Musylman bolý úshin arab bolýdyń keregi joq!

24.08.2018

7392

Zeınep Ahmetova: "Əýretti jerlerińdi jap!" deıdi. Ol degen sóz - uıatty jerlerińdi jap degeni. Seniń basyń, betiń uıatty jer emes qoı. Ol - qudaıdyń jaratqany. Uıatty jer - myna moıynnan tómen jaq. Qazaq onsyz da ol jerin ashyp shashqan joq. Qazaqtyń qyzy turmysqa shyqqanǵa deıin basyna oramal salmaǵan. Kəmshat bórik, qundyz bórik, úkili taqııa, shashaqty sorabaq, monshaqty qasaba, jyrǵa!.. sondaı-sondaı ədemi bas kıimder bolǵan. "Shashtaryn on kún tarap bes kún órgen" degen, shash kútimine kóp kóńil bólgen. Qolań shash, súmbil shash, qara shash, altyn shash, sonyń bəri - qyzdyń shashy. Sonda ne, musylman bolady ekenbiz dep sonyń bərin jerge kómýimiz kerek pe?

Ana tyıymǵa qatysty sandyraqtardyń barlyǵy - arabtiki. Arabtyń jeri ystyq, qum boran soqqan buryn (qazir de) Sonda, erkegi bar, əıeli bar, bəri kózinen basqanyń bərin jaýyp tastaǵan qaramen. Endi sony alyp kelip, bizge tyqpalaıdy. Musylman bolý úshin arab bolýdyń keregi joq. Mysaly, arabtar keremet bolatyn bolsa, tegi bir, dini bir, tili bir; nege bir-birin qanǵa bóktirip jatyr áli kúnge deıin? Qyryp jatyr! Qanshama jyl boldy. Onyń nesi ıslam? Onyń nesi sharıǵat? Qudaı saqtasyn!.. Qazaqtar buryn jer daýy jesir daýy dep talasqa shyqqanymen, onyń ózin de eki-aq aýyz sózben bitirip otyrǵan. Ataly Sózge toqtaǵan. Qazaq - óte qudaıshyl halyq. Biraq fanatık emes. Qazaq "Qudaısyz qýraı synbaıdy" degen bir aýyz sózben-aq qudaıdy moıyndaǵan. Eń jaman adamdy q"udaısyz adam" deıdi. Jaqsy adamdy " Oı, qudaıy bar eken, aınalaıyn!" dep aıtyp jatady. Arabtar buryn putqa tabynǵan. Eki qyzdyń bireýin tirideı kómip otyrǵan.

Sodan, myna "Tarıhı jad" (Istorıcheskaıa pamıat), genetıkalyq jad sodan qalyp qoıǵan. Əıeldi tómen kórý qanynda bar. Bəribir tegine tartpaı turmaıdy. Al qazaqta kerisinshe "Yrys aldy - qyz" dep, yrymaldysy qyz bolǵanda keremet qýanǵan. "Ketetuǵyn bala, qonaq" dep, qyzdy əkeniń úıinde júrgende, ábden erkeletken. Jaqsyny kıgizgen. Dəmdini jegizgen. Qolynan kelse jorǵa mingizgen. Qyzdy eshqashan esik jaqqa otyrǵyzbaǵan. Oń jaqqa tórge otyrǵyzǵan. Turmysqa shyqpaǵan qyzdy "oń jaqtaǵy qyz" deıtini sodan. Otyrǵan qyzdyń aıaǵynan attaý úlken kúnə bolyp sanalǵan Qazaqta. Qyz balaǵa qol kóterý ol úlken qylmys bolyp eseptelgen. Qyzdar jaýgershilik kezde, əkelerimen, aǵalarmen qatar saýyt kıip jaýǵa attandy. Shaıqasty. Oǵan tarıh kýá. Aıtysty, aıtysqa tústi. Bərin bylaı qoıyp, qyzqýardy ("Qyz qýý") qarashy! Anaý jigitterdi shyqpyrtqan kezde qandaı, attyń qulaǵynda oınaǵan!.. Endi nege osynyń bərin jaýyp, essizdikke kómip, musylman bolady ekenbiz dep, beıshara qyzdardyń basyna qara oramal salýymyz kerek, a?! Qara oramaldy baıy ólgende ǵana salady. "Qaraly áıel" deıdi ony. Mysaly, Áýezovtiń "Qaraly sulý"-ynda áıel jyl boıy basyna qara oramal salady. Jyl ótkennen keıin, jaqyndary kelip, qaralyǵyn túsirip, aýystyryp jatady. Endi qarashy, qazaq qyzdary ózderin ózderi qor qylyp, sorlap júr. Úılerinde teledıdar kórmeıdi, eshqaıda shyqpaıdy, bilim almaıdy, áıteýir, bala týyp jatqandary bar, tek anaý erkekke qyzmet etýi kerek - bitti. Birazdan keıin nadandyq qasireti qoǵamdy jaılap shyǵady.

Bilimsiz anadan bilimsiz urpaq kóbeıedi. Qudaı saqtasyn!.. Biz birinshiden, bilimmen, ekinshiden, ózimizdiń Til arqyly taralatyn dəstúrmen ǵana ultymyzdy saqtaı alamyz. Ərbir adam ultymen birge týady. Ultyńmen birge týǵan soń, ultyńnyń tili, búkil salt-dástúri, eli, jeri, tarıhy saǵan da tıesili. Bul jerde, eger, din ulttyń ústine shyqsa, ult joıylady. "Eki sózdiń birinde qazaqpyn dep aıtpa, musylmanmyn dep aıt!" deıdi. Kórdiń be qandaı quıtyrqy jaman pıǵyldar órbip jatyr! Myna radıkaldy dinge qaraı burylatyndardyń ishinde, erkekke qaraǵanda əıeldi qaıtarý qıyn eken!.. Aıtyskerler, nebir sportshylar ketti. Ataǵy barlar men aqshasy barlar aldymen qarmaqqa túsip jatyr!..