtimal su tapşylyǧy, aǧymdaǧy su problemalary – mūnyŋ bärı Qazaqstanda äzırge ekınşı qatardaǧy mäseleler ekenı baiqalady.
Ortalyq Aziiada su aiaǧynda otyrǧan, Aral mäselesın keşırgen Qazaqstan üşın su altynnan da qymbat boluǧa tiıs. Transūlttyq özenderdıŋ eşqaisysy da Qazaqstan qalaǧandai deŋgeidesumen qamtamasyz etıp jatqan joq. Tıptı qyl aiaǧy auyzsu tapşylyǧyn şeşu baǧytynda da jūlqynǧan ideialar körınbeidı. Basqasyn bylai qoiǧanda, biiyldyŋ özınde el astanasynyŋ da sudan taryǧa bastaǧany bılındı.
Mıne, osyndai jaǧdaida 32 jastaǧy qazaqstandyq ǧalym auyzsudyŋ balama közderın zerttep, auadan su öndıruge bolatynyn körsettı.
QARAǦANDY, VAŞİNGTON, TOKİO
Marat Turabaev «Qaraǧandy memlekettık tehnikalyq universitetınde 4 jyl bılım aldym» deidı. Oquyn aiaqtaǧannan soŋ «Bolaşaq» baǧdarlamasynyŋ stipendiaty atanyp, AQŞ-ta bır jyl aǧylşyn tılın üirengen eken.
«2 jyldan keiın Japoniia astanasy Tokioda ornalasqan Tokai universitetınde maşina jasau (nanotehnologiia) mamandyǧy boiynşa magistraturada oqu baqyty būiyrdy. Būl joǧary oqu orny Japoniianyŋ injenerlık ǧylym, fizika, himiia, aqparattyq tehnologiialar, medisina, robot tehnikasy, nanotehnologiia, energetika syndy salalarynda joǧary nätijege ie», - deidı keiıpkerımız.
«QAUIPTIŊ ALDYN ERTEREK ALUYMYZ KEREK»
Marat Turabaev qazırgı taŋda älem jūrtşylyǧyn su resursynyŋ sarqyluy erekşe alaŋdatyp otyrǧanyn aitady. Osy baǧyttaǧy ızdenıs soŋy Marattyŋ auyz su qajettılıgın joiuǧa arnalǧan tehnologiiany oilap tabuyna sebepşı bolǧan.
«Künıne 800 litrge deiın auyz su aluǧa qabılettı qondyrǧyny qūrastyrdyq. Ol kün energiiasyn ǧana paidalanyp, auadaǧy ylǧaldy kondensasiialaidy»,-deidı Marat.
Onyŋ aituynşa, sudy elektr energiiasymen de bulandyruǧa bolady, bıraq elektr energiiasynyŋ da sarqylyp bara jatqanyn eskergen jön. Marat özınıŋ osy qūralyn Almatynyŋ Baǧanaşylynda jasaǧan eken.
«Qazırdıŋ özınde düniejüzınde auyz su daǧdyrysy bastalyp kettı. Būl mäsele 2040 jylǧa qarai şaryqtau şegıne jetuı mümkın. Sondyqtan qauıptıŋ aldyn erterek aluymyz kerek. Bızdıŋ tehnologiiany auyldar men qalalarda qoldanuǧa bolady. Ol auyz sudyŋ jetıspeuşılıgın azaituǧa kömektesedı»,-deidı zertteuşı.
«GERMANİIаDAN, NE AMERİKADAN PATENT ALǦYM KELEDI». NEGE?
Önertapqyş qondyrǧyny jasap şyǧaru üşın bırneşe uaqyt ızdengen.
«Tehnologiiany zertteuge, jobalauǧa jäne synauǧa bır jarym jyl kettı. Al qondyrǧynyŋ özı şamamen 1 ai ışınde jinaldy. Negızgı jūmysty özım jasadym. Himiialyq tūrǧydan Japoniiadaǧy professorlar kömektesıp, keŋesterın berdı. Sondai-aq qasymda bolǧan dostarym da qolǧabys jasady», - dep tüsındırdı Marat Turabaev.
Aldaǧy uaqytta önertapqyş qondyrǧyny patentteu mäselesın qolǧa almaq.
«Patenttı Germaniia nemese Amerikada alǧym keledı. Qazırgı taŋda sol üşın qarjy jinap jatyrmyn», - dedı ol.
«Patenttı nege Qazaqstanda almaisyŋ?» degen sūraqqa jas zertteuşınıŋ aitqany mynau boldy.
«2016 jyly elektrondy saqtandyru jüiesın jasap, ony Qazaqstanda patenttegen bolatynmyn. Alaida 3 jyldan keiın elımızde kölık qūraly ielerınıŋ azamattyq-qūqyqtyq jauapkerşılıgın mındettı saqtandyru polisınıŋ qoldanystaǧy ülgısı elektrondy saqtandyru polisıne almastyryldy. Zaŋ şyqty. Qazırgı taŋda saqtandyru jasaityn kompaniialar menıŋ patentımde jazylǧan mehanizmmen jūmys ıstep jür. Alaida men būǧan eşteme ıstei almadym. Zaŋgerlerge jügındım, olar da kömek bere almady. Sol sebeptı kelesı patenttı şetelde alǧym keledı»,- dedı Marat Turabaev.
Diana Asan
«Adyrna» ūlttyq portaly
