30 جىل بويى تەحنيكانىڭ قۇلاعىندا ويناعان ايسارا اپامىز «ادىرنا» تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا عۇمىر تاريحىنداعى قىزىقتى وقيعالارمەن ءبولىسىپ، ەلىمىزدىڭ اگروتەحنيكالىق ونەركاسىبىنىڭ بولاشاعى جايلى ويىن ايتتى. بۇگىندە جەتپىستەن اسىپ، التىن القا يەگەرى اتانعان اپامىز قازىرگى قوعام جاستارى جايلى پىكىر ءبىلدىرىپ، ءوز ءىسىن ءسۇيۋ ارقىلى قالاي جەتىستىككە جەتۋدىڭ سىرىن اشتى.
- ايسارا اپا، كوپشىلىككە قىزىقتى بولعان كاسىبىڭىز جايلى، 30 جىل بويى قالاي تراكتور ايداپ قىزمەت قىلعانىڭىز تۋرالى ايتا كەتسەڭىز:
- تەحنيكانىڭ ءتىلىن يگەرگەلى سول ءىستى ءسۇيدىم. كولىك ايداعاندى جاقسى كوردىم. نارىنقولعا 1956-جىلى كوشىپ كەلگەن سوڭ، كولحوز جاستارى ءبىلىم السىن دەگەن كوپتىڭ ۇگىتتەۋىمەن، كەڭەسىمەن، نارىنقولداعى كاسىپتىك تەحنيكالىق ۋچيليششەسىنەن ءبىلىم الدىم. قازىرگىدەي ەمەس، ول ۋاقىتتاردا تراكتوردىڭ ءار تەمىرىن ەگجەي-تەگجەيلى، ماي-ماي قىلىپ قولمەن ۇستاتىپ، اياماي كورسەتىپ، مىناۋ اككۋمۋلياتورى، مىناۋ موتورى دەپ نۇقىپ وتىرىپ ۇيرەتەتىن. شىنىنا كەلگەندە، مەن ءۇشىن سول تەمىر تەرسەكتىڭ شىتىرمان دۇنيەسى قىزىق بولدى. قاتتى قىزىقتىم. 3 جىل 4 اي ۋاقىت ۋچيليششەنى وقىپ ءبىتىرىپ قۇجات-قاعازىمدى قولىما الدىم. وقۋ بىتىرە سالا ماماندىقپەن جۇمىس جاساۋ اركىمنىڭ-اق ارمانى، سول ۋاقىتتاردا 69-جىلدارى تراكتورعا سمەنششيك بولىپ اۋىسىمدا جۇمىس جاسادىم. اۋەلى باستامام جەر جىرتۋمەن باستالدى. ودان كەيىن 1-2 اي كومباينعا شىقتىم. ارتىنشا كوتەرمەلەگەن باسشىلىق تەحنيكانىڭ ءتىلىن جاقسى ۇعاسىڭ دەپ، قوسالقى بولشەكتەر قويماسىنا (زاپچاست سكلادى) قويدى. كەيىننەن 74-تەن 79-جىلعا دەيىن بەنزين قويماسىنىڭ قاراۋشىسى بولىپ ىستەدىم. وسىنداي جيناعان تاجىريبەمنىڭ ارقاسىندا باسشىلىقتان وقىعان بىلىمىمە ساي تراكتور بەرۋىن سۇراتتىم. ولار ەسكىلەۋ كەلگەن تراكتوردى بەردى. تەحنيكانىڭ قىر-سىرىن جاقسى ۇعاتىن شالىمنىڭ ارقاسىندا بىردەن كولىگىمدى يگەرىپ كەتتىم. ءبىر شىققاندا 80,100 گەكتارعا دەيىن جەر جىرتاتىنمىن. قىستىگۇنى بۇكىل كومپلەكستەردىڭ ءشوبىن تاسىپ، اۋىل مالشىلارىنىڭ جەم-ءشوپىن اپارىپ بەرىپ تراكتوردان ءبىر كۇن قولىمدى ۇزبەي، كەڭەس ۇكىمەتى تاراعانشا قىزمەت قىلدىم. ءبىر قىنجىلتاتىنى، سول ۋاقىتتاردا 1-2 اي قىزمەت قىلعان تانىسى بارلار كوتەرىلىپ كەتكەن ەدى. كوبىسى لەنين وردەنىن الىپ جاقسى اتاققا يە بولعان ەدى. ءبىزدىڭ ىسىمىزگە، ەڭبەگىمىزگە ادال بولعانىمىز سونشالىق تاڭنىڭ اتىسى، كەشتىڭ باتىسى تراكتورىمىزدىڭ جانىنان شىقپاۋشى ەدىك. بىراق كەيىنىرەك پارتيا كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى ەتىپ كوتەرمەلەپ قويدى. قازىر دە قۇدايعا شۇكىر، قارقىنىم جاقسى. ەسىك الدىندا ماشينا اتاۋلى كولىك بولسا كەز كەلگەنىن ايداپ، شالىمدى سالىپ الىپ ءجۇرىپ كەتەمىن.
