شىعارماشىلىق سالالاردىڭ ىشىندە «فوتوگرافيا» ونەرىنىڭ الار ورنى وراسان. فوتوجۋرناليستيكا سالاسىنا جاڭا دەم بەرىپ، دامۋى مەن جاڭا دەڭگەيگە ورىستەۋىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ، جەلىدەگى جۇرتتى جاھانداعى اسەم كورىنىستەردى سۋرەت ەتىپ سويلەتۋىمەن ءتانتى ەتىپ جۇرگەن بەلگىلى فوتوگراف دوسجان بالابەكۇلىمەن وسى تۋراسىندا اڭگىمەلەستىك.
دوسجان بالابەكۇلى - جامبىل وبلىسى جامبىل اۋدانى ەرنازار اۋىلىندا ۇستازدار وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ مۇشەسى، فوتوجۋرناليست، جۋرناليست، PhD فيلوسوفيا دوكتورى. قازىرگى تاڭدا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى
بالا ارمان
- دوسجان مىرزا، فوتوگرافيا ونەرىنە قالاي كەلدىڭىز؟ ءوزىڭىز جايلى، بالالىق شاقتاعى ەستەلىكتەرىڭىز جايلى ايتىپ بەرىڭىزشى.
- فوتوگرافياعا بالا كەزدەن قىزىقتىم. اۋىلدا اتامنىڭ ۇيىندە ەسكى «زەنيت» فوتواپپاراتى بولدى. ونىمەن فوتو ءتۇسىرۋ ءوز الدىنا، فوتوسۋرەت ەتىپ شىعارۋ جاعى قيىن ەدى. قاراڭعى بولمە، حيميالىق زاتتار كەرەك دەگەندەي... مەن ونى اراكىدىك جاي عانا ءدۇربى رەتىندە پايدالاناتىنمىن.
اۋىلىمىزعا قالا جاقتان «فوتوگراف» مامانى كەلەتىن. ءبىز سوعان سۋرەتكە ءتۇسىپ قالۋعا تىرىساتىنبىز. فوتومىز ءبىر اپتادان كەيىن جەتەتىن، ءسويتىپ كەلەسى فوتولاردى ءتۇسىرىپ قايتاتىن. كەيىن مۇنى «Polaroid» فوتواپپاراتى الماستىردى. ونىڭ وزىنە كوپ ۋاقىت وتپەي، بۇل الاڭدى پلەنكالى فوتواپپاراتتار جاۋلادى. ءدال وسى پلەنكالى فوتواپپاراتپەن كوپ شۇعىلداندىم. انام قالاعا بارىپ، ەڭ جاقسىسىن الىپ بەرگەندەگى قۋانىشىمدا شەك جوق... وتباسىمدى، سىنىپتاستارىمدى، اۋىلىمدى وسى فوتوپپاراتقا ءتۇسىرىپ شىقتىم. كەيىن بۇل نارىقتى تسيفرلىق فوتواپپاراتتار باستى. بۇل بۇعان دەيىنگى شەكتەۋلەردى تولىق وزگەرتتى. ەندى ءوزىڭ تۇسىرەسىڭ، ءوزىڭ شىعاراسىڭ. ەندى پلەنكا ساتىپ الىپ، ول تولىپ قالادى دەپ جۇرمەيسىڭ، قانشا تۇسىرسەڭ دە ورىن تابىلادى، كەز-كەلگەن ۋاقىتتا فوتوسۋرەتتى كورىپ، ونى رەتتەپ، ءوشىرىپ، تازارتىپ وتىرۋعا مۇمكىندىك كوپ بولدى. سوندىقتان، مەنىڭ ومىرىمدە فوتوگرافياعا دەگەن قىزىعۋشىلىق بالالىق شاقتان قالىپتاسقان. ونىڭ ۇستىنە بالالىق ارمانىم-جۋرناليست بولۋ ەدى. ەكى سالا دا شىعارماشىلىق جول. سول سەبەپتى دە، ءبىر-ءبىرىن تولىقتىراتىن قىزىق ماماندىقتار ەدى. جۋرناليستيكاعا وقۋعا ءتۇسۋ ءۇشىن كوپ ەڭبەكتەندىك. اۋداندىق، وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا ماقالالار جاريالادىق، بىرقاتارىندا تۇراقتى اۆتور بولدىق. وسى سالاعا جەتەلەگەن انام جەڭىسكۇل بەركىمباەۆاعا، وقۋعا تۇسۋگە سەبەپشى بولعان ۇستازدارىم ەسەي جەڭىسۇلى مەن ساعاتبەك مەدەۋبەكۇلىنا العىسىمدى بىلدىرەمىن!
