ELEKTRONDY TEMEKINIŃ ADAM DENSAÝLYǴYNA ZIIaNY JOQ DEGENI RAS PA?
Sońǵy kezde: "Elektrondy temeki týraly ne oılaısyz? Olar temeki shegetinderdiń jáne qasynda júrgen adamdardyń densaýlyǵyna zııan keltirmeıdi degeni ras pa?" sııaqty suraqtardy emdelýshilerim jıi qoıatyn boldy. Bul máseleni birge túsinýge tyrysaıyq.
Elektrondy temekiniń birneshe túri bar. Olardyń bárinde, batareıa, qyzdyrý elementi jáne quramynda nıkotıni bar suıyqtyq nemese plastınkalarǵa arnalǵan konteıner ornatylǵan. Ataýlary da ár túrli bolýy múmkin: "e-temeki", "veıpter", "e-qalamdary", "nıkotındy jetkizý boıynsha elektrondyq júıeler" jáne t.b.
Elektrondy temekini "shegý" proesi barysynda temekiniń qyzdyrý proesi (ádettegi temekiniń janý proesiniń ornyna) jáne quramynda nıkotın jáne basqa da hımııalyq zattary bar aerozol túrinde nıkotınniń bólý proesi júredi. Temekini shegýshiler bul aerozoldardy demdi ishke tartqanda jutyp alady. Aerozol quramyna nıkotınnen basqa kelesi QOSYMShA zattar kiredi: ókpege tereń túsetin ýltradısperstik shaıyrdyń usaq bólshekteri, hosh ıistendirgishter (mysaly, ókpeniń hımııalyq zaqymdaýyn týdyratyn dıaetıl) ushpa organıkalyq komponentter, aýyr metaldar (mysaly, qorǵasyn, nıkel jáne t. b.) jáne obyrynyń damýynyń joǵary qaýpine ákeletin basqa da sýbstanııalar.
Zertteýlerdiń derekteri boıynsha elektrondy temeki kádimgi temeki sııaqty tynys alý joldaryna zııandy áser etedi. Sonymen qatar, elektrondy temekiniń keıbir túrlerin óndiretin óndirýshilerdiń óz derekteri kórsetkendeı, bul qurylǵylar aerozol temekini qyzdyrǵanda bólinetin zııandy zattardyń quramy boıynsha ádettegi temekiden statıstıkalyq aıyrmashylyǵy joq. Bul aerozol temekini shegetin adamdardyń, sonymen birge qasynda turǵan adamdardyń densaýlyǵyna zııan keltiredi.
2019 jyly AQSh-tyń Syrqattanýshylyqty baqylaý boıynsha ortalyǵy (CDC) elektrondy temekini shegýmen baılanysty jańa ókpe aýrýdyń órshýi týraly jarııalady. 2020 jyldyń 04 aqpanyna 2,758 juqtyrý jáne 64 ólim jaǵdaılar tirkeldi. Atalǵan aýrýdyń aǵymy, basynda pnevmonııa sııaqty ótedi, biraq ózine tán aıyrmashylyǵy – antıbıotıktermen emdeýden áseriniń bolmaýy bolyp tabylady.
Biraq áli kúnge deıin belgisiz, temekiniń qoımaljyń suıyqtyǵynyń dál qandaı komponenti ókpe zaqymdanýyn týǵyzatyndyǵy. Olardyń biri osy qosymsha zattardyń ishindegisi tanymaly E dárýmenniń aetaty bolýy múmkin. Jasóspirimder men "tájirıbeli" temeki shenýshiler aýrýǵa birdeı beıim, sondyqtan bul jaıt AQSh bılik organdarynda úlken alańdaýshylyǵyn týdyrdy. Naýqastardyń ortasha jasy- 24 jas (13-ten 85 jasqa), onyń ishindegi 79% - 35 jastan kishi. Birqatar shtattarda elektrondy temekini satý jáne taratýyna tyıym salynǵan.
E-temekini shegý saldarynan ókpe zaqymdaný jaǵdaılar týraly Kanada, Japonııa jáne basqa da elderdiń bılik oryndary keıinirek habarlady. Brıýsselden 18-jastaǵy Rafael Paýet 6 qarasha 2019 jylda qaıtys boldy: pnevmonııa jáne aýyr tynys alý jetkiliksizdigi damydy, nátıjesinde jasandy komaǵa túsirdi, súıemeldeýshi em júrgizilgenine qaramastan, jigit aman qalmady. Elektrondy temeki 18 jasqa arnalǵan syılyǵy boldy.
Adamdardyń kóbisi temeki shegýdi tastaý nemese densaýlyqqy týǵyzatyn zııanyn azaıtý maqsatynda kádimgi temekiden elektrondy temekige aýysady. Alaıda, shyn máninde, elektrondy temekiniń densaýlyqqa zııany joq degen pikirge dáleldemeler joq.
”Adyrna” ulttyq portaly