شالىمىز ەكەۋمىز 1962-دە شاڭىراق كوتەردىك. 8 قۇرساقتى بولىپ، التىن القا يەگەرى اتاندىم. قازىر قۇداي بۇيىرتقان بالالارىمنان 20 نەمەرە، 34 شوبەرە ءسۇيىپ وتىرمىز. بيىل ۇيلەنگەنىمىزگە 60 جىل تولدى. تالدىقورعانعا بارىپ التىن تويلى وتباسىلىمىز دەگەسىن، «بەرىك وتباسى» دەگەن باعدارلامامەن ءۇي بەردى.
- قانداي كەرەمەت اپا! كورسەتكەن قىزىقتارىڭىزدىڭ تەك جاقسىلىعىن كورۋدى جازسىن! جۇمىسىڭىزدىڭ قيىن دا، قىزىق تۇستارى جايلى ايتساڭىز. قانشا دەگەنمەن ايەل ادامسىز. اۋىر تەحنيكانى يگەرۋ نازىك جان ءۇشىن قيىن بولمادى ما؟
- كەزىندە تراكتوريستەر ءبىر كارتوشكانى اۋدارىپ بىتپەي جاتىپ، كولىكتەن قارعىپ ءتۇسىپ ەكىنشىسىنە كەتكەن ۋاقىتىمدا، «اياعىڭنان قۇريسىڭ عوي» دەيتىن. بالا-شاعانىڭ قامى دەپ اۋىر-جەڭىلدىگىنە قارامادىق. كەش كەلىپ، ەرتە كەتەتىنبىز. نامىسقا تىرىسىپ، ابىرويدى ويلاپ، ۇيات بولماسىن دەپ ءوز ىستەگەن ءىسىمىزدى ادالىنان جاساۋ ءۇشىن جانىمىزدى بەرىپ، بارىمىزدى سالاتىنبىز. ءتۇتىن بولىپ كەلىپ، سول كەزدە دەنساۋلىقتىڭ دا قامىن ويلاماپپىز. سوندا دا بارىنە ۇلگەرىپ، بالالارىمىزدى جۋىندىرىپ، شايىندىرىپ قايتا كەتەتىنبىز. كەنجە قىزىم اۋەلى مەنى ءبىر ايلاپ كورمەيتىن. «كۋرورتتان قاشان كەلەدى» دەپ جىلايدى ەكەن. ول ۋاقىتتا قايداعى كۋرورت؟! كارتوشكا بىتكەنشە ءۇي كورمەيتىنبىز.
- ءبىراز قينالدىق دەيسىز. قازىر دەنساۋلىعىڭىز قالاي؟
- دەنساۋلىعىمىز قۇدايعا ءتاۋبا جاقسى. بىراق ەكى تىزەمنەن كىشكەنە قينالامىن.
