Almatynyŋ ülken köşelerınıŋ boiynda bötelkesı men şüberegın qolyna ūstap, är ötken kölıktıŋ soŋynan jügırıp jürıp, juyp beretın nemese ūsaq-tüiek zat satatyn, älı būǧanasy qataia qoimaǧan balalardy jiı ūşyrastyramyz. Eŋbek jasyna jetpegen balalardyŋ osylai qauıptı jerde kölık juuy jetıspeuşılıkten be, älde artyq aqşa tabudy közdegendıkten be?
Taiauda Tengrinews.kz saitynda balalar ombudsımenı Arujan SAİNNYŊ köşe kezıp, kölık juyp, näpaqa tauyp jürgen balalardyŋ ata-analaryna ündeuı jariialandy. Onyŋ aituynşa, osyndai jaǧdailardy potruldık polisiia nazarda ūstauy tiıs. Bıraq būl ata-analar jauapkerşılıkten bosaidy degendı bıldırmeidı.
«Eŋ bırınşı kezekte – balalardyŋ qauypsızdıgı. Al bala üşın, ärine, qaşan da ata-analar jauap beredı. Sonymen qatar zaŋdy saqtauymyz kerek. Onda kämeletke tolmaǧandardyŋ jasy, jūmys uaqytynyŋ mölşerı naqty körsetılgen. İä, men balalardyŋ eşkımge täueldı bolǧysy kelmeitının, öz otbasyna paidasyn tigızudı qalaitynyn tüsınemın. Bıraq bärı öz uaqytymen bolǧany dūrys. Ata-ana mūndai jaǧdaida balasyna zaŋ boiynşa jauap beretının jäne üi şaruasyna kömektesu arqyly da qoldau bıldıre alatynyn tüsındıruı kerek», - degen Arujan Sain öz sözınde.
Balalar qūqyǧyn qorǧauǧa qyzmet etıp jürgen ol bala tek 14 jasynan bastap jūmys ıstei alatynyn jäne oǧan qūrmet körsetıluı kerektıgın, sondai-aq Eŋbek kodeksıne säikes, ereje negızınde balanyŋ qūqyǧy da şektelmeuı tiıs ekenın qosa aitqan.
Osy künge deiın balalar mäselelerın şeşuge aralasyp kelgen Arujan Sainnyŋ būl ündeuın Facebook äleumettık jelısındegı belsendı top qūptamaidy. Sebep – balalardyŋ köşege kölık juuǧa artyq aqşa tabuǧa emes, tūrmys tapşylyǧynyŋ saldarynan baratyndyǧynda.
Euraziia tehnologiialyq universitetınıŋ Adam qūqyqtaryn zertteu ortalyǧynyŋ direktory Halida AJİGULOVA öz paraqşasynda IIM men ombudsmennıŋ ǧalamtorda taraǧan ündeulerıne qatysty zaŋ jüzınde bärı tüsınıktı ekenın, alaida bır tüitkıldı mäselenıŋ bar ekenın jetkızdı: «QR-nyŋ zaŋy men balalardyŋ qauıpsızdıgı jaily bärı de tüsınıktı. Bıraq mende mynadai sūraq bar: OSY MÄSELENI ŞEŞUGE MYNADAI PIKIRLER MEN KEŊESTER KÖMEKTESE ALA MA? Bızdıŋ memlekettık qyzmetkerler 7 JASAR BALA KÖLIKTIŊ FARALARYN NE ÜŞIN JUATYNY turaly oilanyp kördı me eken?
Memlekettık qūzyrly organdar şe, olar balalar kölıktıŋ faralaryn ÜILERINDE JEITIN EŞNÄRSE JOQ BOLǦANDYQTAN juatynyn oilanyp kördı me?» - dei kele, osy mäselenıŋ pandemiianyŋ saldarynan tabysynan airylǧan otbasylardyŋ kün köruınıŋ bır amaly ekendıgın aitady. Ol sondai-aq kölıktıŋ faralaryn juu bolmaşy närse ekenın, aldyn almasa, keleşekte balalardy būdan auyr jūmys küşı retınde paidalanatynyn jetkızdı.
Onyŋ aituynşa, BALALAR ARASYNDA BANDİTİZM, TONAU ÖRŞIP, otbasyn asyrau üşın OLARDY JEZÖKŞELIKKE TARTU, ESIRTKI TARATUǦA QATYSTYRUY mümkın. – «Al būl BIZDIŊ ŪLTTYQ QAUIPSIZDIGIMIZ ÜŞIN ÖTE QAUIPTI JAǦDAI. Osyndai jaǧdaida ömır sürgıŋız kele me? Eger DAǦDARYS KEZINDE HALYQTY QORǦAU ÜŞIN TİIMDI ŞARALAR ŪIYMDASTYRYLMASA, mūnyŋ bärı de şyndyqqa ainalady», - deidı.
