قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى ورتالىق ازيا ايماعىنداعى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى بولىپ تابىلادى. سوڭعى جىلدارى قازاقستان زاماناۋي تيىمدىلىككە جانە حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس بولۋعا ۇمتىلا وتىرىپ، قارۋلى كۇشتەرىن بەلسەندى تۇردە جاڭارتتى. قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلۋىندا ءسىز بىلمەيتىن قانداي دەرەك بار؟ «ادىرنا» ماتەريالىنان وقىڭىز.
تاريح جانە دامۋ جولى
1991 جىلى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاقستان ءوز قارۋلى كۇشتەرىن قۇرۋ قاجەتتىلىگىنە تاپ بولدى. وتكەن عاسىردىڭ 90-شى جىلدارىنىڭ باسىندا ارميانىڭ نەگىزگى قۇرىلىمدارى قۇرىلىپ، ۋاقىت وتە ەلىمىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرى بىرقاتار رەفورمالار مەن جاڭعىرتۋلاردان ءوتتى.
1992 جىلى 7 مامىردا قازاقستان تۇڭعىش پرەزيدەنتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى باس قولباسشىسى ن.ءا. نازارباەۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگىنە قايتا قۇرۋ تۋرالى»، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىن قۇرۋ تۋرالى» جانە گەنەرال-پولكوۆنيك س.ق. نۇرماعامبەتوۆتى مينيستر بولىپ تاعايىنداۋ تۋرالى جارلىقتارعا قول قويدى. سول كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلدى.
قۇرىلعان كەزدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرلىق اسكەرلەرى مەن اۋە قورعانىسى كۇشتەرىنىڭ اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنەن تۇردى. ال 1997 جىلى 17 قاراشادا قارۋلى كۇشتەردى رەفورمالاۋ تۋرالى جارلىق شىقتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ءۇش ءتۇرى: جالپى ماقساتتاعى اسكەرلەر، اۋە قورعانىسى كۇشتەرى، مەملەكەتتىك شەكارانى قورعاۋ كۇشتەرى قۇرىلدى.
ال 1999 جىلى 2 شىلدەدە قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ مەملەكەتتىك شەكارا كۇزەتۋ كۇشتەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ شەكارا قىزمەتى بولىپ قايتا قۇرىلدى.
تەحنيكالىق بازا قالاي جاساقتالدى؟
قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرىنە ارميا، اۋە كۇشتەرى، اەروعارىش كۇشتەرى جانە تەڭىز فلوتتارى كىرەدى. بۇل كوپ فۋنكتسيالى قۇرىلعى قۇرلىقتا، اۋادا جانە تەڭىزدە قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان. وعان مامانداندىرىلعان اسكەري بولىمدەر، سونىڭ ىشىندە ارنايى وپەراتسيالىق كۇشتەر كىرەدى.
1992 جىلى 29 قاڭتاردا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا (ەقىۇ) مۇشە بولىپ، سول جىلدىڭ 2 ناۋرىزىندا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشەلىككە قابىلداندى.
كەڭەس وداعىنىڭ كەلىسىمدەرى مەن مىندەتتەمەلەرىنىڭ مۇراگەرلىگىن مويىندايتىنىن مالىمدەي وتىرىپ، قازاقستان ءوزى قول قويعان شارتتار مەن كەلىسىمدەردى، ونىڭ ىشىندە قارۋ-جاراقتى شەكتەۋ جانە قىسقارتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا دا بىتىمگە كەلدى.
كەلىسىمدەردە قاراستىرىلعان مەرزىمدە بىرتە-بىرتە ورتا جانە قىسقا قاشىقتىقتاعى زىمىراندار جويىلدى.
ستراتەگيالىق شابۋىل قارۋلارىن قىسقارتۋ جانە شەكتەۋ تۋرالى شارتتىڭ نەگىزىندە قۇرلىقارالىق بالليستيكالىق جانە قاناتتى زىمىراندار 1995 جىلدىڭ ورتاسىنا قاراي قىزمەتتەن الىنىپ، رەسەيگە جەتكىزىلدى، سودان كەيىن ولار قارۋلانعان قۇرامالار بىرتىندەپ شىعارىلدى.
1998 جىلعا قاراي 109 جاۋىنگەرلىك جانە وقۋ-جاتتىعۋ سۇرلەمدەرى، 16 وقۋ جانە كوماندالىق پۋنكتتەر جويىلدى. وسى كەزەڭدە «بايقوڭىر» پوليگونىنداعى 10 سىناق سۇرلەمدىك ۇشىرۋ قوندىرعىسى، دەگەلەڭ تاۋلارىنداعى 12 قوندىرعى مەن 187 ءاديتتىڭ 181-ءى جانە سەمەي پوليگونىنداعى بالاپان پوليگونىنداعى 13 ۇڭعىما جويىلدى.
1991 جىلى 29 تامىزدا جابىلعان يادرولىق سىناق پوليگونىنىڭ نەگىزىندە 1992 جىلى مامىردا ۇلتتىق يادرولىق ورتالىق قۇرىلىپ، كۋرچاتوۆ قالاسى رەسپۋبليكانىڭ يادرولىق فيزيكا جانە زەرتتەۋ سالاسىنداعى عىلىمي الەۋەتىن كۇرت ارتتىردى.
رەسپۋبليكا ارمياسىنىڭ نەگىزىن بىرنەشە (سونىڭ ىشىندە ءبىر تانكى) ديۆيزيالاردان، اۆياتسيالىق كورپۋستان، راديوەلەكتروندىق بارلاۋ بولىمشەلەرىنەن، بايقوڭىر عارىش ايلاعىن قولداۋ جانە ارنايى قامتاماسىز ەتۋ بولىمشەلەرىنەن، سەمەي سىناق ورتالىعى مەن سىناقتان تۇراتىن 40-شى قۇراما قارۋلى ارميا قۇرايدى. سارى-شاعانداعى، ەمبىدەگى، ارال تەڭىزىندەگى بارساكەلمەس ارالىنداعى الاڭدار، بازالار، ارسەنالدار، قويمالار جانە باسقا بولىمشەلەر مەن مەكەمەلەر.
مودەرنيزاتسيا جانە زاماناۋي مىندەتتەر
قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىن مودەرنيزاتسيالاۋدى، جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدى جانە اسكەري قىزمەتكەرلەردىڭ كاسىبي دەڭگەيىن ارتتىرۋدى مىندەتتەيدى. دامۋدىڭ ماڭىزدى باعىتى اسكەري-تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ مەن كادرلاردى دايارلاۋدى جاقسارتۋ بولىپ تابىلادى.
ترانسۇلتتىق تەرروريزم، كيبەرقاۋىپتەر جانە گيبريدتىك سوعىس سياقتى زاماناۋي سىن-قاتەرلەر قارۋلى كۇشتەردىڭ جاڭا جاعدايلارعا بەيىمدەلۋىن تالاپ ەتەدى. وسى تۇرعىدا قازاقستان كيبەرقاۋىپسىزدىك جانە ارنايى وپەراتسيالار سالاسىنداعى ءوز مۇمكىندىكتەرىن بەلسەندى تۇردە دامىتۋدا.
حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق
قازاقستان اسكەري سالاداعى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا كوڭىل بولەدى. بۇۇ جانە باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ قامقورلىعىمەن بىتىمگەرشىلىك ميسسيالارىنا قاتىسۋ ەلىمىزدىڭ الەمدەگى بەدەلىن نىعايتۋعا جانە باسقا مەملەكەتتەرمەن ارىپتەستىك قارىم-قاتىناستى دامىتۋعا كومەكتەسەدى.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
