Qorǧanys salasy kez kelgen memleket üşın asa maŋyzdy. Äskerı älsız eldıŋ bolaşaǧy būlyŋǧyr. Qazaqstan älemdık qorǧanys salasy boiynşa reitingte 62 orynda tūr. Al Ortalyq Aziia elderınıŋ ışınde ekınşı orynda. OA elderı ışınde ekonomikasy quatty sanalatyn Qazaqstannyŋ äskerı Özbekstannan keiıngı pozisiiaǧa jaiǧasqan. Äskerdıŋ negızın äue, qūrlyq, teŋız küşterı qūrasa, äskerdı bastaityn qolbasşynyŋ harizmasy qaşanda maŋyzdy. Ǧasyrlar boiy qazaq halqy bas qolbasşyǧa erekşe män bergen. Būrynǧynyŋ Qabanbai, Bögenbai, Nauryzbailary, bügıngı künnıŋ qorǧanys ministrlerı desek bolady. Alaida «qazırgı Qazaqstannyŋ qorǧanys ministrlerı batyr babalarymyzdyŋ daŋqty jolyn jalǧastyruşy» degen atqa laiyq pa?
Qorǧanys ministrı qyzmetın atqaru üşın är elde türlı kriteriiler bar. Kei elder tek qana äskeri salada qyzmet atqarǧan tūlǧalar qorǧanys ministrı boluy tiıs dese, endı bır elder tek tituldy ūlt (memleket qūrauşy ūlt) qorǧanys ministrı boluy tiıs deidı. Sonymen qatar saiasi közqarasy, dını, ūltyna da basa nazar audaratyn jaittar köp kezdesedı.
Türkiiadaǧy Stambūl universitetınıŋ PhD doktoranty Nūrat Iliias bylai deidı: «Türkiia memleketınde 700 jyl boiy ideologiia dın bolyp keldı. Dındı basşylyqqa alyp, jaulauşylyq saiasatyn jüzege asyrdy. Al soŋǧy 100 jyldyqta Türkiianyŋ ideologiiasy ūltşyldyq sipatqa auysty. Iаǧni qazır olarda ūltşyldyq ideologiia basym. Ūlttyq qoǧamdy qūrdy. Äsker degenımız kım? Atatürıktıŋ közqarasy boiynşa ol eŋ bılımdı azamattar, Türkiianyŋ tynyştyǧyn küzetetın elita, janqiiarlyq tanytatyn, türık halqyn ışkı jäne syrtqy jaudan qorǧaityn tūlǧalar. Mıne, Türkiia äskerı däl osyndai prinsippen qūryldy. Olar halyqtyŋ ruhyn oiatatyn tarihi oqiǧalardy keŋınen oqytyp, mektep baǧdarlamasynda keŋınen talqylap keledı.
Olarda ūlttyq sana sezım joǧary tūr. Ol tıl arqyly jüzege asuda. Mysaly soŋǧy jyly Gruziia sol jolǧa tüsudı bastady, al Ukraina bır belesten asty. Baltyq elderı ony 90-jyldary bastap kettı. Al bızde ökınışke orai tılge kelgende bügınde köpşılık aitatyn qūldyq sana basym. Ony moiyndau kerek. Türkiia tıldı ūlttyq ideologiianyŋ bır negızı ettı. Sondyqtan da Türkiiaǧa kım barsa da, ol türıkşe söilep ketedı. Meilı ol kürd, meilı ol orys, meilı ol aǧylşyn, meilı ol qytai bolsa da. Türkiiada türık tılın bılmeseŋ, sen aş qalasyŋ. Türık äskerı osyǧan da barynşa den qoiǧan.
Türkiia NATO-ǧa kırgen sätte, «endı bız qorǧalǧan küidemız» dep jatpai, qaru jasau salasyn damytty. Būl da tıkelei ideologiiaǧa bailanysty. Olardyŋ äskerınıŋ basty missiiasy eldı, jerdı qorǧap qalamyz degen oidan qūralady. Mıne, osy prinsipterge sai tek qana äsker emes, sonymen bırge qorǧanys ministrı de taŋdalandy.Türkiiada qorǧanys ministrı eŋ ūltşyl adamnyŋ bırı sanalady».
