Qazaqstandaǵy orys ulty ókilderiniń oryssha sóılegenderi olar úshin óte durys. Óıtkeni árbireýi óz tili men mádenıetiniń ómirsheńdigin saqtap otyr. Ult aldyndaǵy mindetterin uǵynady. Balalaryna da sony úıretedi.
Al qazaq tiliniń qajet tilge aınala almaýy, ol ózimizdiń samarqaýlyǵymyzdan. 2021 jylǵy halyq sanaǵy boıynsha elimizdegi qazaqtardyń úlesi 70,18 paıyzǵa jetti. Halqymyzdyń sanyna qarasaq, til máselesiniń kún tártibinde turýynyń ózi birtúrli. 30 jylda orystildi qazaqtar bylaı tursyn, basqa ulttardy da qazaqtarmen mıdaı aralastyryp jiberýge bolar edi.
Árkimniń yǵyna jyǵylý, yńǵaıynda ketý qazaqtyń ádetine aınalyp bara jatyr. Bir jaǵynan, qazaqtar, ásirese qazaqsha sóıleıtin qazaqtar memlekettik tildi bilmeıtinderge túsinisý úshin toleranttylyq tanytyp, oryssha sóılep júr. Qashan kerisinshe bolady eken? Janymyzdy aıazdaı qarıtyny osy.
Áleýmettik jelilerdiń birinde ózge ult ókiliniń "qazaqsha úırengennen, aǵylshyn tilin úırengenim paıdaly", – degenin estip qaldym. Árıne ol óziniń pikiri. Al qazaq úshin qazaq tili eshýaqytta eshteńege aıyrbastaýǵa bolmaıtyn ulttyq qundylyq qoı.
Sondaı-aq bul namys máselesi. Namysyn qoldan bermegen qazaqta "Namysy bar jigittiń, nar kúshi bar. Namysy joq jigittiń, qaı kúshi bar?", – degen sóz bar.
Orystildi qazaqtardy bir bólekteý emes, sanalaryn silkindirip, namystaryn qaıraý maqsatynda "Qazaq tiliniń damýyna orystildi qazaqtar kedergi bolyp tur!" degen jazbam "Elana" portalynda jarııalanǵan bolatyn.
Birneshe orystildi saıt osy maqalama reakııa berip, taqyrybyn burmalap, orystildilerge qoldaý bildirip qoıypty. Qazaq tilindegi saıttar bolsa, kerisinshe. Eki túrli qoǵamdy bir ıdeologııa tóńiregine toptastyrýǵa asyǵýymyz kerek degen oıdamyn.
Halel Dosmuhameduly "Óz tilin bilmegen el – el bolmaıdy", – deıdi. Tilimizdiń memlekettiń barlyq salasynda fýnkıonaldyq turǵyda ústemdikke ıe bolýy óz qolymyzdaǵy sharýa ekenin umytpaıyq.
Qazaqqa qazaq tilinen bezetindeı ne kórindi?
Qýanysh Jumabekuly
"Eýrazııa zertteýleri" mamandyǵy boıynsha PhD doktory, "Qazaqstannyń 100 jańa esimi" jobasynyń jeńimpazy