اسپانعا اتىلعان الماتىنىڭ بۇلتتارى
تىكۇشاقتان كورىنىس-ۇلكەن الماتى كولى
تاۋ ۇلى
- پاراقشاڭىزعا كوز جۇگىرتكەن ادام ءسىزدىڭ تابيعاتتى جان تانىڭىزبەن سۇيەتىنىڭىزدى بىردەن بايقايدى. تاۋ-تاستى ءجيى ارالايتىن جيھانكەز جانسىز. بۇگىنگە دەيىن قانشا تاۋدى، قانداي مەكەندەردى فوتوساپارمەن ارالاپ قايتتىڭىز؟ ەسەپتەپ كوردىڭىز بە؟ تابيعاتتى تاسپالاۋدا قانداي قيىندىقتار تۋىندايدى؟
- ادامنىڭ ءوزى تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگى. قازاق دۇنيەتانىمىنىڭ وزىندە تابيعات كەرەمەت سۋرەتتەلەدى. ول اڭىزداردا، جىرلاردا ارقاۋ بولدى. قازاق حالقى-تابيعاتتىڭ ءتىلىن ءتۇسىندى، سىرىن ۇقتى، ءوزارا ۇيلەسىمدە عۇمىر كەشتى. ەشقانداي مەتواسپاپتارسىز-اق، كۇن رايىنىڭ جاعدايىن الدىن-الا ءبىلدى. بۇل قاندا بار قاسيەت بولعانىمەن، ۇرپاق الماسىپ، جاھاندانۋ ءجۇرىپ جاتقان زاماندا، ءبىز وسىنداي بولمىسىمىزدان ايىرىلىپ تا قالعانداي كورىنەمىز. فوتوگرافيا سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن، ونىڭ ىشىندە پەيزاج تاقىرىبىندا فوتو تۇسىرەتىن مامان ءۇشىن، كۇن رايىنىڭ، جارىقتىڭ قاسيەتى ەرەكشە ماڭىزدى. تابيعاتتىڭ ءتىلىن تۇسىنگەن قازاق، فوتوگرافيانىڭ دا وسى جانرىندا ءوز كوزقاراسىن كورسەتە الادى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان، وزىمە جاقىن فوتوگرافيانىڭ وسى جانرىندا از دا بولسا ەڭبەك ەتىپ، تاۋ مەن تاستى، وزەن مەن كولدى، شىڭ مەن قۇزدى ارالاپ ءفوتوتۇسىرۋ ىسىمەن اينالىسۋ ەرەكشە شابىت سىيلايدى. قازاقستاننىڭ تابيعاتى ەرەكشە رەلەفتى. الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە كەزدەسەتىن تابيعي جەر بەدەرىنىڭ ءبىرشاما كەسكىنى، ەلىمىزدىڭ عاجايىپ تابيعاتىندا قايتالانادى. وسىنداي تابيعاتى باي ولكەنىڭ ازاماتى بولا وتىرىپ، قالايشا كوزگە كورىنگەن سۇلۋلىقتى فوتوگرافياعا الىپ كەلمەي، شىداپ وتىراسىڭ؟!