- 30 جىل دەگەن از ۋاقىت ەمەس. ءبىر جۇمىستان جالىعىپ، كەتكىڭىز كەلىپ، شارشاعان كەزىڭىز بولدى ما؟
- شارشامادىم. جاقسى كورگەن ءىسىڭ بولعان سوڭ بارىنە كونەسىڭ. ءتىپتى بالا-شاعام مەنىڭ تراكتور ايداعانىما نامىستانعان كەزى بولدى. نەگە دەسەڭ، مەكتەپتە مۇعالىمدەرى «مىنا جەردەن ەكى تەلەجكامەن ايسارانىڭ تراكتورى قارعىپ شىعا كەلەدى» دەپ مىسال ايتاتىن كورىنەدى. سونى كەنجە قىزىم نامىس كورىپ، ءبىر كۇنى ۇيگە جىلاپ كەلىپتى. «ماما، ەندى تەلەجكامەن مەكتەپتىڭ جانىنان وتپەشى» دەيتىن. سونداي قىزىقتى دا كورگەنبىز. دەگەنمەن قازىر سول بەينەتىمىزدىڭ زەينەتىن كورىپ وتىرمىز. بالا-شاعامنىڭ ءبارى وقىعان-توقىعان. ءوزىمىز ەشكىمگە كۇنىمىزدى قاراتپاي، شالىمىز ەكەۋمىز پەنسيامىزدى الىپ وتىرمىز.
كەزىندە سوۆحوز باستىعى شەكارادان ءۇي بەرەيىن دەگەنىندە، سوۆحوزعا جاڭا تەحنيكا كەلسىن دەپ بۇيىرعان باقتان باس تارتىپپىن. سول كەزدە ول كىسى «مىنا كىسى جۇمىسقا ابدەن بەرىلىپ كەتىپتى عوي» دەپ ايتىپتى. سونداعىسى ءبىزدىڭ قارا قان باسىمىزدى ويلامايتىندىعىمىز عوي. ەلىمىز دامىسىن، جۇرتىمىز اش بولماسىن دەگەن وي ەكەن بىزدىكى.
(ايسارا اپامىزدىڭ تراكتور كولىگىن ايداۋ ساتىنەن)
-ەندى قازىر اگروونەركاسىپ ماماندىعىندا ءبىز قاتارلى جاستار ءبىلىم الۋدا. جارتى عاسىرعا تاتىرلىق عۇمىرىڭىزدى وسى كاسىپكە ارناعان سىزدەن جاقسى ءبىر كەڭەس الۋ كەز كەلگەننىڭ ارمانى. قانداي اقىل ايتاسىز اپا؟
- جاسىراتىنى جوق قازىر جاستار جەڭىلدىڭ استىمەن، اۋىردىڭ ۇستىمەن جۇرۋگە بەيىمدەلىپ كەتكەن. ولار تەك اقشانى قايدان كوپ تاپسا بولادى دەپ ويلايدى. قيىن جۇمىستان قاشىپ، جەڭىلىنە جۇگىرەدى. ءبىز جاس كەزىمىزدە بالالارىمىز قاتارىنان قالماسىن، ەل جەگەندى جەسىن، جۇرت كيگەندى كيسىن دەپ ەش قيىندىققا قاراماي جۇمىس ىستەدىك. قازىرگىنىڭ جاستارىنا وسىلاردى ايتسام، «سۇمدىق قوي، تراكتوردى قالاي ايداۋعا بولادى» دەپ ەرتەگى ايتقانداي سەنبەيدى. مەن ولارعا كەرىسىنشە، «بۇل ءوزى قىزىعى مەن شىجىعى مول جۇمىس. ورتا قازاننىڭ تاماعىن جەپ، كەش كەلىپ، ەرتە كەتەتىن جۇمىس» دەپ ءجيى ايتىپ وتىرامىن.
ەڭ باستىسى ايتارىم، ءوز ىستەرىڭدى سۇيىڭدەر. شىدامدى بولىڭدار! قيىندىقتان قاشپاڭدار. ادام قيىندىققا جولىققان سايىن شىڭدالا تۇسەدى. ءار ومىرلىك ساباقتان تاجىريبە الىڭدار دەگىم كەلەدى.
- ونەگەگە، يگىلىككە تولى اڭگىمەڭىز بەن اقىلىڭىزعا العىس ايتامىن، اپا! امان بولىڭىزدار! سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
اڭگىمەلەسكەن: دينا ليتپين،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
