Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń uıymdastyrýymen bir top jýrnalıster Jambyl oblysyna jol tartqan edik. Maqsatymyz – osy óńirdegi tarıhı eskertkishterdiń jaı-kúıin óz kózimizben kórý. Sapar barysynda «Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵy» monýmenti, Qarahan kesenesi men «Aqyrtas» kesheninde boldyq.
Alǵashqy atalǵan nysandardy aralaǵannan soń, Jambyl oblysy aýmaǵyndaǵy «Ejelgi Taraz eskertkishteri» qoryq-mýzeıiniń qaramaǵyndaǵy «Aqyrtas» saraı kesheninde týrızmdi damytý máseleleri boıynsha BAQ ókilderine arnalǵan jıynǵa keldik.
Oǵan QR Mádenıet jáne sport mınıstri A.Muhamedıuly, Jambyl oblysynyń ákimi A.Myrzahmetov jáne «Qazaqstan temir joly» UK»AQ orynbasary O.Qulaqovtar qatysyp, respýblıkalyq jáne jergilikti jerlerdegi tarıhı, mádenı eskertkishterdi ǵylymı zertteý, týrızm salasyn damytý boıynsha jasalyp jatqan isterdiń barysy týraly aqparat berdi.
- Elbasy «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamalyq maqalasynda «Biz halyqtyń sanasyna jalpyulttyq qasıetti oryndar uǵymyn sińirýimiz kerek. Qazaqstannyń qasıetti jerleriniń mádenı-geografııalyq beldeýi bizdi kez kelgen rýhanı jutańdyqtan saqtap qalatyn sımvoldyq qalqanymyz, ulttyq maqtanyshymyzdyń qaınar bulaǵy jáne biregeılik negizderiniń basty elementteriniń biri» degen bolatyn.
Osyǵan oraı, Mádenıet jáne sport mınıstrligi 2017 jyldan bastap «Qazaqstannyń kıeli jerleriniń geografııasy» jobasy aıasynda aýqymdy sharalardy júzege asyryp keledi.
Solardyń ishinde eń irilerine toqtala ketsem. Mınıstrlik bıyldan bastapasa qundy mádenıet eskertkishterdi saqtap qalý jáne óńirlerdegikıeli jerlerge keletin týrısterdiń sanyn artyrý maqsatynda respýblıkalyq «Bozoq», «Botaı» jáne «Saraıshyq» tarıhı-mádenı mýzeı-qoryqtaryn qurýdy bastady.
Sondaı-aq, bıyl kıeli oryndar kóp shoǵyrlanǵan respýblıkalyq «Ulytaý», «Otyrar», «Tańbaly» tarıhı-mádenı mýzeı-qoryqtarynyń aýmaǵyna Sapar ortalyqtar salyna bastaıdy. Aldaǵy jyldary ózge mýzeı-qoryqtarynyń aýmaǵyna osylar tárizdi sapar ortalyqtar salý josparymyzda bar.
Sonymen qatar, Mınıstrlik Qazaqstannyń kıeli jerlerine turaqty turde jyl saıyn restavraııalaý jáne konservaııalaý jumystaryn júrgizip keledi. Mysaly, ótken jyly Kóne Taraz, Kóne Túrkistan, Otyrar, Saýran, Saraıshyq, Aqtóbe (Balasaǵun) qalashyqtaryna, Aqyrtas keshenine, Q.A.Iassaýı, Arystanbab, Qarahan, Aısha bıbi, Babadja hatýn, Shoqaı datqa kesenelerine osyndaı jumystar jasaldy.
Degenmen, elimizde tarıhı-mádenı mura salasynda aıtarlyqtar jumystardyń jasalyp jatqanyna qaramastan, biz Qazaqstanda mádenı týrızmdi damytýdy jańa sapaǵa kóterýdiń áleýeti odan da orasan ekenin umytpaýymyz kerek.
Sonyń ishinde Jambyl oblysy óńiriniń tarıhı-mádenı muralaryn qorǵaý, týrızmin damytý maqsatynda óńirdegi nysandardy tıimdi paıdalanýymyz kerek. Ásirese, osy oblystaǵy IýNESKO-nyń tizimine engen «Aqyrtas», «Aqtóbe-Balasaǵun», «Qulan», «Órnek», «Qostóbe» eskertkishterine de úlken mańyz bergen jón. Tek osy óńirdegi emes, Qazaqstan, qala berdi Ortalyq Azııa elderinde kezdespeıtin, biregeı bolyp tabylatyn Aqyrtas eskertkishiniń týrsıter úshin ózindik tartymdylyǵy bar. Ótken jyly «Ejelgi Taraz eskertkishteri» mýzeı-qoryǵyna qarasty «Kóne Taraz» arheologııalyq parkine, Aısha bıbi, Qarahan kesenelerine jáne «Aqyrtas» keshenine kelýshilerdiń sany 215 myńǵa jetken. Sonyń ishinde tek Aqyrtasqa kelýshilerdiń sany 25-30 myńnan aspaǵan.
