21 ııýlıa otmetılı «40 dneı» Murat Muhtaruly Áýez. Aǵamyznyń jatqan jeri jaıly, topyraǵy torqa bolsyn.
Ý Morısa Meterlınka v pese «Sınıaıa ptıa» ýmershıe kak by pogrýjeny v son, a kogda blızkıe vspomınaıýt o nıh, probýjdaıýtsıa, nachınaıýt dvıgatsıa. Polýchaetsıa, lıýdı, o kotoryh pomnıat, jıvýt tak je schastlıvo, kak eslı by onı ne ýmıralı, to est ýshedshıe vechno jıvýt v vospomınanııah ıh blızkıh, rodnyh, drýzeı.
Zıfa-Alýa Aýezova vo vremıa pomınalnogo obeda prıvela slova Lao zy «Kto ýmer, no ne zabyt, tot bessmerten». V etom plane Murat aǵa býdet jıt s namı vechno – skolko vstrech, besed, dıalogov, monologov bylo ý nego na jıznennom pýtı! Skolko stateı, ıssledovanıı, teleperedach po temam «Kochevnıkı ı globalızaııa», «Step kak Os mıra», «Velıkıı shelkovyı pýt» ı dr. I besedy s Murat Áýez býdýt prodoljatsıa – v etom fenomen nashego velıkogo jyraý.
Odın ız ego proektov tak ı nazyvaetsıa – «Besedy na Shelkovom pýtı».
Po sýtı, ızvestnyı kýltýrolog vypolnıal rabotý elogo mınısterstva kýltýry v prıamom ı perenosnom smysle – osnový kýltýrnoı programmy «Kýltýrnoe nasledıe» podgotovıl Murat Muhtaruly. Skolko otzyvov, annotaıı, stateı bylo ım napısano, skazano – porajaet ne tolko ego ogromnaıa nachıtannost, fenomenalnaıa pamıat, no ı ego vsestoronnıaıa podderjka kazahskıh, rossııskıh, kyrgyzskıh, ýıgýrskıh ı dr. pısateleı, deıateleı kýltýry, obestvennıkov ı t.d.
Nedarom na traýrnoı eremonıı 14 ııýnıa generalnyı sekretar TIýRKSOI, narodnyı pısatel Kyrgyzstana Sýltan Raev skazal, chto proaetsıa ot ımenı 200 mıllıonov predstavıteleı tıýrkskogo mıra, alty Alash elinen, potomý chto Mýrat Aýezov – velıkaıa lıchnost ne tolko kazahskogo naroda, no ı vsego tıýrkskogo mıra, chelovek, vnesshıı ogromnyı vklad v dýhovnýıý kýltýrý kazahskogo, tıýrkskıh narodov. Otmetıl ego osobyı ıntellektýalnyı ýroven, osobýıý mıssııý Aýezovyh, Mýhtara ı Mýrata, – govorıt pravdý v epohý totalıtarnoı sıstemy ı nıkogda ne othodıt ot prınıpov chelovechnostı, gýmanızma. V 1952 godý, kogda v SSSR hotelı ýnıchtojıt epos, Mýhtar Aýezov spas kyrgyzskıı epos «Manas». I togda kyrgyzskıı narod byl blagodaren za eto, ı seıchas v etot skorbnyı moment ot ımenı kyrgyzskogo naroda vyrajaıý blagodarnost Aýezovym (volnyı perevod s kyrgyzskogo ıazyka – D.E.).
I seıchas mojno skazat, Kudaıǵa shúkir, bizde bir emes – eki Áýezov.
V 2017 godý strana shıroko otmechala 120-letıe so dnıa rojdenııa Mýhtara Omarhanovıcha Aýezova. V tom je godý vyshlı dve knıgı Mýrata Mýhtarovıcha Aýezova: «Vremen svıazýıýaıa nıt» ı «Dilim». Vtoraıa knıga prımechatelna tem, chto syn kazahskogo klassıka vpervye napısal knıgý na kazahskom ıazyke. Glýbokıe po smyslý slova avtora poslýjılı epıgrafom k knıge: «Tilden de, Dinnen de aırylyp qala jazdap, qaıta oralǵan kezderimiz boldy, áli de kezdesedi. Al Dilden she?! Odan aıyrylý múldem múmkin emes, tek sol Dil saýlyǵy, Dil tazalyǵy, Dil beriktigi arqyly ǵana jeke tulǵa, derbes ult, táýelsiz memleket retinde saqtalyp qaldyq...» Slovo «Dilim» mnogoznachnoe, ı nazvanıe mojno perevodıt po-raznomý: «Moı mentalıtet», «Moıa sýnost», «Moe kredo», «Moe serde», «Moıa dýsha», «Moıa kýltýra» ı t.d.
«Etı dve bolshıe knıgı – eto nashe dýhovnoe vozrojdenıe. Posle prochtenııa etıh knıg chelovek stanovıtsıa drýgım – kak menıaetsıa zrıtel posle prosmotra teatralnogo spektaklıa. Posle prochtenııa «Dilim» mogý skazat, chto sam Mýrat vozrodılsıa posle napısanııa «Dilim»: do etoı knıgı on byl Mýratom, posle knıgı «Dilim» on – Aýezov. Teper svershılas vremen svıazýıýaıa nıt dýhovnostı» (volnyı perevod s kazahskogo – D.E.).
Tak oenıl knıgý «Dilim» Dýlat Isabekov, vydaıýıısıa pısatel, dramatýrg na prezentaıı knıg Aýezova «Vremen svıazýıýaıa nıt» ı «Dilim» v Naıonalnoı bıblıoteke v Almaty 21 dekabrıa 2017 goda.
Teper ý nas dva Aýezovyh. Qos Áýez! Da, Murat Muhtaruly Áýez ı seıchas ıavlıaetsıa hranıtelem nasheı kýltýry, kogda my chýt ne poterıalı rodnoı ıazyk ı nezavısımost. Ved kýltýra (po-aýezovskı: Dil) – eto to, chto ostaetsıa ý etnosa, kogda mnogoe terıaetsıa! Horosho, chto nıt dýhovnostı ı preemstvennostı mejdý otom ı synom okazalas krepkoı.
Dastan ELDESOV
(foto avtora)
