نۇرسۇلتان نازارباەۆ 4 جىل بۇرىن پۋتينمەن كەزدەسكەندە وسىلاي سارتىلداعان فوتواپپاراتتار داۋىسى ءبىر اپتادان كەيىن الماتىدا تارسىلداعان اۆتوماتتار داۋىسىنا اينالىپ، قاڭتار قاسىرەتىنە ۇلاسقان ەدى… ەندى مىنە، تاعى دا، پۋتينگە بارىپ، پۋلتىنە اينالۋدى سۇراپ وتىرعاننان ساۋ ما؟!
ەكى-ءۇش كۇننەن بەرى بارلىق باق-تا، بارشا جەلىلەردە جەلدەي ەسىپ جۇرگەن اقپارات - ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ تاعى دا ماسكەۋدە پۋتينمەن كەزدەسۋى. رەسەي سايتتارى بۇل كەزدەسۋدى قىر كورسەتۋ رەتىندە جاپپاي جاريالاپ جاتىر. ال الەۋمەتتىك جەلىلەردە قازاق قوعامىنىڭ بۇل كەزدەسۋدى ايىپتاپ جاتقاندارىنىڭ نەگىزى بار.
تۋرا وسىدان 4 جىل بۇرىن 2021 جىلى 27 جەلتوقساندا سانك-پەتەربۋرگتە ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ رەسەي باسشىسى پۋتينمەن كەزدەسكەندە وسىلاي سارتىلداعان فوتواپپاراتتار داۋىسى ءبىر اپتادان كەيىن الماتىدا تارسىلداعان اۆتوماتتار داۋىسىنا اينالىپ، قاڭتار قاسىرەتىنە ۇلاسقان ەدى…
2023 جىلى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ “ەگەمەن قازاقستان” گازەتىنە سۇحبات بەرگەندە نازارباەۆ تۋرالى ايتقان. “كەتتىڭ بە، قايىرىلما!” دەگەن وتكىر ءسوزى قاناتتى سوزگە اينالىپ كەتتى.
مەن سول كەزدە دەپۋتاتتىق ءىس-ساپارمەن الماتىدا قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا قالامگەر-قايراتكەرلەرمەن، ۇلت زيالىلارىمەن كەزدەستىم. سوندا ءبارى توقاەۆتىڭ نازارباەۆ تۋرالى ءسوزىن قولدادى. “پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ نازارباەۆقا ايتقان: “كەتتىڭ بە، قاراڭدى باتىر!”- دەگەنى وتە دۇرىس ايتىلدى. ەندى قاراسىن باتىرۋى كەرەك قوي”،- دەپ ۇلت زيالىلارى تۇگەل قۇپتادى.
كەيىن مەن دەپۋتاتتىق ساۋالىمدا “بۇل بۇگىنگى پرەزيدەنتتىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتكە ايتقان: “كەتتىڭ بە، قايىرىلما» دەگەن قاعيدالى ءسوزىن قالىڭ ەلدىڭ: «كەتتىڭ بە، قاراڭدى باتىر» دەپ جاپپاي جالعاستىرىپ الىپ كەتۋى - ەلدىڭ ەسكى بيلىككە دەگەن كوزقاراسى، ايقىن ۇكىمى…” - دەپ حالىقتىڭ ءسوزىن كەلتىردىم.
ەندى مىنە، تاعى دا، پۋتينگە بارىپ، پۋلتىنە اينالۋدى سۇراپ وتىرعاننان ساۋ ما؟! قاڭتار قاسىرەتىنەن كەيىن قاي بەتىمەن قايتا-قايتا ماسكەۋگە بارىپ، قۇلدىق ۇرىپ ءجۇر؟!
قازىر قايتا ەسكە سالۋعا تۋرا كەلىپ تۇر، پارلامەنتتە تىكەلەي قاڭتار قاسىرەتىنە ارنالعان 3 ساۋال جاسادىم.
1.2022 جىلى 26 قاڭتاردا - پارلامەنتتە قاڭتار قاسىرەتىن ەڭ ءبىرىنشى كوتەرگەن، بيلىكتەن بارلىق شىندىقتى اشىق ايتۋدى، پارلامەنتتىك تىڭداۋدى تالاپ ەتكەن “اق جول” فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريالادىم.
2. 2022 جىلى 14 ناۋرىزدا - باس پروكۋروردان باستاپ، بارلىق قۇزىرەتتى ورگان باسشىسى ءتىزىلىپ كەلگەن پارلامەنتتىك تىڭداۋدا: “قاڭتار قاسىرەتىن، مەملەكەتتىك توڭكەرىستى جاساماق بولعانداردىڭ كوسەۋى بەلگىلى، كوسەمى كىم؟ نەگە اشىق ايتىلمايدى ءالى؟” دەپ ەل بىلگىسى كەلىپ وتىرعان ەڭ باستى شىندىقتى تالاپ ەتكەن ساۋال جاسادىم!
