Qoǧamda «Bazz Laiter» multfilmıne qatysty dau basylar emes. Daudyŋ basy Nūrtastyŋ jazbasy, artynşa ministrlıktıŋ jauaby bolsa da, būl multfilmge bailanysty dau-damai älemde äldeqaida būryn bastalǧan-dy. Älqissa.
«Bazz Laiter» älemge äigılı «Pixar» jäne «Walt Disney Pictures» kompaniialarynyŋ önımı. «Oiynşyqtar hikaiasy» multfilmınıŋ jalǧasy bolyp sanalady. Bazz ǧaryş älemın şarlauşy reindjer jäne tuyndy hikaiasy oidan şyǧarylǧan ǧalamşarda ötedı. Multfilmdı jasauǧa jiyntyǧy 200 mln dollar qarjy ketken jäne oǧan jarnamasy da kıredı. Būl adamzat tarihyndaǧy eŋ qymbat multfilmderdıŋ bırı sanalady.
«Bazz Laiterdı» körsetılımı Batys elderınde sättı öttı. Alaida Taiau Şyǧys pen Oŋtüstık Şyǧys Aziiada Bazzdyŋ basy dauǧa qaldy. Nege? Sebebı multfilmde LGBT ökılderın nasihattau elementterı bar dep, bırşama elder ony körsetuden bas tarty. Mysaly Mysyr, İndoneziia, Livan, Kuveit, Malaiziia, Saud Arabiiasy, BAÄ elderınde būl tuyndy teatrǧa jıberılmedı. Al Qytaida LGBT qūndylyqtaryn nasihattauy mümkın degen tūstaryn qiyp tastaudy talap ettı.
Multfilmde qyz keiıpker Alisa Hotornnyŋ ärıptesı, qūrbysymen süiısetın sätı körsetıledı. Būl körınıstı köptegen mūsylman elderı LGBT-ny aşyq nasihattau jäne qūndylyǧymyzǧa şabuyl dep mälımdep, tuyndyny körsetuden bas tartty. Multfilm ışındegı sol bır ersı körınıstı kompaniia o basta qiyp tastauǧa kelısken bolatyn, alaida artynşa kompaniia barlyǧyn bäz qalpynda qaldyrdy.
«Bazz Laiterdıŋ» dauy Qazaqstanǧa da keldı. Qoǧamda tuyndyny körsetu nemese körsetpeu kerektıgı jaily dau tudy. Belgılı rejisser, akter Nūrtas Adambai «LGBT elementterı bar, jas ūrpaqqa kerı tärbie beretın multfilmdı körsetpeu kerek» dep jazdy. Ony qoldauşylar men qarsy boluşylar pıkırı äleumettık jelını jaulap aldy. Bırı «körsetu kerek, är adamnyŋ taŋdauy boluy qajet» dese, endı bırı «tärbie tal besıkten, balalarǧa körsetuge bolmaidy» dep jatty. «Bır adamnyŋ oiy qoǧamnyŋ taŋdauy bolmauy tiıs, senzura» degender de tabyldy.
Mädeniet jäne sport ministrı Däuren Abaev 14 şıldede daudyŋ nüktesın qoiyp, «El azamattary men BAQ ökılderı tarapynan şeteldık «Bazz Laiter» animasiialyq filmıne qatysty köptegen sūraq kelıp tüstı. Jauabymdy osy post arqyly jetkızudı jön kördım. Atalǧan kartina Qazaqstan kinoteatrlarynda körsetılmeidı» dep jazdy.
Artynşa ministr taǧy bır jazba jariialap, bylai dedı:
«Bızdıŋ elde senzuraǧa tyiym salynǧan. Sondyqtan ministrlık Qazaqstanda «Bazz Laiter» animasiialyq filmın körsetuge tyiym salǧan joq. Menıŋ jazbamda ondai söz joq. Maǧan būl tuyndyny elge taratu jūmystary jürgızılmeitının aitty. Odan ärı BAQ pen bırqatar blogerlerdıŋ özderı qorytyndy jasap, aqparatty taratyp äkettı. Osyǧan bailanysty bırqatar niuanstardy atap ötken jön.