Nūrǧali Jüsıpbai, türıktanuşy: «Türkiia Respublikasy bolyp qūrylǧan sätte de, Osman däuırınen bertın de äskeriler erekşe kasta bolyp sanalady. Sondyqtan äskerilerdı basqaratyn qorǧanys ministrınıŋ rölı de asa joǧary. Ol ışkı jäne syrtqy saiasatqa yqpal ete alatyn tūlǧa esepteledı. Osy uaqytqa deiın äskeriler qolymen bırneşe märte äskeri töŋkerıs boluy da sony däleldeidı. Osman imperiiasynda da, Türkiia Respublikasy qūrylǧan sätten bastap ta qorǧanys salasyna jauapty tūlǧalar eŋ aldymen sūltanǧa, keiınnen prezidentke eŋ senımdı tūlǧalardan taŋdalatyn. Ärine, olardyŋ äskeri täjıribesı men ūrys alaŋyndaǧy maşyqtyǧy da maŋyzdy röl oinaityn. Türkiianyŋ qazırgı qorǧanys ministrı Hulisi Akar 2018 jyly öz lauazymyn aldy. Ol sol uaqyttan bastap İrak pen Siriiada Türkiiaǧa qauıp töndıretın küşterdı joiyp, bırneşe sättı operasiiany jüzege asyra bıldı. Terrorlyq toptarmen soǧysuda özınıŋ bılıktılıgın körsete bıldı dep Türkiia qoǧamy joǧamy baǧalap otyr».
Būl Türkiianyŋ qorǧanys salasyna kadr taŋdau jüiesı. NATO qūramyndaǧy Türkiia bügınde NATO elderı ışınde AQŞ-tan keiıngı aduyndy el sanalady. Öitkenı ūlttyq ideologiia, äskeri önerkäsıp alǧa qoiylǧan. Al ŪQŞŪ qūramyndaǧy Qazaqstan şe? Ūlttyq ideologiiany aitpaǧan künnıŋ özınde memlekettıŋ tılge qatysty pozisiiasyn aiqyn bıldırıp, "ökpeleseŋ köşıp ket" dep otyrǧan qolbasşysy bar eldıŋ äskerı aibyndy boluy ekıtalai şyǧar?... Soŋǧy ekı jylda ekı äskeri qoimasy jarylyp, soǧyssyz qaruynan, maidansyz sarbazynan (äskerdegı älımjettık) aiyrylyp jatqan Qazaqstan äskerınıŋ aibyny men ruhy, ūrysqa daiyndyǧy bügınde köptı alaŋdatyp otyrǧany anyq.
Türkiia men Japoniiada qorǧanys ministrı boluy üşın beiresmi şarttyŋ bırı ūltşyldyq közqarasty ūstanu bolsa, AQŞ-ta qandai da bır soǧysqa qatysqan täjıribelı generaldardy mnistr qyzmetıne taǧaiyndau ejelden bar. Al Qazaqstanda qandai kriteriimen qorǧanys ministrı qyzmetıne taǧaiyndaityny belgısız. Keşe basqa ministrlıktı basqarǧan tūlǧa, bügın qorǧanys ministrlıgınıŋ tızgının ūstap otyruy ǧajap emes. Kadrge osyndai közqaras bolǧan sätte, myǧym qorǧanys pen aibyndy äsker jaily aitu artyq bolar...
Türkiiadaǧy Stambūl universitetınıŋ PhD doktoranty Nūrat Iliias bylai deidı: «Türkiia memleketınde 700 jyl boiy ideologiia dın bolyp keldı. Dındı basşylyqqa alyp, jaulauşylyq saiasatyn jüzege asyrdy. Al soŋǧy 100 jyldyqta Türkiianyŋ ideologiiasy ūltşyldyq sipatqa auysty. Iаǧni qazır olarda ūltşyldyq ideologiia basym. Ūlttyq qoǧamdy qūrdy. Äsker degenımız kım? Atatürıktıŋ közqarasy boiynşa ol eŋ bılımdı azamattar, Türkiianyŋ tynyştyǧyn küzetetın elita, janqiiarlyq tanytatyn, türık halqyn ışkı jäne syrtqy jaudan qorǧaityn tūlǧalar. Mıne, Türkiia äskerı däl osyndai prinsippen qūryldy. Olar halyqtyŋ ruhyn oiatatyn tarihi oqiǧalardy keŋınen oqytyp, mektep baǧdarlamasynda keŋınen talqylap keledı.
