تۇركياداعى 3,5 ميلليون جىل بولعان باللىدجا ۇڭگىرى يۋنەسكو-نىڭ الدىن الا تىزىمىنە ەنگىزىلدى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى Euronews-كە سىلتەمە جاساپ.
بۇل تابيعي ەسكەرتكىشكە جۇرتشىلىقتىڭ قىزىعۋشىلىعى يۋنەسكو-نىڭ نازارىنا الىنعاننان كەيىن ارتقان.
باللىدجا ۇڭگىرى تۇركيانىڭ سولتۇستىگىندەگى توكات پروۆينتسياسىندا ورنالاسقان. بيىل 90 مىڭ تۋريست وسى جەردىڭ كەرەمەتتەرىن — ستالاكتيتتەر مەن ستالاگميتتەردى كورۋ ءۇشىن كەلدى. ولار شامامەن 3,5 ميلليون جىل بويى كارستىق كريستالدانعان اكتاس ارقىلى قالىپتاسقان. وسى ۋاقىت ىشىندە ۇڭگىر تىگىنەن دە، كولدەنەڭىنەن دە كەڭەيگەن. گەولوگيالىق تۇرعىدان العاندا، ۇڭگىر ءالى دە بەلسەندى. ياعني دامۋىن جالعاستىرۋدا. بۇل عالىمداردى قىزىقتىرىپ، قۇدىقتار، كۇمبەزدەر مەن شۇڭقىرلار ءالى دە زەرتتەلۋدە.
ۇڭگىر 1993 جىلى اشىلىپ، ءبىر جىلدان كەيىن ونىڭ ەگجەي-تەگجەيلى جوسپارى جاسالىپ، تۋريستەرگە اشىلدى. بۇل ورىننىڭ تانىمالدىعى ۇڭگىردى يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرانىڭ الدىن الا تىزىمىنە ەنگىزگەننەن كەيىن كۇرت ءوستى. ۇڭگىردىڭ ىشىندە ەرەكشە ميكروكليمات بار. تەمپەراتۋرا 17-24 گرادۋس ارالىعىندا وزگەرىپ تۇرادى. ال اۋا وتتەگىگە باي. بۇل وكپە اۋرۋلارى بار ادامدارعا پايدالى.
ەسكە سالا كەتەيىك، 2024 جىلى «بەتاشار» ءراسىمى يۋنەسكو تىزىمىنە ەنگەن ەدى.