Bırınşıden, bırqatar BAQ ökılderınıŋ Qazaqstanda multfilmnıŋ körsetıluıne tek prodiuser Nūrtas Adambai ǧana qarsylyq tanytty degen mälımdemelerı şyndyqqa sai kelmeidı. Qazaqstanda 35000 qol jinaǧan Bazz Laiterge tyiym saludy talap etken petisiia onlain rejimde bastalǧanyn köpşılık aitpady. «Tyiym salynbasyn» degender sany petisiiada bar bolǧany 4 myŋǧa juyq edı. Äkımdıkterdıŋ mälımetınşe, mitingı ötkızuge ötınışter bırden bırneşe öŋırde kelıp tüsken.
Ministrlık pen jergılıktı atqaruşy organdarǧa azamattardan köptegen ötınışter tüstı. Būl köŋıl-küidı eskermeu – elımızdıŋ qarapaiym azamattarynyŋ ünın elemeu degen söz. Aşyq memlekettık qūraldar osy üşın jasalǧan ǧoi.
Ekınşıden, bızdıŋ saraptama körsetıp bergendei, köpşılıktıŋ aşuyna bırjynystylar arasyndaǧy süiısu faktısı emes, tuyndyda bırjynystylar arasyndaǧy mahabbattyŋ otbasylyq qūndylyq retınde körınıs tabuy sebepker bolǧan.
Bız ministrlık retınde mūndai siujetterdı zaŋǧa qaişy bolmasa, etikalyq tūrǧydan baǧalamaimyz, bıraq qoǧamdyq pıkırdı de eskermeuge bolmaidy.
Üşınşıden, joǧaryda aitylǧandardyŋ barlyǧyn taldai kele, ministrlık filmnıŋ Qazaqstan Respublikasy aumaǧyndaǧy resmi distribiutorymen bırneşe ret keŋester jürgızdı. Belgılı bır ūsynystar aityldy. Tuyndyny körsetuge tyiym salynbady. Degenmen, filmderdı jalǧa beru – būl biznes. Al biznes ärqaşan täuekelderdı, onyŋ ışınde boljauy qiyn saldaryn eskeredı.
Joǧaryda atalǧan barlyq faktorlardyŋ jiyntyǧynda filmdı prokatqa jıbermeu turaly şeşım qabyldandy», - dedı ministr.
Osylaişa film aiasyndaǧy dau azaiyp, tuyndy körsetılmedı. Alaida būl oqiǧa «bızdıŋ ūrpaq ne körıp jür, ne estıp jür» degen sūraqty qozǧap kettı. Onyŋ jauabyn qoǧam, halyq, jekelegen tūlǧalar men bilık ökılderı bırlese ızdeuı tiıs. Film ol qaşanda ideologiia. Qai eldıŋ tuyndysyn körseŋ, sol eldıŋ bır ideologiialyq ūşqynyn alasyŋ. Sondyqtan mūndai dau azaiu üşın multfilmder men filmderdı tüsıru salasyna bölınetın qarjy men qoiylatyn talap ta artuy tiıs. Tarih, tıl, mädeniet pen önegenı otandyq közqaraspen körsete bıletın tuyndy artqan sätte, kinoteatrda taŋdau da bolady.
Al Qazaqstandaǧy «Bazz Laiter» dauy körşıles Qyrǧyzstanǧa endı jettı. Qoǧam multfilm ışındegı siujettı de talqylap jatyr. Multfilm qyrǧyz prokatynda joq. «Cinematica» kinoteatrlar jelısı onyŋ körsetılmeitının habarlaǧan edı. Jelınıŋ direktory Almazbek Qaiypovtyŋ aituynşa, Qyrǧyzstannyŋ distribiutory Qazaqstan bolyp tabylǧandyqtan, tuyndyny körsetu mümkın emes...
Ashat QASENǦALİ
”Adyrna” ūlttyq portaly
