كەيدە ماعان مىنا دۇنيەدە اتا-اجەنىڭ وسيەت پەن قاسيەتكە تولى ونەگەلى اڭگىمەسى مەن ەستەلىكتەرىن تىڭداۋدان ارتىق دۇنيە بار ما ەكەن دەگەن وي كەلەدى. ات جالىن تارتىپ مىنگەنشە ءوز اتا-اجەمنىڭ جانىنان ءبىر ەلى اجىراعان ەمەپىن. ولاردىڭ جانىندا ەركەلەپ، ماساتتانىپ جۇرەتىنىم تاعى بار. توي بولىپ جاتقان ءۇيدىڭ ءتاتتىسى مەن قۇلاعى مەنىڭ «ەنشىمدە» ەدى.
اتامنىڭ ومىردەگى بەينەسى سۋرەت كۇيىندە قالعالى بەرى اجەمدى اينالشىقتاۋدى شىعاردىم. ۇيىقتار كەزدە اكە-شەشەمنەن قاشىپ، اجەمنىڭ ىستىق قوينىنا سۇڭگىپ كەتەر ەدىم. سونداي ءبىر كەزدە اجەم كوسىلىپ تۇرىپ اڭگىمەسىن ايتۋشى ەدى. ول كەزدە كىشكەنتاي بالا بولعان سوڭ، ءبىرىن ەستە ساقتادىق، ال قالعانىن ۇمىتىپ تا قالدىق. بىراق تا، ءالى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ سان قيلى ءومىر-ونەگەسىنەن ءتۇرلى ەستەلىكتەردى ايتىپ وتىرادى، كەيدە كوزىنىڭ جاسىن سىعىپ الاتىن دا كەزدەرى بولاتىنىن جاسىرمايمىن. سوندا مەن اجەمە قاراپ وتىرىپ، ونىڭ قاتپار-قاتپار اجىمىندە تولعامالى تاريحتىڭ نەشە سان پاراقتارى جاتقانىن انىق سەزىنەمىن.
سونداي ءبىر مامىراجاي كۇندەردىڭ بىرىندە اجەم ءوزىنىڭ اناسى تۋرالى اڭگىمەنىڭ تيەگىن تارقاتتى. اناسىنىڭ سوقتىرمالى دا سوقپاقتى ءومىرىن ايتىپ بولعاننان كەيىن وقىس ءبىر اڭگىمەگە اۋىستى:
«شەشەمنىڭ ءومىرى 1932 جىلدىڭ قانقۇيلى اشارشىلىعىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى، اعارعان ولىكتەن اياق الىپ جۇرە المايتىن كەزەڭدى باستان وتكەردى. ءبىز اشارشىلىقتى كورمەدىك، شۇكىر. ول ۋاقىت – زامانا زار قۇسقان ۋاقىت ەدى. ادامدار ىشەرگە اس، ءبىر ءۇزىم نان تابا الماي، ءبىر-ءبىرىن جەۋگە اينالدى. جان ساقتاۋ كەرەك، ءولىپ بارا جاتىر. قاسقىر دا ءوزىنىڭ جەمتىگىن كەزدەستىرە الماي، ادامدارعا قارسى شىعىپ، شابا باستادى. قىرىلىپ جاتقان ادامدار. ءبىر قىزىعى شەشەمنىڭ ءۇيىن قيىن-قىستاۋ كەزەڭنەن ءيتى الىپ شىعىپتى. قالاي دەيسىڭ عوي، سول كەزدە ءبىر اقىلدى ءيتى بولىپتى. سونداي ءبىر تاماق تابا الماي، اشارشىلىقتىڭ زاردابىن كورىپ جۇرگەن كۇندەردىڭ ءبىرى ەكەن. تاڭەرتەڭ ۇيقىدان تۇرسا، توسەگىنىڭ باسىندا ۇيىتىلگەن قويدىڭ باسى جاتىر، ونى كۇزەتىپ ءيتى تۇر. شەشەم اڭ-تاڭ، ول كەزدە بۇنداي تاماقتى تەك باسقارمانىڭ ۇيىنەن تابۋعا بولادى. سوندا ءيتى ۇيىتىلگەن باستى باسقارمانىڭ ۇيىنەن اكەلىپ، تيىسپەي، يەسىنە ءبۇتىن اكەلگەن اقىلىن ايتساڭشى، قاراعىم-اۋ! بۇل جاعداي كەلەسى كۇنى دە قايتالانىپ، شەشەم قازىعا قارىق بولىپتى. وسىلاي ءبىراز كۇن ءيتى ءبۇتىن ءبىر ءۇيدى اسىراپتى».
ال ەندى مىنا ءبىر اڭگىمەگە ويىسساق. لاسسە ءحاللستريومنىڭ «حاتيكو» ءفيلمىن كورمەگەن جان جوق شىعار! سونىمەن بىرگە كوزىنە جاس الماعان جان دا كەمدە-كەم! فيلم حاتيكو ەسىمدى اقىلدى، يەسىنە ادال يت تۋرالى. ءفيلمنىڭ سيۋجەتى بويىنشا يت كۇن سايىن حيدەسابۋرو ۋەنو اتتى يەسىن ۆوكزالدان جۇمىسىنا شىعارىپ سالىپ، كۇتىپ الىپ جۇرەدى. ءيتتىڭ بۇل ەرەكشە قاسيەتىنە ۆوكزال ماڭىنداعى دۇكەن ساتۋشىسى دا، جاياۋ جۇرگىنشىلەر دە تاڭ قالادى. ءبىر كۇنى يەسى جۇرەك تالماسىنان قايتىس بولدى. الايدا ءيتتىڭ يەسىنە دەگەن ادالدىعىنىڭ ءبىر بەلگىسى – حاتيكو ءوزىنىڭ ءومىرىنىڭ 11 جىلىنىڭ 9 جىلىن ۆوكزالدىڭ الدىندا يەسىن سارىلا كۇتۋمەن وتكىزدى. بىراق يەسى قايتىپ ورالمادى. ءيتتىڭ قۇرمەتىنە 1934 جىلى جاپونيانىڭ سيبۋيا قالاسىندا ەسكەرتكىش ورناتىلدى.
مىنە، مەن كەلتىرگەن ەكى مىسالدا ءيتتىڭ ادامعا ناعىز دوس ەكەنىن كورسەتەدى. قازىرگى كەزدە ءيتتىڭ ناعىز العىر، ادال قاسيەتتەرى ۇمىتىلىپ بارا جاتقان سەكىلدى. ارى كەتسە اۋىلدىق جەرلەردە يت توبەلەستىرىپ ماشىق قىلاتىندار دا جەتەرلىك. ۇلكەن كىسىلەر «يت يتتىگىن جاسايدى» دەپ قويا سالادى. الايدا، اتا-بابالارىمىز ءوز ۋاقىتىسىندا ەڭ جارامدى يت-تازىلارىن قاسقىرعا سالعان ەمەس پە! تازىلار – اڭشىلىقتىڭ ەڭ باستى كوركى، ەر جىگىتتىڭ اينىماس سەرىگى ەدى. ءيتتى جەتى قازىنانىڭ بىرىنە جاتقىزامىز. ال قازىر سونداي يتتەر بار ما ەكەن؟ ءسىز بەن ءبىزدىڭ ۇيدەگى ءيتتىڭ تۇرقى قانداي؟
قامشىبەك احمەت قاناتۇلى
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى
فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلەتتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