وسى فوتوگرافيانىڭ ارقاسىندا تاۋعا شىعۋ، قۇزعا ورمەلەۋ، شىڭعا كوتەرىلۋ ساياحاتى مەنىڭ ومىرىمدە ۇلكەن ءرول الا باستادى. ناقتى قانشا تاۋعا، شىڭعا شىققانىمدى ەسەپتەپ ايتا المايمىن، ويتكەنى كەيبىر جىلدارى ءبىر شىڭنىڭ وزىنە 10 شاقتى رەت شىققان كەزدەر بولدى. ويتكەنى، فوتوگرافيا سول، ەڭ جاقسى فوتوسۋرەت ءۇشىن، كەيدە سول راكۋرسقا جىلداپ بارۋعا، كۇتۋگە تۋرا كەلەدى. مۇمكىن، سونىسىمەن دە تابيعاتتى ءتۇسىرۋ قىزىقتى شىعار؟!
ىلە، كۇنگەي، جەتىسۋ، تەرىسكەي الاتاۋىنا باعىتتالعان بىرنەشە فوتوساپارلاردا بولدىم. ماسەلەن، الماتى توڭىرەگىندەگى تەڭىز دەڭگەيىنەن ءۇش، ءتورت مىڭدىق شىڭداردىڭ ءبىرازىنا شىقتىم. ساپارلاردىڭ ءوزى ءبىر كۇندىك، بىرنەشە كۇندىك، اپتالىق بولىپ بولىنەدى. وعان قوسا، تىكۇشاقپەن كوتەرىلگەن ساپارلاردىڭ ءوزى ءبىر توبە. ەندىگى ماقسات، وسىلاردىڭ بارلىعىن جيناقتالىپ تۇرعان فوتوالبومدى وقىرمانعا ۇسىنسام دەگەن نيەت بار. ول ازىرگە قارجىلىق جاعدايمەن توقتاپ تۇر.
ماڭگىلىك مۇز باسقان تيان-شان تاۋلارى
تاۋلارعا بۇلت قونعاندا... ىلە الاتاۋى.
كىشى الماتى تاۋ سىلەمىنە كەمپىرقوساق ءتۇسىپ تۇر. ىلە الاتاۋى.
"كۇش - بىرلىكتە"
- «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگى جايلى ايتا كەتسەڭىز. قالاي، قاشان، نە ماقساتتا قۇرىلدى؟ قازىر قانداي جۇمىستار اتقارۋدا؟
- «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگى – ەلىمىزدەگى فوتو سالاسىندا جۇرگەن قاۋىمنىڭ باسىن قۇرايتىن جالعىز بىرلەستىك. بىرلەستىك كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىم بولىپ تابىلادى. بىرلەستىكتىڭ قۇرىلۋ ماقساتى - قازاقستانداعى فوتوسۋرەت سالاسىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە دامۋىنا ۇلەس قوسۋ، جاس ماماندارعا قولداۋ كورسەتۋ، فوتوالبومدار شىعارۋ، فوتوكورمەلەر، فوتوكونكۋرستار وتكىزۋ، شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن تاجىريبە الماسۋ، فوتوساپارالارعا شىعۋ، سەزد، كونفەرەنتسيا، فورۋم، فوتوجارمەڭكە جانە دە باسقا شارالارعا قاتىسۋ، ۇيىمداستىرۋ. سونداي-اق، بىرلەستىك مۇشەلەرىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە زاڭدى قۇقىقتارىن قورعاۋ، بىرلەستىك مۇشەلەرىنىڭ زاڭ شەڭبەرىندە ءتيىمدى قىزمەت ەتۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزۋ جانە شىعارماشىلىق يدەيالارى كەڭىنەن ءورىس الۋى ءۇشىن قولداۋ كورسەتۋ، فوتوگرافيا سالاسىن زەرتتەيتىن عالىمدار توبىن قالىپتاستىرىپ، اتاقتى فوتوسۋرەتشىلەردىڭ تۋىندىلارىن عىلىمي نەگىزدە سارالاپ، عىلىمي-تانىمدىق ەڭبەكتەر شىعارۋ جانە ت.ب.
«فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگى-ادىلەت مينيسترلىگىنەن ءبىر كۇندە زاڭدى كۋالىگىن العان ەمەس. ونى الۋ ءۇشىن 5 جىل ەڭبەك ەتتى، ىزدەندى، تىرىستى. ونىڭ باسى قاسىندا بولعان ارداگەر فوتوجۋرناليستەر، باق فوتوجۋرناليستەرى مەن بىرلەستىك توراعاسى رەتىندە اسىلحان ءابدىرايىمۇلىنىڭ ەڭبەگى زور. بىرلەستىك 2010 جىلى، 5 جىلدى ارتقا تاستاپ، زاڭدى كۋالىگىن الدى. سول ۋاقىتتان قازىرگە دەيىن ءوزىنىڭ جارعىسى شەڭبەرىندە ءتيىستى مىندەتتەمەلەردى ورىنداپ كەلەدى.
«ۇلتقا قىزمەت ەتۋ!» ۇرانىمەن جۇمىس ىستەيتىن بىرلەستىك توراعاسى اسىلحان ءابدىرايىمۇلىنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىمەن وسى ءۇش تومدىق فوتوشەجىرەشىلەر تۋرالى كىتاپتىڭ شىعۋىنىڭ ءوزى، وتاندىق فوتوگرافيانى عىلىم كوكجيەگىنە كوتەردى. ونىمەن قوسا، اسىلحان ءابدىرايىمۇلىنىڭ جەكە جانە ۇجىمدىق جازعان جۇمىستارى دا ەداۋىر ەڭبەك. عىلىمي ەڭبەك شىعارۋدا ءوزىنىڭ عانا ەمەس، وزگە اۆتورلاردى دا كوتەرىپ، سول جولعا سۇيرەپ جۇرگەن جانكەشتىلىگىن دە ايتپاي وتۋگە بولمايدى. سونداي-اق، وسى سالادا شاكىرت تاربيەلەۋدە دە ۇلكەن جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. العاش فوتوگرافيا ماماندىعىن دايارلاۋ بويىنشا تەلەەكراندارعا شىعىپ باستاما كوتەرىپ، كەيىن ول الماتىداعى جوو قولداۋ تابۋىنىڭ ءوزى دە بىرلەستىك جارعىسىنداعى ىستەردىڭ ءتيىمدى جۇرگىزىلگەنىن كورسەتەدى. ونىڭ سىرتىندا، فوتوسالاسىنداعى مامانداردىڭ ەل ىشىندەگى فوتوساپارلارعا شىعۋىن ۇيىمداستىرۋ، ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جاعىنا جۇمسالعان ۋاقىتتىڭ ءوزى قانشاما؟ وسى تىرلىكتەردىڭ اياسىنا ۇيىسىپ، ەڭبەك ەتكەن ارىپتەس اعا-اپكەلەرگە، ىنىلەرىمىزگە دە العىسىم شەكسىز!
"فوتوونەر" بىرلەستىگىنىڭ كەگەنگە فوتوساپارى
قارقارا جايلاۋىنداعى فوتوونەرلىكتەر
"فوتوگرافياعا كوزقاراس تومەن"
- جالپى جۋرناليستيكانىڭ بۇگىنگى كەيپىنە جانە فوتوجۋرناليستيكا سالاسىنىڭ دامۋىنا بەرەر باعاڭىز قانداي؟ ءوزىڭىز وقىتىپ جۇرگەن جاستاردان فوتوتىلشىلىككە قىزىعاتىن ءىزباسارلارىڭىز بار ما؟
- جۋرناليستيكادا، ونىڭ ىشىندە فوتوجۋرناليستيكا سالاسىندا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن مىقتى ازاماتتارىمىز جەتەرلىك. ماسەلەن، «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ مۇشەسى، تانىمال فوتوجۋرناليست، فوتوگراف ماقسات شاعىرباي اعامىز رەسەيدىڭ ەڭ ءىرى كورمە زالىندا ءوزىنىڭ بىرەگەي فوتوكورمەسىن وتكىزگەلى جاتىر. وسىعان دەيىن دە ماقسات اعامىزدىڭ الەمنىڭ مىقتى قالالارىندا قويىلعان جۇمىستارىن ماقتانىشپەن ايتۋعا بولادى. ال ارامىزدا ماقساتتاي ماقساتى بيىك قانشاما ارىپتەستەرىمىز تاعى بار. ولاردىڭ مەديا كەڭىستىكتەگى ءرولى دە سونداي بيىك.
