ماعىناسى تەرەڭ، جاي وقىلعانىمەن تۇڭعىق ويعا باتىراتىن «اققۇيىن» كىتابىنىڭ قىسقا اڭگىمەلەرىن كوبىمىزدىڭ كوزىمىز شالعان بولار. قازاق ادەبيەتىنە قىسقا اڭگىمەلەرىمەن كورىك بەرگەن جاس جازۋشى جالعاس قازىبەك ءوزىنىڭ شىعارماشىلىعى جايلى «ادىرنا» تىلشىسىنە بايانداپ بەردى.
«اققۇيىن» – قىسقا اڭگىمەلەردەن تۇراتىن كىتاپ. كوپشىلىككە ءمالىم بولعانداي نەبارى 4-5 سويلەمگە، ءتىپتى 1 سويلەمگە ويلانارلىق، اكتۋالدى تاقىرىپتاردى جازىپ، بىرىكتىرگەن اۆتور – جالعاس قازىبەك.
«ءوزىم ايتام ءوز جايىمدا»
- جالعاس مىرزا، اۋەلى ءوزىڭىز جايلى ايتساڭىز. قاي ءوڭىردىڭ تۋماسىسىز؟ بالا كەزىڭىزدە كىم بولعىڭىز كەلدى؟ اقىندىققا، جازۋشىلىققا ەبىڭىز سول كەزدەن بار ما ەدى؟ قازىر قايدا وقىپ جاتسىز؟
- قاراپايىم جالعاس دەيتىن ۇلدارىڭىزبىن. كەشەگى قاسىم وتكەن، ساكەندەر تاسىپ وتكەن، سارىارقا اۋەزىنە ەل جۇرتتى عاشىق ەتكەن تاتتىمبەتتەردىڭ ولكەسى قاراعاندىدان، جارىق اتتى مەكەننەن بولامىن. بالا كۇنىمدە مۇحتار شاحانوۆ اتامدى كوپ وقىعاننان بولار، اقىن بولۋدى ارمانداپ ءوستىم. سول ارماننىڭ جەتەگىمەن وسى كۇنى دە جالتارماي ءجۇرىپ كەلەمىن. قازىر قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ءتالىم بەرەتىن ۇستازدىق ماماندىعىندا SDU ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جاتىرمىن.
- ەندى “اققۇيىن” جايلى ءسوز ەتسەك. قىسقا اڭگىمەلەر جازۋ قاي كەزدەن باستالدى؟ يدەيا قايدان تۋدى؟
- تۋرا 1 جىل بۇرىن باستاۋ العان دۇنيە بۇگىن باستى ويىما اينالدى. يدەيا مۇقتاجدىقتان تۋدى. ءوزىم وقىعىم كەلگەن دۇنيەنى الەم-جەلى مەن كىتاپحانا سورەلەرىنەن ىزدەپ، بىراق تاپپاعان سوڭ، ءوزىم جازعاندى ءجون كوردىم.
- كىتاپتىڭ اتاۋىن نەگە "اققۇيىن" دەپ قويدىڭىز؟
- كىتاپتىڭ اتاۋىن قوياردا كوپ ويلاندىم. تۇڭعىشىما ەسىم تاڭداعانداي تۇلا بويىم تولقىپ، كوڭىلىم الاسۇرىپ، اجەپتاۋىر قيىنعا سوققان ەدى. كەيىن كىتاپتىڭ نەدەن تۋعانىنا نازار سالدىم. وزىمنەن، ءوز جۇرەگىمدەگى الاي-دۇلەي سەزىمدەردىڭ بورانداتقان اسەرىنەن تۋعان اڭگىمەلەردى سولاي سيپاتتاعاندى ءجون كوردىم. ال قازاقتا بوي بەرمەي، ىشقىنا سوققان داۋىلدى جەلدى “اققۇيىن” دەپ اتايدى…
قازىرگى قازاق ادەبيەتىنىڭ كەلبەتى
- قىسقا اڭگىمەلەر نەگىزىنەن قانداي تاقىرىپتارعا ارنالعان؟ وقىرمانداردىڭ العاشقى قابىلداۋى، رەاكتسياسى قانداي بولدى؟
- نەگىزىنەن ءومىر شىندىقتارى مەن قوعام كورىنىستەرىنە ارنالعان. ۇلتتىق كوزقاراس پەن ادامي قۇندىلىق تا شەتتە قالمايدى. وقىرمان قاۋىمنىڭ العاشقى قابىلداۋى ءالى ەسىمدە. پىكىر الاڭىندا جارىسا تالقىلاپ، ۇناتىپ جاتقاندارى قالاي ەستەن كەتسىن؟!
- قازىرگى زامانعى قازاق ادەبيەتىنىڭ كورىنىسىنە قالاي باعا بەرەر ەدىڭىز؟ كىتاپقا قىزىعاتىن جاستار بار ما؟
- قازىرگى ادەبيەت – وياۋ، ءتىرى. اقىن، جازۋشى، سىنشى دا تابىلادى. تەك ۇلاعاتتى سۇيەتىن ەلدىڭ ۇلى مەن قىزىنىڭ جۇرەگىڭدەگى شامىن جاعاتىن، كوكەيىنە عاجاپ اسەر ۇسىنا الاتىن كوركەم ادەبيەتتىڭ جەتىسپەي تۇرعانى… زامانا سۇرانىسى بولەك قوي. سونى ەسكەرۋ كەرەك سەكىلدى. ال زامانداستارىما كەلسەك، كىتاپ وقۋشىلار كوپ. شۇكىر. ءازىلى ساسىعان سىراحانانى ەمەس، ازىعى تاسىعان كىتاپحانانى جاعالايتىن بەلگىلى ءبىر بۋىن بار. وسى وتتى ءوشىرىپ الماۋ كەرەك. ليتۆاك “اقىلى جوق اداممەن ارالاسقانشا، جاقسى كىتاپ وقىعان مىڭ ارتىق،”- دەيدى. وسى بۋىن اقىلدى قوعامدى قالىپتاستىراتىنىنا مەن سەنەمىن!