Sondyqtan, otandyq jáne sheteldik týrısterdi osy nysanǵa kóptep tartý bizdiń, ıaǵnı Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń, Jambyl oblysy ákimdiginiń, týrıstik qaýymdastyqtyń jáne ózge de múddeli taraptardyń ortaq maqsaty - dep atap ótti A.Muhamedıuly.
A.Myrzahmetov «Bizdiń búgingi kezdesýimizdiń túpki maqsaty – «Aqyrtas» kesheniniń qazirgi jaǵdaıyna zerdeleý jumystaryn jasap, qalpyna keltirý máseleleriniń sheshimin taýyp, kóptep keletin qazaqstandyq jáne sheteldik týrısterdi birden-bir qyzyqtyra alatyn qasıetti orynǵa aınaldyrý. Ótip jatqan keńesimizdiń osy «Aqyrtas» saraı kesheni ornalasqan jerde ótýiniń máni men maqsaty osynda.
«Aqyrtas» kesheni kúrdeli qupııaǵa toly nysan retinde Egıpet keremetteri, Afıny Akropoldary, Rım kolızeıi, Perýdegi Maııa saraılary jáne Antıkalyq ańyzdarmen deńgeıles jatqan alyp qurylys deńgeıinde baǵalanýda.
Uly Jibek joly boıynda ornalasqan «Aqyrtas» kesheni 2014 jyly 25 maýsymda Katar memleketiniń Doha qalasynda ótken IýNESKO-nyń 38 sessııasy barysynda Búkilálemdik Mádenı Muralar tizimine engizildi.
Týrızmniń zamanaýı ındýstrııasy búgingi kúni qyzmetterdiń halyqaralyq naryǵynda joǵary tabysty jáne serpindi damyp kele jatqan segmentteriniń biri. Osy keshenimizdiń ekonomıkanyń ósýi men jańǵyrtý qarqynyn tezdetýdiń kúshti negizi bolýǵa qabiletti ekendigin túsiný mańyzdy.
Osyndaı baı mádenı muralarymyz, ejelgi Taraz qalasyn mekendegen túrki halyqtarynyń ańyzdary, tarıhı eskertkishter men arheologııalyq qazbalar Uly Jibek joly boıyndaǵy Jambyl oblysy bóliginiń mád IýNESKO-nyń Búkilálemdik muralar tizimi men Qazaqstannyń jalpyulttyq mańyzy bar kıeli jerlerdiń tizimine engen «Aqyrtas» keshenin týrıstik ortalyqqa aınaldyrý jumystaryn jasap jatqanyn aıtty. Ol tek «Aqyrtas» kesheni ǵana emes, Jambyl oblysyndaǵy Qarahan, Aısha bıbi keseneleri men "Qazaq eli" monýmentteriniń de týrıster úshin mańyzdy ortalyqqa aınalatynyn jetkizdi» - dedi.
Baspasóz konferenııasynyń qorytyndysy boıynsha Mádenıet jáne sport mınıstrligi, Jambyl oblysynyń ákimdigi jáne «Qazaqstan temir joly» UK» AQ arasynda úshjaqty memorandýmǵa qol qoıyldy. Memorandým Jambyl oblysyndaǵy «Taraz qalashyǵy», «Aqyrtas», «Merki», «Qulan», «Aqtóbe-Balasaǵun» tárizdi tarıhı-mádenı mura nysandaryn keshendi zertteýdi, «Ejelgi Taraz» mýzeıi jumysyn jandandyrýdy, «Ejelgi Taraz eskertkishteri» mýzeıi-qoryǵy bazasynda týrıstik klaster qurýdy kózdeıdi.
«Aqyrtas» kesheni Taraz qalasynan shyǵysqa qaraı 40 shaqyrymdaı jerde ornalasqan. IýNESKO-nyń Búkilálemdik muralar tizimine 2014 jyly engizilgen. Bul keshenniń «Aqyrtas» dep atalýy Aqyr tárizdi tas blogyna baılanysty aıtylǵan.
«Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵy» monýmenti Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵa oraı turǵyzylǵan. 30 metrlik monýmenttiń aldynda Kereı men Jánibek handardyń eskertkishteri ornalasqan.
Sapar barysynda elimizdiń týrızm salasyn damytýǵa kúsh salyp jatqanyn ańǵardyq. Oǵan A.Muhamedıulynyń ózi bas bolyp iske kiriskeni qýantty. Mınıstr press-konferenııada jýrnalıster usynǵan usynys-pikirlerdiń eskeriletinin aıtty.
Jasulan NAÝRYZALIEV,
Almaty – Taraz – «Aqyrtas» kesheni – Almaty,
«Adyrna» portaly
