Jambyl oblysyna qarasty Merki aýdanynda Han Keneniń eskertkishi 2018 jyldan beri jyr bolyp keledi. Asqar Myrzahmetovtyń kezinde bastalaǵan daý Berdibek Saparbaevtyń tusynda sheshilmeı, Nurjan Nurjigitovke «mura» bolyp qaldy. Bir qyzyǵy osy úsh ákimniń kezinde birneshe keshen men eskertkish ashyldy. Mysaly Asqar Myrzahmetovtyń kezinde Tekturmas kesheni men Asqar Toqpanovtyń eskertkishi, al Saparbaevtyń tusynda «Biz birgemiz» jáne «Qazaq eline myń alǵys» monýmenti ashyldy. Nurjan Nurjigitov tizgindi ala sala Dinmuhamed Qonaev pen Sherhan Murtazanyń eskertkishin ashyp tastady. Áıtse de atalǵan atqaminerlerdiń Kenesary hanǵa kelgende kejegesi keıin ketip otyrǵany qyzyq.
«Adyrna.kz» ulttyq portalyna Murat Aryqbaev habarlasyp, Kenesary hannyń eskertkishin 5 jyldan beri orynata almaı júrgenin aıtty. 2018 jyly bastalǵan daý úsh birdeı ákimniń tusynda nege sheshilmedi?
– Kenesary hannyń eskertkishin ornatýǵa qaı jyldan bastap kiristińizder?
– Kenesary hannyń eskertkishin qoıýýǵa arnalǵan jerdiń ruqsatyn 2019 jyldyń 17 maýsym kúni aldym. Biraq ruqsat almastan buryn ıaǵnı, 2018 jyly Han Keneniń eskertkishin orynatyp tastaǵan edik. Keıin jergilikti ákimshilik «Eskertkish qoıylǵan jer jekemenshik jer eken. Sender ruqsatsyz qoıdyńdar» degen soń 10 sottyq jerdi 2019 jyly qaıta rásimdedik.
Sondaı-aq ákimshilik «Eskertkishtiń kólemi kishkentaı» degen soń Kenesary hannyń eskertkishin qaıta jasattyq. 2020 jyldyń 14 qazan kúni Mádenıet jáne sport mınıstriniń orynbasary Nurǵısa Dáýeshovtyń tóraǵalyǵymen Astanadaǵy monýmnetti óner qurylystaryn ornatý jónindegi komıssııa bizdiń usynysty qarady. Sondaı-aq sol kezdegi Jambyl oblysy ákiminiń orynbasary Erjan Jylqybaevtyń Merki aýdanyndaǵy «Batys Eýropa – Batys Qytaı» tas jolynyń boıynda Kenesary hannyń eskertkishin ornatý usynysyna qoldaý kórsetilsin degen hattamasy bolǵan.
– Keshe Merki aýdanynyń ákimi Jorabek Baýbekovtyń qabyldaýyna kirip, sóılestim dep aıttyńyz. Aýdan ákimimen arada qandaı áńgime boldy?
– Aýdan ákimi «Kenesary hannyń eskertkishin ornatýdy qoldap otyrmyz. Mádenıet mınıstrliginen hat kelse, biz oǵan eshqandaı qarsy emespiz» dep otyr. Munyń aldynda men «Eskertkishti salyp bittik. Abattandyrý jumystaryna kómektesesiz be?» dep suraǵan bolatynmyn. Aýdan ákimi bıýdjetten arnaıy qarjy bólip, abattandyrý jumystaryna kómektesetinin aıtty.
– Siz buǵan deıin Jorabek Baýbekovtyń oblys ákimi orynbasary Erkin Úısimbaevpen sóıleskenin aıttyńyz ǵoı. Ekeýi ne týraly sóılesipti?
