قازاقستاندىق ديپلومات، بۇرىنعى ەلشى دۋلات باقىشەۆ بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرىپ، زەرتتەۋ باعىتىندا جانە ۇستازدىق جولدا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. وڭتۇستىك كورەياداعى مۇعالىم مارتەبەسىنىڭ جوعارى بولۋى مەن جاستاردىڭ ىنتاسى قازاقستان ءۇشىن دە ۇلگى بولارلىقتاي.
- وزگە ەلدە ۇستازدىق ەتىپ جاتقانىڭىزعا قانشا بولدى؟ قانداي باعىتتا، قاي جەردە ءبىلىم بەرەسىز؟
- مەن 2022 جىلدان باستاپ وڭتۇستىك كورەيانىڭ ءبىلىم مەن عىلىم سالاسىندا جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. حانگۋك شەت تىلدەرى (ايماقتانۋ) ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ورتالىق ازيا كافەدراسى پروفەسسورىمىن. مەنىڭ وقيتىن دارىستەرىم: ءبىزدىڭ ايماق ەلدەرىنىڭ گەوساياساتى، تاريحى، مادەنيەتى، ادەبيەتى، قوعامى مەن ەكونوميكاسى، حالىقارالىق بايلانىستارى، باسقا دا سالالار. حانگۋك ۋنيۆەرسيتەتىندە ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانت/دوكتورانتتار ءتىلدى دە وقيدى. وندا قازاق جانە وزبەك تىلدەرىن ۇيرەنۋگە تولىق مۇمكىندىك جاسالعان.
- وڭتۇستىك كورەيادا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قانداي ەرەكشەلىكتەرگە يە؟
- وڭتۇستىك كورەيا — دامىعان ەل. بۇل جەردە، ەڭ الدىمەن، اكادەميالىق ەركىندىك قامتاماسىز ەتىلەدى. بۇل ستۋدەنتكە دە، ۇستازعا دا وتە ىڭعايلى دۇنيە. دامىعان ەل بولعاسىن، بۇل جەردە ءبىلىم مەن عىلىم ساپاسىن دا ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بار.
- قازاقستاننىڭ ءبىلىم جۇيەسىنەن قالاي ەرەكشەلەنەدى؟
- وڭتۇستىك كورەيادا كاپيتاليزم مەن نارىق قاتىناستارى بىزدەن ەرتەرەك ورنادى. ساياسي جاعىنان دا بۇل ەل بىزدەن الدا كەلەدى. سوندىقتان، بۇل مەملەكەتتە ءبىلىم مەن عىلىم سالاسىنا قاجەتتى رەسۋرستار جەتكىلىكتى. ءبىلىم مەن عىلىم وردالارى، نەگىزىنەن، جەكە. جاقسى، وتە ءتيىمدى باسقارىلادى. سوندىقتان ساپا دا بار.
- كورەيا ستۋدەنتتەرىنىڭ بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى مەن موتيۆاتسياسى قانداي؟
- ىنتا مەن موتيۆاتسيا ءار ادامنىڭ وزىنە بايلانىستى بولاتىن سياقتى. جالپى، كورەيلەر قازاق جاستارىنا ۇقسايدى. تالپىنىسى جاقسى جاستار بار. كوپ. كەيدە تالپىنبايتىن جاندار دا كەزدەسىپ قالادى. بىراق، جالپىلاي قاراعاندا، بۇگىنگى كۇنى كورەي جاستارى الەم بويىنشا ىنتالى، ەڭبەكقور ستۋدەنتتەر رەتىندە تانىلىپ وتىر.
- كورەيادا مۇعالىمدەردىڭ مارتەبەسى مەن بەدەلى قانداي دەڭگەيدە؟
- شىعىس ازيا ەلدەرىندە مۇعالىمنىڭ مارتەبەسى مەن بەدەلى وتە جوعارى. قايدا جۇرسە دە ولارعا قۇرمەت كورسەتىلەدى. قوعام مۇعالىمگە سىيلاستىقپەن قارايدى.