- قازىر “اققۇيىن”، “تارماقتار” سەكىلدى قىسقا جازىلعان كىتاپتار كوبەيۋدە. بۇرىنعى ۇزاق كلاسسيكالىق روماندار جاڭا تولقىننىڭ اسەرىنەن وقىلماي قالماي ما؟
- ولاي دەپ ويلامايمىن. ۇزاق كلاسسيكالىق رومانداردى “بۇرىنعى” دەپ اتاۋ دا ابسۋرد سەكىلدى. جاڭا تولقىن تۋسا، تۋلاعان تەڭىزدەن وت الىپ تۋادى. مۇنداعى تەڭىز – كلاسسيكالىق شىعارمالار.
- ءوزىڭىز قانداي كىتاپتاردى ءسۇيىپ وقيسىز؟ ءححى عاسىردان بەرى سۇيىكتى اقىن-جازۋشىلارىڭىز كىم؟
- ءوزىم ءپالساپانى، ەرەكشە وي يىرىمدەرىن سۇيەمىن. وي ۇستىنە وي سىيلايتىن شىعارمالاردىڭ بەرەرى مول. مۇحتار ماعاۋين، تولەن اعا، دۋلات اعالار، قانداي شىركىن! توكپە جازۋشىلار بولار. ءسوزسىز كلاسسيكتەر. اقىن اعالاردان ەسەنعالي راۋشانوۆتى، مەيىرحان اقداۋلەتۇلىن، مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ ولەڭدەرىن ءجيى پاراقتايمىن. اسىلىندا، اتالماعاندارى قانشاما…
«اققۇيىن» جايلى ويلار
- “اققۇيىنعا” ۇلكەن جازۋشىلاردان، بەدەلدى تۇلعالاردان قانداي پىكىر كەلۋدە؟ ولار قالاي قابىلداۋدا؟
- ءاسانالى ءاشىموۆ، دۋلات يسابەكوۆ، بەكسۇلتان نۇرجەكەۇلى سىندى زاڭعار اتالارىمىز وقىپ، باقىت بەدەلحان، سەرىك قاليەۆ اعالارىمىز باتالارىن بەرگەن ەدى. پىكىرلەرى ورىندى، كوڭىلگە قونىمدى. ماقتاپ تا، باپتاپ تا قويادى. قىسقاسى، ۇناتتى.
- حەيتەرلەر بار ما؟ كوزقاراسىڭىز قالاي؟ جەلىدە سوڭعى كەزدەرى كىتابىڭىزدى “كەلەكە” ەتكەندەر دە بايقالدى. ولارعا قانداي شارا قولداندىڭىز؟
- ارينە، بار. كوزقاراسىم وتە جاقسى. كوپتىڭ تالقىسى بولۋى كەرەك. سوندا عانا ءوسۋ، العا جىلجۋ بولادى. ءبارىن وقىپ وتىرامىن. ابايدى دا تۇسىنبەگەندەر، مۇقاڭدى دا اياقتان شالعاندار، مىرجاقىپ، احمەتتەردى دە تورعا توعىتقاندار بولدى ەمەس پە؟ بىراق تاريحتا ولار ەمەس، اتالارىم قالدى. دەمەك، بۇدان شىعارار تۇجىرىم دا بولەك. ال كەلەكە ەتكەندەرگە ەشقانداي شارا قولدانبادىم. جاڭا جانردى تۇسىنبەي جاتسا كەرەك. بىراق قۇلاگەردىڭ تاعدىرىن كەشپەسپىن. كەرىسىنشە، ويلى وقىرماندى جاڭا جاڭالىقتارمەن باۋراۋعا اسىقپىن!
- جاقىندا “اققۇيىن - 2” جارىققا شىقتى. قۇتتىقتايمىز! العاشقىسىنان ايىرماشىلىعى قانداي؟ قىسقا اڭگىمەلەر وسىلايشا جالعاسىن تابا بەرە مە؟ الدا قانداي جوبالار جوسپاردا؟
- كوپ راقمەت! ايىرماشىلىعى وزەكتىلىگىندە بولار. ەكىنشى بولىمىندە بارىنشا بۇگىنگى قوعامدى سۋرەتتەۋگە تىرىستىم. قولىمنان كەلگەن-كەلمەگەنىن وقىپ كورىپ، باعالاساڭىزدار بولادى. قىسقا اڭگىمەلەر جالعاسىن تابادى، ارينە. الايدا قازىرگى ماقساتىم ۇلكەن شىعارمالارعا نەگىزدەلىپ تۇر. اشىپ ايتپاي-اق قويايىن. قىزىق بولسىن. كۇتىڭىزدەر!
- سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
دينا ليتپين،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
