اقش-تىڭ بۇرىنعى ديپلوماتى، رەسەيگە قارسى سانكتسيالاردىڭ قابىلدانۋىنا سەبەپشى بولعان دانيەل فريد سۇحباتىندا ماسكەۋگە كومەكتەسەتىن ەلدەر جانە الداعى بولاتىن امەريكاداعى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىنا ۇڭىلەدى.
اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى، رەسەيگە قارسى امەريكالىق سانكتسيالاردىڭ" ساۋلەتشىسى " دەنيەل فريد DW – نەمىس تولقىنى راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا سانكتسيالاردان جالتارۋعا جول بەرمەۋ، اقش-تاعى پرەزيدەنت سايلاۋىنداعى بايدەننىڭ كانديداتۋراسى، ۋكراينا جانە ترامپتىڭ بەيبىتشىلىك جوسپارى تۋرالى ايتتى.
DW: پۋتينگە سوعىسقا كەرەك نارسەنى اكەلۋگە كومەكتەسەتىن ءۇشىنشى ەلدەرمەن نە ىستەۋ كەرەك؟
دانيەل فريد: ء"ۇشىنشى ەلدەر" دەپ اتالاتىندار شىنىمەن دە پروبلەما. الايدا، ەگەر ەۋروپالىق نەمەسە امەريكالىق كومپانيا، مىسالى، ورتالىق ازيانىڭ كەيبىر ەلدەرىنە كومپيۋتەرلىك چيپتەردى جاپپاي ەكسپورتتاي باستاسا، وندا ءبىز ولارعا "ال ءبىز چيپتەردىڭ رەسەيگە كەتەتىنىن بىلمەدىك" دەگەن سىلتاۋ ايتۋىنا جول بەرمەۋىمىز كەرەك.
بانك سالاسىندا سانكتسيالىق زاڭنامانى ساقتاۋ مادەنيەتى وتە جاقسى دامىعان. ال ءوندىرىس سالاسىندا ول كوبىنەسە ءالسىز، فيرمالار تەك ءبىر نارسەنى باقىلاعانداي بولىپ كورىنەدى.
ولاردى "كليەنتتىڭ كليەنتىن ءبىل" قاعيداتىن قولدانۋعا ماجبۇرلەۋ كەرەك. بۇل اقش پەن ەۋروپا وداعىنىڭ ءىرى كومپانيالارىنا دا قاتىستى. وسىدان ون جىل بۇرىن رەسەيگە ارنالعان نەمىس تۋربينالارى قىرىمدا قالعانى ەسىڭىزدە مە؟ ەندى بۇل قايتالانباۋى كەرەك.
- ەگەر ترامپ پرەزيدەنت بولىپ سايلانا قالسا، كرەمل ءۇشىن سانكتسيالىق اۋىرتپالىق جەڭىلدەيدى دەپ كۇتۋگە بولا ما؟
- مۇمكىن، بىراق بۇل ونىڭ اكىمشىلىگىنىڭ قانداي جولعا تۇسەتىنىنە بايلانىستى شەشىلەدى. ترامپ كومانداسىنداعى وتستاۆكاداعى گەنەرال كيت كەللوگگ ۇسىنعانداي، ترامپ ۋكراينانى رەسەيمەن كەلىسسوزگە كوندىرۋگە قولقالادى دەلىك. مەنىڭ ويىمشا، بۇل وتە جامان يدەيا. بىراق اكىمشىلىك ءبىر ۋاقىتتا ماسكەۋگە دە قولقا سالىپ، زەلەنسكيمەن كەلىسسوزگە كوندىرگىسى كەلسە شە؟ ەگەر پۋتين سونى جاساماسا، وندا ترامپ ونى الداپ جاتىر دەپ شەشۋى مۇمكىن، سودان كەيىن ونىڭ سالدارى ماسكەۋ ءۇشىن وتە ناشار بولۋى ىقتيمال.
مەنىڭ ويىمشا، ترامپ بەيبىتشىلىككە قول جەتكىزۋگە تىرىسادى. ونىڭ ارەكەتى ەكى اراداعى اتىستى توقتاتۋ تۋرالى ۇسىنىستان باستالۋى ابدەن مۇمكىن. بىراق ودان زەلەنسكي دە، رەسەي دە باس تارتادى دەپ ويلايمىن. بىراق ەگەر ۋكراينا اتىستى توقتاتۋ تۋرالى ۇسىنىستى تولىعىمەن باس تارتپاسا، وندا ول بايدەن اكىمشىلىگى بەرۋگە دايىن بولعاننان الدەقايدا ماڭىزدى قاۋىپسىزدىك كەپىلدىكتەرىن تالاپ ەتەدى. زەلەنسكي ءتىپتى ناتو-عا مۇشە بولۋدى قالاۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا ترامپتىڭ ادامدارىنا ءىس جۇزىندە ۋكراينانى «تاپسىرۋ» جانە كەلىسسوزدەر پروتسەسىن بۇركەمەلەۋ نەمەسە ۋكراينانى قولداۋ اراسىندا شەشىم قابىلداۋعا تۋرا كەلەدى.