3. 2023 جىلى 5 قاڭتاردا - قاڭتار قاسىرەتىنىڭ 1 جىلدىعىندا مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساماق بولعاندار، قاتاڭ جازاعا تارتىلۋى كەرەكتىگىن، قاڭتار قاسىرەتى قۇرباندارىن - تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋ ءۇشىن قۇربان بولعاندار رەتىندە ساناۋ تۋرالى دەپۋتاتتىق ساۋالدى جاريالادىم.
ەندى بۇگىن ماسكەۋگە، كرەملگە ەسەپ بەرۋگە تاعى جەتىپ بارعان ەكس-پرەزيدەنتتى كورگەن سوڭ وسى جانە باسقا دەپۋتاتتىق ساۋالدارىم مەن پارلامەنتتە كوتەرگەن سۇراقتارىمدا نازارباەۆقا قاتىستى سوزدەردىڭ ءبىرازىن كەلتىرە كەتۋگە تۋرا كەلىپ تۇر.
بۇگىنگى پرەزيدەنتتىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتكە ايتقان: “كەتتىڭ بە، قايىرىلما؟”- دەگەن قاعيدالى ءسوزىن قالىڭ ەلدىڭ: “كەتتىڭ بە، قاراڭدى باتىر” – دەپ جاپپاي جالعاستىرىپ الىپ كەتۋى - ەلدىڭ ەسكى بيلىككە دەگەن كوزقاراسى، ايقىن ۇكىمى.
قاڭتار قاسىرەتىنەن كەيىن ەكى جىلدىڭ ىشىندە “ەسكى قازاقستاندى” اڭساۋ اكتسياسى بولماۋ ءۇشىن قاڭتار قاسىرەتىنە باستى كىنالىلەردى تۇگەل قاتاڭ جازالاپ، "ەسكى قازاقستان" وتىز جىل توناعان حالىق بايلىعىن حالىققا تۇگەل قايتارۋ كەرەك! بۇل - حالىقتىڭ تالابى!
قاڭتار قاسىرەتىندە مەملەكەتكە زور قاۋىپ تونگەندە قاۋىپسىزدىك كەڭەسى توراعاسى نازارباەۆ بارريكادانىڭ قاي جاعىندا بولدى؟! ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ۇلتقا قاۋىپتى كوميتەت بولعانى قاڭتار قاسىرەتىندە راسقا اينالدى ما؟!
مالايزيادا 22 جىل بيلىكتە وتىرعان ماحاتحير موحامماد قارتايعان شاعىندا بيلىككە قايتىپ كەلسە، ول ەلىن ازيا جولبارىسىنا اينالدىرىپ، مالاي حالقىن ماڭدايالدى مارعاسقا ەلگە اينالدىردى. ال نازارباەۆ قازاقستاندى باسقارعان وتىز جىلدا، كەرىسىنشەس قازاق حالقىن مالايعا اينالدىردى...
“بيلىكتە تۇرعاندا ۇرلىق قىلساڭ، ۇرپاعىڭنىڭ تاعدىرىمەن تولەيسىڭ”،-دەيدى الەمدى بيلەگەن ايگىلى شىڭعىس حان. ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن وتىز جىلعى بيلىكتىڭ توناۋىن ەل تاعدىرىمەن تولەپ كەلە جاتىرمىز… شەتەلدىك ينۆەستورلارمەن ستراتەگيالىق قازبا بايلىقتار تۋرالى جاسالعان قۇپيا كەلىسىمشارتتاردىڭ كەسىرىنەن مۇناي مۇحيتىنان قازاققا تامشى عانا تامىزىپ، كەن-قازىنا مەن گازدىڭ ۇستىندەگى ەلگە تەزەك جاققىزىپ، ەلدىڭ سوڭىندا تەزەك تەرىپ قالىپ وتىرمىز.
مۇناي كەلىسىمى نازارباەۆ ءۇشىن زور كەلىسىم بولعانمەن، حالىققا قور كەلىسىم بولدى. ەلىمىزدىڭ 55 پايىز بايلىعىن يەلەنىپ وتىرعان 162 وليگارح ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ءوزى مويىنداعانداي “قولدارىنان سۇيرەپ سوتقا اپارۋعا” لايىقتى بولسا دا، ءالى ەل بايلىعىن ەمىن-ەركىن يەلەنىپ وتىر… جاڭاوزەندە ايلىعىن سۇراعانى ءۇشىن قانشا ادام اتىلىپ كەتتى؟ مۇنايعا قوسىپ، قان اعىزعاندار مۇنايمەن مۇرتىن مايلاپ، ەتىگىمەن قان كەشىپ ءجۇر.
