500 ادامدىق ساۋالنامادان سوڭ ءرامىز ماسەلەسىنە قاتىستى جايلار ءماجىلىس مىنبەرىنەن ايتىلا باستادى. دەپۋتاتتىڭ ءبىرى دەپۋتاتتىق ساۋال جولداسا، تاعى ءبىرى قازىرگى قوعامدا بۇدان دا ماڭىزدى ماسەلە بار دەپ ەسەپتەيدى.
جۋىردا "جاڭا ادامدار" جاستار قوزعالىسى 500 ادامعا ساۋالناما جۇرگىزىپ، ولاردىڭ 70 پايىزى ەلتاڭبانى تانىمادى دەپ جاريالاعان. ىلە شالا الەۋمەتتىك جەلىدە قازىرگى ەلتاڭباعا كوڭىلى تولمايتىن ازاماتتار ارنايى پوست جازا باستادى. ءتىپتى «دالا ينسايد» تەلەگرام كانالى «قازاقستان جاڭا ەلتاڭبا تۋرالى ويلانا باستادى» دەگەن تاقىرىپتا ماتەريال جاريالادى. بيلىك شىنىمەن ەلتاڭبانى وزگەرتۋگە نيەتتەنىپ وتىر ما؟
«ۇلتتىق ءرامىزتانۋ ورتالىعىن اشقان ءجون»
بۇگىن ءماجىلىس دەپۋتاتى امانجول التاەۆ ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى تامارا دۇيسەنوۆاعا رامىزدەرگە بايلانىستى دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. الايدا ول دەپۋتاتتىق ساۋالدا ەلتاڭبانى وزگەرتۋگە بايلانىستى مۇلدە پىكىر بىلدىرمەدى. دەسەك تە دەپۋتات مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزدى رەتسىز قولدانىپ، جالعان اتاقتار مەن قۇنسىز سولكەبايلاردى ساتىپ پايدا تاپقىش پىسىقايلاردىڭ ارەكەتتەرىنە قۇقىقتىق نەگىزدە تيىم سالۋ كەرەك ەكەنىن ەسكەرتتى.
– ەكىنشىدەن، رامىزدەر ماسەلەسىندە ءالى دە ويلاستىرۋدى، ورتاق شەشىمگە كەلۋدى قاجەت ەتەتىن تۇيتكىلدەر بار. بىزدەگى تۇيتكىلدەردىڭ ءبىر ۇشى اتاۋعا بايلانىستى. گەرالديكا – گەربتەر مەن ولاردى قولدانۋ داستۇرلەرىن عانا زەرتتەيتىن ارنايى تاريحي ءپان. ياعني گەرالديكانىڭ نىسانى – تەك قانا گەربتەر. ال، ءرامىزتانۋ - بۇدان كەڭ اۋقىمداعى زەرتتەۋلەردى قاجەت ەتەتىن سالا. سوندىقتان بۇل جۇمىستارمەن اينالىساتىن مەكەمەنى «گەرالديكالىق زەرتتەۋ ورتالىعى» دەپ ەمەس، «ۇلتتىق ءرامىزتانۋ ورتالىعى» دەپ اتالعانى ءجون. ويتكەنى، ءرامىزتانۋ نىسانىندا مەملەكەتتىك رامىزدەرمەن قاتار، ەرتەدەگى سيمۆولدىق تاڭبالاردان باستاپ، ويۋ-ورنەكتەر تىلىنە دەيىن قامتىلادى جانە ولاردىڭ رامىزدىك ءمان-ماعىنالارى اشىلادى. رامىزدەر ماسەلەسىن ءوز ەلىنىڭ تاريحىمەن ساباقتاستىرا قاراستىرۋ الەمنىڭ جاپونيا، فرانتسيا سياقتى دامىعان ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسىندە بار. وسىعان وراي، ءبىزدىڭ ءرامىزتانۋ ارنايى عىلىم رەتىندە قالىپتاساتىن ۋاقىت كەلدى، – دەدى دەپۋتات.
«كوڭىل تولتىراتىن ەلتاڭبا»
ءماجىلىس دەپۋتاتى «جاڭا ادامدار» قوزعالىسىنىڭ ساۋالناماسىنان حاباردار ەكەنىن ەسكەرتتى.
– ارينە، جاستارىمىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ۇلكەن بويتۇمارى ەلتاڭبانى تانىماۋى، بىلمەۋى قابىرعامىزعا باتاتىن جاعداي. ەندى ەلتاڭبانى وزگەرتۋ كەرەك دەگەن ماسەلەگە ءوزىم قوسىلمايمىن. ويتكەنى بۇل ابدەن ساراپتالىپ، تاياناقتالىپ، ايقىندالعان مەملەكەتمىزدىڭ ەلتاڭباسى. سوندىقتان دا ونى وزگەرتۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ ەسەپتەيمىن. كەرىسىنشە، مەملەكەتتىك رامىزدەردى بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ باعىتىندا بالاباقشادان باستاپ، مەكتەپ، كوللەدج جانە ۋنيۆەرسيتەتتە جاستاردى اقپاراتتاندىرۋ جۇمىستارىن جۇيەلى جۇرگىزۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار اقپارات قۇرالدارى تەلەارنا، راديودا مەملەكەتتىك رامىزتانۋعا باعىتتالعان حابار بولۋ كەرەك. مىسالى، ءوز باسىما ەلتاڭبا ۇنايدى. ەلتاڭبا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى مەملەكەتىمىزدىڭ بەينەسىن كورسەتەتىن وتە جوعارى دەڭگەيدە دايىندالعان. سوندىقتان وعان قازىر اياق استىنان قوزعاۋ سالۋدىڭ ءوزى دۇرىس ەمەس. جالپى مەنىڭ بۇگىنگى ەلتاڭباعا كوڭىلىم تويادى، – دەدى دەپۋتات.