- ەكى ەلدىڭ (قازاقستان مەن وڭتۇستىك كورەيا) ءبىلىم بەرۋ فيلوسوفياسىنداعى باستى ايىرماشىلىقتاردى قالاي سيپاتتار ەدىڭىز؟
- وزىمە ءبىلىم بەرۋ فيلوسوفياسى، جالپى، بارلىق ەلدەردە ۇقساس سياقتى. دەسە دە، ءار ەلدە ءوزىنىڭ قالىپتاسقان ءداستۇرى بولادى. كورەيادا، تاريحي تۇرعىدان العاندا، ۇكىمەت ماڭىزدى ينستيتۋت جانە بيلىك ورنى رەتىندە قارالىپ، قابىلدانىپ كەلدى. ۇكىمەتكە ورنالاسۋ ءۇشىن ادام بالا كەزىنەن باستاپ جاقسى وقىپ، قيىن ەمتيحان تاپسىراتىن. وقۋ ارقىلى بالا كەيىن ەلدىڭ ەليتاسىنا اينالۋدى ماقسات تۇتاتىن.
ءبىز بولساق، كورەيادان گورى بوداندىقتا كوبىرەك، ۇزاعىراق بولدىق. كورەيلەر وزدەرىنە سەنسە، وزدەرى تۋرالى ويلايتىن بولسا، بىزدە ءالى كۇنگە دەيىن باسقاعا ەلىكتەۋ، باسقانى ءپىر تۇتۋ، “سولار ارتىق تا، ءبىز كەم” دەگەن فيلوسوفيا كوپتەۋ سياقتى بولىپ كورىنەدى. بىزگە سەنىم كەرەك. سەنىم ءوز تاريحىڭ مەن ءتىلىڭدى بىلگەننەن، زەرتتەگەننەن پايدا بولادى. ءبىز “جىبەك جولىنداعى” حالىقپىز. بۇل كەمىستىك ەمەس. بۇل ۇعىم كەرەمەت مادەنيەت پەن تاريحتى بىلدىرەدى. بىزدە كەزىندە كەرەمەت ءبىلىم مەن عىلىم ءداستۇرى دە بولدى. باسقاعا جالتاقتاي بەرمەي، وسىنىڭ ءبارىن ويلانىپ، كونتسەپتۋالدى تۇردە نەگىزدەپ، باسقالارمەن تەرەزەسى تەڭ دامۋدى قولعا الاتىن كەز كەلدى. مەنىڭ ويىم وسى.
- كورەيا ستۋدەنتتەرىنىڭ وزىندىك وقۋ مادەنيەتى قانداي؟
- كورەي ستۋدەنتى عالامدىق دەڭگەيدە وقىپ، تاربيەلەنەدى. بارلىق جاعىنان. سەبەبى، قوعام سونداي. دامىعان. ەڭبەكقورلىق، جاۋاپكەرشىلىك، ءوزىن دە، باسقانى دا سىيلاۋ سياقتى قۇندىلىقتار وتباسى، بالا باقشا مەن مەكتەپ كەزىنەن بويعا سىڭىرىلەدى.
- كورەيا ستۋدەنتتەرىنىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
- كورەي ستۋدەنتى بوس ۋاقىتتا ءوزىنىڭ جەكە حوببيىمەن اينالىسقاندى ۇناتاتىن سياقتى. سپورتپەن كوپ شۇعىلدانادى. ءتىل دە وقيدى. ۋاقىتشا جالعا جۇمىسقا تۇرىپ، اقشا دا تابادى. جاس كەزدەن باستاپ ءوز ءومىرى ءۇشىن وزدەرى جاۋاپتى بولۋعا ۇيرەنەدى.
- سۇحباتىڭىز ءۇشىن راقمەت!
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