ساياسي تاپسىرىسپەن بولعان قاستاندىقتاردىڭ ءبارىن ايتپاي-اق، بيىل 80 جىلدىعىندا ەل ەسكە العان زاماننىڭ ەرى زامانبەكتى شىندىقتى ايتقانى ءۇشىن عانا ءوزىن-ءوزى ولگەنشە ءۇش رەت “اتتىرىپ”، وسىعان ءبىزدىڭ حالىق سەنۋى ءتيىس دەگەننەن ارتىق ەر ولىمىمەن ەلدى قورلاۋ بولا ما؟!.
«ەلباسى» اتاۋى بارلىق زاڭنان جويىلۋى ءتيىس! «قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى» دەگەن اتاۋ تۇڭعىش رەت بۇدان شيرەك عاسىر بۇرىن، 2000 جىلى 20 شىلدەدە پارلامەنتتە 18 مينۋتتا قابىلدانعان. ال 2023 جىلى 11 قاڭتاردا پارلامەنتتىڭ VII شاقىرىلىمىندا ءبىز «قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ەلباسى تۋرالى زاڭنىڭ» كۇشىن جويعانبىز. ول 2023 جىلى 13 اقپاندا كۇشىنە كىرگەن. كەيىن قابىلدانعان زاڭ بۇرىنعى زاڭنىڭ كۇشىن جويادى. ەندەشە «تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى» دەگەن اتاۋدىڭ دا زاڭ بويىنشا كۇشى جويىلۋى كەرەك؟!. سوندىقتان بارلىق زاڭداردان، بارلىق جەردەن «تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى» دەگەن اتاۋ جويىلۋى ءتيىس!
اۋىلدى قاناپ، جەردى تالاپ، ءبىر دە ءبىر ءوندىرىس ورنىن اشپاي، وتىرىك زاۋىتتاردىڭ تۇساۋىن كەسىپ شەرۋلەتۋ شەرلى حالىقتىڭ ماڭدايىنا جازىلعان سور بولدى.
ۇلتتىق يدەولوگياداعى ۇلتتىق مۇددەمىزدى، ءتىلىمىزدى قۇردىمعا تاياپ قويعان رۋحاني شىعىن ەكونوميكاداعى ۇرلانعان تريلليونداردى ءجۇز وراپ الادى. ەكونوميكالىق شىعىننىڭ ورنىن تولتىرۋعا بولادى. وتىز جىل ويران بولعان ۇلتتىق-رۋحاني يدەولوگياداعى بانكروتتىقتى ەشقانداي قارجى مەن قازىنا قايتارا المايدى.
"شال، كەت!" دەگەن باستى ۇراندى"شال، كەل!" دەپ باسقا ۇرانعا وزگەرتۋ - كەڭەس وداعىن قايتارعىسى كەلۋمەن بىردەي! “ەسكى قازاقستاندى" قايتارعىسى كەلەتىندەردىڭ جۇرەگى دە، باسى دا جوق، سەبەبى بۇل ەشقانداي مۇمكىن ەمەس!
تاڭنان كەشكە دەيىن تالماي "جەر ءتورتبۇرىشتى" دەي بەرسە، بىرتە-بىرتە ەل سوعان سەنە باستايتىنى تۋرالى تاجىريبە بار. سوندىقتان “ەسكى قازاقستاندى” ناسيحاتتايتىن كۇماندى اقپاراتتىق مانيپۋلياتسالارعا توقتاۋ سالۋ كەرەك!
“ادىلەتتى قازاقستان” قاعيداسىن قاعاز جۇزىندە عانا ەمەس، ءىس جۇزىنە اسىرۋدا ءبارىمىز ءوز ۇلەسىمىزدى قوسا بەرەيىك! ەل امان، جۇرت تىنىش بولسىن!
جاڭا جىل جاقسىلىق جىلى بولعاي! كوك تۋىمىز كوكتە ماڭگى جەلبىرەي بەرسىن! جىلقى جىلى الاماندا اق ماڭدايىمىز جارقىراپ، الدا كەلە بەرەيىك! اللا جار بولىپ، جۇلدىزىمىز جارقىراي بەرگەي! ءاردايىم اق جول تىلەيمىن!
P.S. ماقالانىڭ ءوزىن وقىماي-اق تاقىرىبىن كورىپ، “بۇرىن نەگە ايتپاعانسىڭدار” دەپ تاق ەتە قالاتىندارعا ايقىن مالىمەت:
نازارباەۆتىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان 2007 جىلى 27 تامىزدا رەسپۋبليكالىق “قازاق ءۇنى” گازەتىندە “ەلباسىعا ەل سەنىمى بىتكەن سايلاۋ بولدى” دەگەن ماقالام شىققان. سايتىمىزدا تۇر، سكرينى وسى ينتەرنەتتە تاراپ كەتكەن! وندا بيلىكتىڭ ادىلەتسىز سايلاۋداعى “قىرىق ءبىر قياناتى” مەن “نازارباەۆ وتىرىك سايلاۋدىڭ ارقاسىندا كىمنىڭ ورنىندا وتىر؟” دەگەن باستى حالىق ساۋالى قويىلادى.