ەگەر ۇكىمەت الداعى ۋاقىتتا ەلتاڭبانى وزگەرتۋدى ۇسىنسا، دەپۋتات وعان قارسى داۋىس بەرەتىنىن ايتتى.
«ەلتاڭبانى وزگەرتۋدەن دە ماڭىزدى شارۋا بار»
ءماجىلىس دەپۋتاتى رينات زايىتوۆ ەلتاڭبا مەن تۋدى وزگەرتۋگە تۇبەگەيلى قارسى ەكەنىن جەتكىزدى.
– سەبەبى ءبىزدىڭ ەلتاڭبامىز بەن تۋىمىز 1991 جىلعى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ياعني، ەڭ ءبىرىنشى جەڭىسىمىزدىڭ سيمۆوليكاسى. ەلتاڭبانى كوپ ادامنىڭ تانىماعانىمەن دە كەلىسەمىن. سەبەبى ناسيحات جوق. مىسالى تۋىمىزدى تۇركيانىڭ دەڭگەيىندە ناسيحاتتاي المايمىز. ەلتاڭبامىزدى مۇلدە ناسيحاتتامايمىز. بىزدە ءتىپتى مەملەكەتتىك رامىزدەردىڭ اۆتورلارىن بىلمەيتىن تۇلعالارىمىز بار. كەرىسىنشە ءبىز بارىمىزدى ناسيحاتتاۋىمىز كەرەك. ەلتاڭبا مەن تۋ قازاقستاننىڭ 1991 جىلدان بەرى پايدا بولعان تۇلقۇجاتى سەكىلدى دۇنيە. مەن ونى وزگەرتۋگە قارسىمىن. ەلىمىزدە ەلتاڭبانى وزگەرتۋدەن دە ماڭىزدى شارۋا بار، – دەدى ول.
«جاڭا ادامدار» ۇسىنىسى ورىندى ما؟
ەلتاڭباعا بايلانىلىستى ەلدى دۇرلىكتىرگەن «جاڭا ادامدار» قوزعالىسى قايدان پايدا بولدى؟ اتالعان قوزعالىس وكىلدەرى 2022 جىلدىڭ 14 قاراشا كۇنى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆپەن كەزدەسكەن ەكەن. سول كەزدەسۋدە پرەزيدەنت «جاڭا ادامدار» جاستار قوزعالىسىن قۇرۋ تۋرالى باستامانى قۇپتاپ، بەلسەندى جاس قازاقستاندىقتارعا ءاردايىم قولداۋ كورسەتەتەتىن ايتقان ەكەن. قاسىم-جومارت توقاەۆ مەملەكەتتى تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، «ادىلەتتى قازاقستاندى» قۇرۋ جونىندەگى رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– قازاقستان ازاماتتارىنىڭ، اسىرەسە جاستاردىڭ ەڭبەكقورلىق قاعيداتىن ۇستانۋى ماڭىزدى. سىرتتان كومەك كۇتۋدىڭ قاجەتى جوق. قازىر زامان باسقا، ياعني ماڭىزدى شەشىمدەردىڭ ۋاقىتى، سەرپىلىس جاسايتىن ءسات. جاستار بولماسا، مۇنىمەن كىم اينالىسادى؟ قازىر يلون ماسكتىڭ تاجىريبەسى مەن ومىرلىك ۇستانىمىن ۇلگى ەتۋ ۇردىسكە اينالدى. ءيا، ول وتباسىمەن بىرگە وڭتۇستىك افريكادان امەريكا قۇراما شتاتتارىنا كەلدى. ءوزىنىڭ كرەاتيۆتىلىگىنىڭ، باتىلدىعىنىڭ، وزىنە ءتان ەرەكشەلىگىنىڭ ارقاسىندا «يلون ماسك فەنومەنىن» قالىپتاستىرا الدى. مۇنداي مىسالدار وتە كوپ. جاقىندا مەن نيۋ-يوركتە امەريكانىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ، امەريكالىق كومپانيالارعا جۇمىسقا ورنالاسقان جاستارىمىزبەن كەزدەستىم. مەن ولارعا: «ءبىز سىزدەردى قازاقستان ازاماتتارى دەپ بىلەمىز. سىزدەر – قازاقسىزدار. نيۋ-يورك نەمەسە ەۋروپا ەلدەرى بولسىن، الەمنىڭ دامۋشى ەلدەرى بولسىن، قاي جەردە جۇمىس ىستەسەڭىز دە، قازاق بولىپ قالاسىزدار» دەپ ايتتىم، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
«جاڭا ادامدار» قوزعالىسى پرەزيدەنتتىڭ وسى سوزدەرىن تۇسىنبەگەن ءتارىزدى. تۇسىنسە، ەلتاڭبانى ەمەس، ەلدىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن قالاي تۇزەيمىز دەگەن سۇراققا كوبىرەك نازار اۋدارار ەدى عوي.
سەرىك جولداسباي
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