قازاق ءتىلدى مەديا كەڭىستىكتە فوتوجۋرناليسكە، فوتوگرافياعا دەگەن كوزقاراس تومەن. رەداكتسيالاردا فوتوجۋرناليست شتاتى از جانە فوتوتەحنيكاعا كوڭىل بولمەيدى. ءتىپتى، كەيبىر رەداكتسيالاردا فوتوجۋرناليست شتاتى بولماۋى دا مۇمكىن. بولعان كۇننىڭ وزىندە، مەرزىمدى باسىلىمدا، سايتتاردا فوتوسۋرەتتەردى بارىنشا جارقىراتىپ بەرە المايدى. بىزدەگى باسىلىمداردا فوتو ەمەس، ءماتىن كوپ. ال الەمدە قالاي ەدى؟ بىزدە فوتو قاجەتتىلىگى تۋىنداسا، ونى تەلەفونعا دا تۇسىرە سالۋعا بولادى دەگەن تۇسىنىك بايقالادى. بۇل قارجىنىڭ جوقتىعىنان با، الدە وسى سالا مامانىنا، وسى كاسىبي سالاعا دەگەن كوزقاراستىڭ، دەڭگەيدىڭ بولماعاندىعى ما، بىلمەدىم... قازىر فوتوتەحنيكالار قارقىندى دامىپ جاتىر. ال الەمدىك مەديادا مىقتى فوتوجۋرناليست - مىقتى فوتوتەحنيكامەن قامتاماسىز ەتىلگەن. سوندىقتان، مەديانىڭ بۇل سالاسىنا جاڭاشا كوزقاراس قاجەت. فوتوتىلشىلىككە قىزىعاتىن شاكىرتتەر بار. بىراق، كوبىندە تەحنيكا الۋعا جاعدايى بولمايدى، ەندى بىرىنە بۇل سالادا جۇمىس تابۋ قيىن. فوتوتىلشىلىك قىزمەت – بۇل فوتوگراف دەگەن ءسوز ەمەس، ول رەپورتەرلىك شەبەرلىك پەن جۋرناليستىك قابىلەتكە يە مامان. سوندىقتان ساپالى كونتەنتكە قول جەتكەزگىسى كەلەتىن مەديا كومپانيا، فوتوگرافياعا، فوتوجۋرناليستيكاعا كوڭىل ءبولۋى ماڭىزدى.
فوتوجۋرناليستيكادا ۇلتقا قىزمەت ەتكەن قانشاما اقساقالىمىز بار. سول كونە كوز قارتتارىمىزدى مەملەكەتتىك ماراپاتقا ۇسىنۋ كەرەك. «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگى وسى باعىتتا ءتيىستى جۇمىستاردى كوتەرىپ جاتقانى دا قۋانتادى. ويتكەنى، فوتوجۋرناليستيكانىڭ ابىزدارىنا قۇرمەت – ءبىزدىڭ مەرەيىمىزدى وسىرەدى.