Sondai-aq ol pandemiia men daǧdarys kezınde otbasyndaǧy bala sanyna qaramai, ärbır bala üşın memleket tarapynan äleumettık kömek körsetıluın sūrady. Sözınıŋ soŋynda Qazaqstan Respublikasynyŋ deputattarynan arnaiy däl qazır balalar qūqyǧyn qorǧau boiynşa özgerıs engızılıp jatqan zaŋǧa osy jaǧdaiǧa nazar audara otyryp, ärbır balaǧa järdemaqy berudı qarastyrudy ūsyndy. Jäne de järdemaqyny biudjetten memlekettık satyp aludan, memlekettık organdar men kvazimemlekettık sektorlardaǧy negızsız şyǧyndardy oŋtailandyru arqyly tabuǧa bolatynyn da bıldırdı.
Balalar jaiyna alaŋdaǧan belsendı azamatşanyŋ būl pıkırın Euraziia tehnologiialyq universitetınıŋ rektory Janar TEMIRBEKOVA hanym da qūptady: «Jol qiylysynda faralardy juu – bäzbıreuler oilaityndai käsıpkerlık daǧdylardy damytudyŋ emes, būl tyǧyryqqa tırelgendık pen bärımızdı alaŋdatuy tiıs belgı», - ekenın aityp, memlekettık satyp alu kölemın azaitu arqyly balalarǧa arnaiy jeŋıldıkter qabyldau kerektıgın bıldırdı: «Memleket biudjettı basqarudyŋ tiımdı mehanizmıne, memlekettık satyp aludyŋ jekelegen türlerıne moratorii jariialauǧa qatysty köptegen dūrys ideialarǧa mūqtaj.
Otbasynda balalardy tamaqtandyruǧa aqşa taba almai otyrǧan sätte jöndeu jūmystaryn jürgızu men taqtaişalardy auystyru eşkımnıŋ basyna kelmeidı.
Sondyqtan bız är balaǧa qajettı deŋgeidegı järdemaqy berudı talap etuımız kerek. Memlekettık biudjet qarajatyn böludı mūqiiat qadaǧalauymyz tiıs»,- degen ol osy künge deiın memlekettık organdardyŋ piaryna ketken şyǧyndar boiynşa tuǧan janjaldyŋ köp bolǧanyn eskere kelıp, osy mäsele boiynşa maratorii jariialau qajettıgın jetkızdı. Sondai-aq: «Biznesten alys adamdarǧa sapasyz tauardyŋ nemese qyzmettıŋ däl keremet marketingı siiaqty basqa eşteŋe de däl sol biznestı öltıre almaitynyn esterıne salǧym keledı», - dep sözın tüiındedı.
Äitse de, balalardyŋ köşe kezıp, kölıktıŋ faralaryn juuǧa tūrmys tapşylyǧy sebep bolatyny jaily aitylyp jatqan osyndai pıkırlerge qaramastan, tamyz aiynan berı Almaty qalasynda 24 bala kölık juyp jürgen jerınen ūstalǧan. Būl turaly keşe Polisia.kz habarlady.
Rasynda, bızdıŋ elımızde balalar qūqyǧyn qorǧau zaŋ jüzınde qarastyrylǧanymen, ıs jüzınde olardyŋ tolyqtai qorǧaluyna jaǧdai jasaldy ma degen saual kökeide tuyndaidy. Būl mäsele talai jyldardan berı şeşımın tappai kele jatqandyǧy da anyq.
Damyǧan, äleumettık mäselesı tolyqtai şeşımın tapqan memleketter sekıldı nemese däl ombudsmen aitqandai bala qūqyǧyn qorǧau üşın halyqtyŋ äleuetı jete me degen saual tuyndaidy.
Ärı Düniejüzılık banktıŋ Qazaqstan boiynşa jazǧy ekonomikalyq baiandamasynda aitylǧandai, elımızde osy jyly kedeilık pen teŋsızdık deŋgeiı kürt ösuı mümkın ekenın eskersek, joǧaryda azamatşalar aitqan mäselenı qaperde ūstap, der kezınde tiıstı şara ūiymdastyru kerektei.
Foto aşyq derekközden alyndy
Aijan PERDEBEKQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