Olarda ūlttyq sana sezım joǧary tūr. Ol tıl arqyly jüzege asuda. Mysaly soŋǧy jyly Gruziia sol jolǧa tüsudı bastady, al Ukraina bır belesten asty. Baltyq elderı ony 90-jyldary bastap kettı. Al bızde ökınışke orai tılge kelgende bügınde köpşılık aitatyn qūldyq sana basym. Ony moiyndau kerek. Türkiia tıldı ūlttyq ideologiianyŋ bır negızı ettı. Sondyqtan da Türkiiaǧa kım barsa da, ol türıkşe söilep ketedı. Meilı ol kürd, meilı ol orys, meilı ol aǧylşyn, meilı ol qytai bolsa da. Türkiiada türık tılın bılmeseŋ, sen aş qalasyŋ. Türık äskerı osyǧan da barynşa den qoiǧan.
Türkiia NATO-ǧa kırgen sätte, «endı bız qorǧalǧan küidemız» dep jatpai, qaru jasau salasyn damytty. Būl da tıkelei ideologiiaǧa bailanysty. Olardyŋ äskerınıŋ basty missiiasy eldı, jerdı qorǧap qalamyz degen oidan qūralady. Mıne, osy prinsipterge sai tek qana äsker emes, sonymen bırge qorǧanys ministrı de taŋdalandy.Türkiiada qorǧanys ministrı eŋ ūltşyl adamnyŋ bırı sanalady».
Nūrǧali Jüsıpbai, türıktanuşy: «Türkiia Respublikasy bolyp qūrylǧan sätte de, Osman däuırınen bertın de äskeriler erekşe kasta bolyp sanalady. Sondyqtan äskerilerdı basqaratyn qorǧanys ministrınıŋ rölı de asa joǧary. Ol ışkı jäne syrtqy saiasatqa yqpal ete alatyn tūlǧa esepteledı. Osy uaqytqa deiın äskeriler qolymen bırneşe märte äskeri töŋkerıs boluy da sony däleldeidı. Osman imperiiasynda da, Türkiia Respublikasy qūrylǧan sätten bastap ta qorǧanys salasyna jauapty tūlǧalar eŋ aldymen sūltanǧa, keiınnen prezidentke eŋ senımdı tūlǧalardan taŋdalatyn. Ärine, olardyŋ äskeri täjıribesı men ūrys alaŋyndaǧy maşyqtyǧy da maŋyzdy röl oinaityn. Türkiianyŋ qazırgı qorǧanys ministrı Hulisi Akar 2018 jyly öz lauazymyn aldy. Ol sol uaqyttan bastap İrak pen Siriiada Türkiiaǧa qauıp töndıretın küşterdı joiyp, bırneşe sättı operasiiany jüzege asyra bıldı. Terrorlyq toptarmen soǧysuda özınıŋ bılıktılıgın körsete bıldı dep Türkiia qoǧamy joǧamy baǧalap otyr».
Būl Türkiianyŋ qorǧanys salasyna kadr taŋdau jüiesı. NATO qūramyndaǧy Türkiia bügınde NATO elderı ışınde AQŞ-tan keiıngı aduyndy el sanalady. Öitkenı ūlttyq ideologiia, äskeri önerkäsıp alǧa qoiylǧan. Al ŪQŞŪ qūramyndaǧy Qazaqstan şe? Ūlttyq ideologiiany aitpaǧan künnıŋ özınde memlekettıŋ tılge qatysty pozisiiasyn aiqyn bıldırıp, "ökpeleseŋ köşıp ket" dep otyrǧan qolbasşysy bar eldıŋ äskerı aibyndy boluy ekıtalai şyǧar?... Soŋǧy ekı jylda ekı äskeri qoimasy jarylyp, soǧyssyz qaruynan, maidansyz sarbazynan (äskerdegı älımjettık) aiyrylyp jatqan Qazaqstan äskerınıŋ aibyny men ruhy, ūrysqa daiyndyǧy bügınde köptı alaŋdatyp otyrǧany anyq.
Türkiia men Japoniiada qorǧanys ministrı boluy üşın beiresmi şarttyŋ bırı ūltşyldyq közqarasty ūstanu bolsa, AQŞ-ta qandai da bır soǧysqa qatysqan täjıribelı generaldardy mnistr qyzmetıne taǧaiyndau ejelden bar. Al Qazaqstanda qandai kriteriimen qorǧanys ministrı qyzmetıne taǧaiyndaityny belgısız. Keşe basqa ministrlıktı basqarǧan tūlǧa, bügın qorǧanys ministrlıgınıŋ tızgının ūstap otyruy ǧajap emes. Kadrge osyndai közqaras bolǧan sätte, myǧym qorǧanys pen aibyndy äsker jaily aitu artyq bolar...
"Adyrna" ūlttyq portaly