- فوتوجۋرناليستيكادا باعىت-باعدار بەرىپ، ۇستازدىق ەتكەن كۋميرىڭىز بار ما؟ كىمنەن ۇلگى الاسىز؟
- فوتوجۋرناليستيكاعا جەتەلەگەن ۇستازىم – اسىلحان ءابدىرايىمۇلى. ول كىسىنى «جاس الاش» گازەتىنەن «اسىلحاننىڭ فوتوسى» دەگەن اۆتورلىق فوتوسۋرەتىنەن تانيتىنمىن. كەيىن قازۇۋ-دىڭ جۋرفاگىنا وقۋعا تۇسكەندە اعامىزبەن تانىسىپ، قوسىمشا ساباق الىپ، بىرگە تۇسىرىلىمدەرگە شىقتىق. بۇل سالاداعى كاسىبي تاجىريبە وسىلاي جالعاستى. اسىلحان اعادان فوتورەپورتاج، دەرەكتى فوتو ءتۇسىرۋدىڭ اسقان شەبەرلىگىن بايقايمىن. ول كىسى مەرزىمدى باسىلىمداردا ۇزاق جىل جۇمىس جاساعان. فوتومۇراعاتى قانشاما قۇندى فوتوسۋرەتتەرگە باي. اسىرەسە، ۇلتتىڭ بولمىسىن بەينەلەيتىن، باي فيلوسوفيالىق ءمانى بار تۋىندىلارى ۇلكەن ءبىر ەڭبەكتىڭ جۇگى بولاتىنى ءسوزسىز. ال پەيزاج، قالا تابيعاتىن فوتوعا ءتۇسىرۋ بويىنشا ماكسيم ءزولوتۋحيننىڭ سۋرەتتەرىنە قىزىقتىم. ول كىسىنىڭ الماتى تاقىرىبىنداعى سۇلۋ كورىنىستەرى ەرەكشە ەستەتيكالىق تالعامعا جول اشادى.
"فوتوونەر" قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى اسىلحان ءابدىرايىمۇلى قارقارا جايلاۋىندا
دوسجان بالابەكۇلى كۇنگەي الاتاۋىندا. توعىزبۇلاق. فوتوعا تۇسىرگەن-ايىم باحىبەك.
نيەت پەن تىلەك
- جاقسى فوتوگراف بولۋ تالانت پا الدە تاجىريبەمەن كەلەتىن قابىلەت پە؟ جالپى قازاقستاندا فوتوگرافتارعا جاسالعان جاعداي قانشالىقتى قاناعاتتانارلىق دەڭگەيدە؟
-بۇل كوپ جاعدايدا تاجىريبەمەن قالىپتاسادى. تاجىريبە ادامدى شىڭدايدى. فوتوگراف - ەركىن شىعارماشىلىقپەن، كاسىبي ماقساتتا جۇمىس جاسايتىن سالا وكىلى. ول ءوز جۇمىسىن ءوزى قۇراستىرادى. ال فوتوجۋرناليست - ول مەديا كەڭىستىكتىڭ وكىلى. ول وزىنە عانا ەمەس، قوعامعا، ەلگە، مەملەكەتكە قىزمەت ەتەدى. ءىرىلى ۇساقتى مەديا الاڭدا فوتوجۋرناليستەرگە بارىنشا كوڭىل بولىنسە، ولاردىڭ جۇمىستارىنا ءمان بەرىپ، كورمەلەرىن ۇيىمداستىرىپ، فوتوكىتاپتارىن شىعارۋىنا جاعداي جاساسا، ءىرى جوبالارعا اككرەدەتاتسيالانسا، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق مۇمكىنشىلىكتەرىن كوتەرسە، بۇل شىن شىعارماشىلىق شابىت سىيلايدى. ماسەلەن، ەلىمىزدە مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن اقىن-جازۋشىلاردىڭ، عىلىم سالاسى وكىلدەرىنىڭ ەڭبەكتەرىن شىعارادى، ءدال سونداي باعىتتا فوتوجۋرناليستەردىڭ فوتوالبومىن شىعارۋ جاعىن نەگە قوسپاسقا؟
- تىلشىلىكتەن باستالعان مانسابىڭىز قازىر دوكتورلىقپەن جالعاسىن تاپتى. قازىر قايدا جۇمىس ىستەپ جاتىرسىز؟ الدا قانداي جوبالار، جوسپارلار ويىڭىزدا؟
-قازىرگى باستى جۇمىسىم وقىتۋشىلىق قىزمەت. ءدارىس وقيمىن، سەمينار جۇرگىزەمىن. سوندىقتان، فوتوگرافيامەن اينالىسۋعا كەيدە قول تيمەي جاتادى. دەگەنمەن، بوس ۋاقىت كەزىن وسى ىسكە ارنايمىن. الدا اڭگىمە بارىسىندا ايتقانىمداي، فوتوالبومىمدى جارىققا شىعارۋ جوسپارى بار.
-سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
دينا ليتپين
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