- دجو بايدەن پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر بولىپ قالا بەرە مە، قالاي ويلايسىز؟
- مەنىڭ ويىمشا، ونىڭ كانديداتۋراسى ساياسي تۇرعىدان ومىرشەڭ ەمەس. دونالد ترامپپەن بولعان ءساتسىز تەلەديدارلىق پىكىرتالاس جانە ودان كەيىنگى وقيعالار بايدەننىڭ تاعى ءتورت جارىم جىل پرەزيدەنت بولىپ جۇمىس ىستەي الاتىندىعىنا كۇمان تۋعىزدى. ايتپاقشى، ماعان بايدەننىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ كوپتەگەن ەلەمەنتتەرى ۇنايدى. مىسالى، مەن ونىڭ سىرتقى ساياساتىن باراك وبامانىڭ ساياساتىنا قاراعاندا سالماقتى دەپ سانايمىن. بىراق پىكىرتالاس كەزىندە جانە ودان كەيىن بىلگەنىمىزدىڭ ءبارى مويىنداعىم كەلمەسە دە بايدەننىڭ كانديداتۋراسى كۇماندى دەگەن وي تۋدىردى.
- ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، دەموكراتتار بايدەن مەن كامالا ءحارريستىڭ كانديداتۋرالارىنان ولار تانىمال بولماسا دا باس تارتا المايدى. ويتكەنى، ولاردى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان ىعىستىرۋ دەموكراتيالىق پارتيا امەريكا حالقىنا پرەزيدەنت پەن ۆيتسە-پرەزيدەنتتىڭ ءوز مىندەتتەرىن ورىنداۋ قابىلەتى تۋرالى وتىرىك ايتتى دەگەندى بىلدىرەدى. مۇنىمەن كەلىسەسىز بە؟
- مەن كەلىسپەيمىن. مەن ءبارىن بىلە بەرمەۋىم مۇمكىن. بىراق مەنىڭ ويىمشا، بىرنەشە جىل بۇرىن بايدەننىڭ فيزيكالىق جاعدايى قازىرگىدەيى قيىن بولعان جوق. سوڭعى ايلاردا ونىڭ دەنساۋلىعى ايتارلىقتاي ناشارلاعان سياقتى. سوندىقتان قانداي دا ءبىر جۇيەلى وتىرىك تۋرالى ايتۋعا بولمايدى دەپ ويلايمىن.
- بايدەن كەتكەن جاعدايدا ونى كىم الماستىرۋى مۇمكىن؟
- ءدال قازىر ونى ەشكىم ناقتى ايتا المايدى. بىراق دەموكراتتار كامالا ءحارريستى قايتا قارايدى دەپ ويلايمىن. مەن ونى ۆيتسە-پرەزيدەنت رولىندە جاقسى كورەمىن، بىراق ونىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا نەگە مۇنداي جامان يميدجگە يە ەكەنىن تۇسىنبەدىم. الەۋەتى جوعارى باسقا دا ۇمىتكەرلەر بار. جاڭا ۇمىتكەر دونالد ترامپتى جەڭە الاتىنىن جانە جەڭۋگە دايىن ەكەنىن كورسەتەتىن جىگەرلى ادام بولسا، سايلاۋشىلاردى تاڭعالدىرادى دەۋگە بولادى.
كوپتەگەن امەريكالىقتار ەكى ۇمىتكەردى دە ۇناتپايدى. بىراق دەموكراتتار وزدەرىن، دونالد ترامپ پرەزيدەنت بولا المايتىنىن بىلەتىن رەسپۋبليكاشىلارعا قاراعاندا ادال ۇستايدى.ترامپ بولسا، مۇلدەم سايلامالى ورىنعا يە بولا المايدى. سوعان قاراماستان، رەسپۋبليكاشىلار ونىڭ ارتىنان نە ءوزىن-ءوزى ساقتاۋ ءۇشىن، نە تسينيزمنەن، نە وپپورتۋنيستىك سەبەپتەردەن ەرىپ كەلەدى.
- بايدەن اكىمشىلىگى الداعى التى ايدا ۋكراينا ءۇشىن نە ىستەي الادى؟
- بىرىنشىدەن، ۋكرايناعا قارۋ-جاراقتى كوبىرەك بەرىپ، ونى پايدالانۋعا بەرىلەتىن شەكتەۋلەردى مەيلىنشە ازايتى. ەكىنشىدەن، رەسەيگە ەكونوميكالىق قىسىمدى كۇشەيتىپ، مۇناي باعاسىنىڭ شەگىن ساقتاۋدى قولداۋ قاجەت. سونىمەن قاتار، ءپۋتيننىڭ "سۇر" نەمەسە "كولەڭكەلى" تانكەر فلوتىن، ياعني رەسەيلىك مۇنايىن الەمگە تاسىمالدايتىن يەلەرى كۇماندى، ساقتاندىرىلماعان تانكەرلەر ماسەلەسىن رەتتەيتىن ۋاقىت جەتتى. سونداي-اق، قوسىمشا ەكونوميكالىق جانە قارجىلىق سانكتسيالارمەن قاتار، رەسەيگە ەكسپورتقا قاتاڭ باقىلاۋ قاجەت.
