Worldfinancialreview.commälımetınşe, el tek qarjylyq tehnologiialar (fintech) men IT eksport salasynda ǧana emes, memlekettık qyzmetterdı sifrlandyru, jasandy intellektını (AI) damytu jäne keŋ jolaqty internetpen qamtu baǧytynda da aitarlyqtai jetıstıkterge jettı. Onlain memlekettık qyzmetter boiynşa älemdegı üzdık ondyqqa engen Qazaqstan Euraziiadaǧy sifrlyq jaŋǧyrudyŋ ülgısıne ainaluda.
Tabiǧi resurstan – sifrlyq daiyndyqqa
Būryn postkeŋestık, resurstarǧa bai ekonomika retınde tanylǧan Qazaqstan bügınde Ortalyq Aziiadaǧy sifrlyq jaŋǧyrtudyŋ aldyŋǧy şebınde. Eldıŋ strategiiasy qarjylyq tehnologiialardy damytudan keŋ auqymdy sifrlandyruǧa qarai oiysty. Qazır būl baǧytqa memlekettık qyzmetterdı tolyq sifrlandyru, internetke teŋ qoljetımdılık, ūlttyq jasandy intellekt ekojüiesı jäne halyqaralyq startaptarmen yntymaqtastyq kıredı.
Qazaqstannyŋ BŪŪ-nyŋ 2024 jylǧy Elektrondyq ükımettı damytu indeksı boiynşa Online Services Index (OSI) tızımınde Oŋtüstık Koreia, Estoniia jäne Daniiamen qatar älemdık TOP-10-ǧa kıruı – maŋyzdy jetıstık. El jalpy reitingte tört satyǧa köterılıp, 24-orynǧa tūraqtady. Būl körsetkışpen Qazaqstan Germaniia, Qytai jäne Australiia siiaqty ırı ekonomikalardy basyp ozdy. TMD elderı arasynda Qazaqstan elektrondyq basqaru boiynşa köş bastap tūr.
eGov.kz – sifrlyq kündelıktı ömırdıŋ özegıne ainaldy
Bügınde memlekettık qyzmetterdıŋ 92%-dan astamy onlain formatta qoljetımdı. eGov.kz ūlttyq portaly jäne eGov Mobile qosymşasy arqyly azamattar 1 200-den astam sifrlyq qyzmetke qol jetkıze alady. 2025 jyldyŋ alǧaşqy jartyjyldyǧynda 23 millionnan astam qyzmet körsetılse, onyŋ 45%-y smartfondar arqyly oryndalǧan – būl mobildılıkke baǧyttalǧan strategiianyŋ tabysty ıske asuyn bıldıredı.
Sifrlandyru tek qoljetımdılıkpen şektelmeidı – ol qyzmet körsetu täsılıne jäne derekterdı basqaru jüiesıne de yqpal etude. Biznes tırkeuden bastap densaulyq saqtau, qūjattardy jaŋartu men sot şaǧymdaryn joldauǧa deiıngı köptegen prosester eGov jüiesı arqyly ıske asady.
eGov Mobileqosymşasy biometrikalyq säikestendıru, push-habarlamalar jäne Kaspi.kzsyndy superapp-tarmen integrasiialau arqyly üzdıksız jetıldırılude – būl memlekettık jäne jekemenşık ekojüieler arasyndaǧy şekarany joiyp otyr.
2025 jyldyŋ ortasyna qarai portaldyŋ tırkelgen qoldanuşylarynyŋ sany 14,7 millionnan asty. Soŋǧy bır jylda 215 myŋ jaŋa qoldanuşy qosylǧan. Būl – sifrlyq senım men qabyldaudyŋ öskenın körsetedı.
Jasandy intellekt: strategiialyq serpılıs
2024 jyly Qazaqstan Ūlttyq jasandy intellekttı damytu tūjyrymdamasyn bekıttı. Būl qūjat 2029 jylǧa deiıngı qūqyqtyq jäne strategiialyq negızdı qamtidy. Qazırgı uaqytta būl tūjyrymdamany tolyqqandy Ūlttyq AI strategiiasyna ainaldyru jūmysy jürıp jatyr. Maqsat – AI-dy densaulyq saqtau, bılım beru, energetika, memlekettık basqaru jäne ǧylym salalaryna engızu.
Basty qadam – Ortalyq Aziiadaǧy eŋ quatty superkompiuterdıŋ ıske qosyluy, ol 2025 jyldyŋ şıldesınde jūmysyn bastaidy. Būl AI superklaster Sifrlyq damu ministrlıgınıŋ Tier III deŋgeiındegı derekter ortalyǧynda ornalasady jäne ūlttyq AI platformasyna bırıktırıledı. Oǧan universitetter, startaptar jäne jeke kompaniialar qol jetkıze alady.