– Jorabek Nurmergenuly oblys ákiminiń orynbasary Erkin Úısimbaevtyń Astanamen sóıleskenin aıtty. Biraq oblys ákiminiń naqty kimmen sóıleskenin bilmeımin. Áıtse de ol aýdan ákimine «Qyrǵyzdar tarapynan eshqandaı qarsylyq joq» depti. Bul sózdi maǵan aýdan ákimi aıtty.
– Aýdan ákimi Qyrǵyzstan tarapynan Kenesary hannyń eskertkishin qoıýǵa eshqandaı qarsylyq joq dep otyr ma?
– Iá.
– Bul aýdan ákimi men Úısimbaevtyń arasyndaǵy áńgime ǵoı...
– Iá, solaı ǵoı deımin. Aýdan ákimi bolǵan soń oblystaǵy basshylarmen habarlasqanyn keshe aıtyp otyr. Aralarynda «Qyrǵyzdar tarapynan qarsylyq bola ma?» degen sóz bolǵan shyǵar.
– Kenesary – qazaqtyń hany. Bizdiń óz hanymyzdyń eskertkishin ornatýǵa «Qyrǵyzdar tarapy qalaı qaraıdy?» deýimiz qanshalyqty qısyndy?
– Olardyń bizdiń ishki isimizge aralasýǵa qısyny joq sııaqty. Biz ózimizdiń hanymyzdyń eskertkishin ózimizdiń jerimizde qoıyp jatyrmyz. Solaı emes pe?
Tekturmas kesheni
Sherhan Murtaza eskertkishi
– Merkidegi Kenesary hannyń eskertkishi 2018 jyldan beri, ıaǵnı Ashat Myrzahmetovten bastap, Berdibek Saparbaev jáne qazirgi ákim Nurjan Nurjigitovtyń kezinde de sheshilgen joq. Ashat Myrzahmetovtyń kezinde «Tekturmas» kesheni men Asqar Toqpanovtyń eskertkishi, Berdibek Saparbaevtyń kezinde «Qazaq eline myń alǵys» jáne «Biz birgemiz» monýmenti ashyldy. Qazirgi ákimniń kezinde Dinmuhamed Qonaev pen Sherhan Murtazanyń eskertkishi boı kóterdi. Bılik Kenesary hannyń eskertishine nege nemquraıdy qarap otyr?
– Kenesary hannyń eskertkishimen birge Seńkibaı batyrdyń eskertkishin ornatý 2020 jylǵy hattamada kórsetilgen bolatyn. Áý basta atalǵan batyrdyń eskertkishine baılanysty túzetýler jasalýy kerek degen sheshim shyqty. Áıtse de Seńkibaı batyrdyń eskertkishi byltyr eshqandaı túzetýsiz Baızaq aýdany Sarykemer aýylynda qoıyldy. Muny biz batyrdyń eskertkishiniń ashylýyna barǵan kezde baıqadyq. Buǵan deıin Asqar Toqpanov, Dinmuhamed Qonaev, Sherhan Murtazanyń eskertkish ashylyp ketti. Al Kenesary hannyń eskertkishi 5 jyldan beri jyr bolyp kele jatyr.
P.S. Merki aýdanynyń ákimi Jorabek Baýbekovke habarlasyp, «Han Keneniń eskertkishin ornatýǵa Qyrǵyz elinen nege ruqsat alý kerek?» dep suraǵymyz kelgen. Alaıda aýdan basshysymen sóılesý múmkin bolmady. Eger jergilikti ákimdik tarapynan mán-jaıdy túsindiremiz dese, Adyrna.kz ulttyq portaly óz alańyn usynady.
Aıtpaqshy Murat Aryqbaev bastaǵan azamattar 7 mamyr – Otan qorǵaýshylar kúnine oraı eskertkishti ashqysy keledi. Alaıda Jambyl oblysy ákimi men Mádenıet mınıstriniń jaıbasarlyǵynan Kenesary han biraz ýaqyt qoraptyń ishinde otyra turatyn shyǵar.
Serik Joldasbaı
"Adyrna" ulttyq portaly