Qazırgı taŋda AI turaly zaŋ jobasy äzırlenude. Ol jasandy intellekttı jasauşy jäne qoldanuşy memlekettık organdar, biznes jäne jeke tūlǧalar arasyndaǧy qūqyqtyq qatynastardy retteitın bolady.
Sonymen qatar, Qazaqstan Prezident janyndaǧy Halyqaralyq AI Saraptamalyq keŋesın qūruda. Keŋes ūlttyq saiasatty qalyptastyruǧa jäne jahandyq ärıptestıktı nyǧaituǧa baǧyttalǧan.
Startaptar men kadrlyq äleuet: jaŋa naryqtyŋ negızı
Qazaqstannyŋ tehnosektordaǧy serpını startaptar ekojüiesınde de aiqyn baiqalady. 2024 jyly qazaqstandyq startaptar 250 million dollardan astam venchurlık investisiia tartty – būl aldyŋǧy jylmen salystyrǧanda üş ese köp. Eldıŋ basty akseleratory Astana Hub bügınde 28 elden 1 300-den astam startapty bırıktıredı. Olardyŋ jiyntyq tabysy 1,2 trln teŋgeden, al eksport kölemı 140 mlrd teŋgeden asty.
Startaptarǧa salyq jeŋıldıkterı, jeŋıldetılgen viza räsımderı jäne qarjy resurstaryna keŋ qoljetımdılık ūsynylady. Aita keterlıgı, Telegram kompaniiasy 2025 jyly Astana Hub rezidentı atandy, būl Qazaqstan men jahandyq BigTech arasyndaǧy jaŋa ärıptestıktıŋ bastamasy boldy.
Elımızde Codiplay, Alaqan, CITIX, CEREBRA, OGames, Parqour, ApartX siiaqty jahandyq naryqta tanylyp ülgergen startaptar paida boluda. Mäselen, Codiplay – mektep oquşylarynyŋ sifrlyq sauatyn arttyruǧa baǧyttalǧan EdTech kompaniiasy, ol 100 million dollarǧa baǧalanyp otyr jäne bügınde Ūlybritaniia, Oŋtüstık Koreia, Saud Arabiiasy, Türkiia men Äzerbaijan siiaqty elderdegı 450-den astam mektepte engızılgen.
Qazaqstan endı Saud Arabiiasy, Singapur jäne AQŞ-ta halyqaralyq tehnohabtar aşyp, IT eksport pen yntymaqtastyqty keŋeitıp jatyr.
2025 jyly memleket Qazaqstan Venture Group atty 1 milliard dollarlyq venchurlık qor qūrdy. Ol AI-ǧa negızdelgen startaptardy qoldauǧa baǧyttalǧan. Būl bastama Astana Hub Ventures qoryn tolyqtyryp otyr. Mūndai investisiialar innovasiiany jedeldetıp, jaŋa tehnologiialyq tolqyndy tudyryp, eldıŋ IT-ekojüiesın nyǧaitpaq.
Sifrlandyru men eŋbek naryǧy
Sifrlyq transformasiia eŋbek naryǧyn da tübegeilı özgertıp jatyr. 2024 jyly elde 18 000-nan astam IT kompaniia jūmys ıstep, 187 000 adamdy jūmyspen qamtydy – būl ötken jylmen salystyrǧanda 12%-ǧa artyq.
Tech Orda baǧdarlamasy aiasynda 2029 jylǧa deiın 20 000 jaŋa IT maman daiarlau közdelıp otyr. Būl tek koderlerdı emes, sonymen qatar jasandy intellekt injenerlerı, derekter taldauşylary, önım menedjerlerı men kiberqauıpsızdık mamandaryn daiarlaudy da qamtidy.
Bügınde Qazaqstan boiynşa 18 aimaqtyq IT-hab jūmys ıstep, talantty jastardy tabu men qoldaudyŋ maŋyzdy qūraldaryna ainaluda.
Alda älı de syn-qaterler bar, bıraq qarqyn bäseŋdegen joq
Jetıstıkterge qaramastan, Qazaqstan sifrlandyruda bırqatar qūrylymdyq mäselelerge tap bolyp otyr: finteh salasyndaǧy naryq şoǧyrlanuy, auyldyq jerlerdegı internet sapasy men jasandy intellektke tolyq daiyndyqtyŋ bolmauy.
Alaida ükımettıŋ batyl sifrlyq jol kartasy, institusionaldyq üilesımdılık jäne jeke sektordyŋ belsendı qatysuy Qazaqstannyŋ damuyn toqtatpaitynyn körsetedı.
AI infraqūrylymynyŋ damuy jäne startaptardyŋ jahandyq naryqqa şyǧuy Qazaqstandy tek özgertıp qana qoimai, ony Euraziianyŋ sifrlyq bolaşaǧyn qalyptastyryp jatqan derjavaǧa ainaldyryp otyr.
